De prijsontwikkeling van warmtepompen blijft de gemoederen bezighouden. Branchevereniging Techniek Nederland zet in op een drastische verlaging. Maar volgens verschillende fabrikanten is dat onmogelijk. Jan Willem van de Velde, Interim Directeur Viessmann Nederland: “Ik denk zelf dat een prijsdaling alleen mogelijk is door ketenefficiency en samenwerking met de juiste partners.” Begin januari gooide Arthur van Schayk de knuppel in het hoenderhok. Volgens de CEO van Remeha zullen de prijzen van warmtepompen eerder gaan stijgen dan dalen. In een uitgebreid interview met de Volkskrant legde hij uit waarom. “Cruciale onderdelen van warmtepompen zijn precies hetzelfde als in airco’s en ze komen uit dezelfde fabrieken. Door schaalvergroting zal echt niet plotseling een prijsdaling intreden. Bovendien krijgen we een nieuw koudemiddel, dat eerder duurder dan goedkoper zal zijn dan de bestaande varianten. Een prijsstijging van warmtepompen is dus het meest realistische scenario”, aldus Van Schayk. Prijsdaling De publicatie van het artikel zorgde voor een storm aan reacties. Vanuit verschillende hoeken klonken sceptische geluiden. Zo zei Energieconsultant Gideon Goudsmit in een interview met IZ dat “als ik kijk naar de huidige keten, dan zit er al een verschil van zeker 50% tussen de kostprijs en uiteindelijke aanschafprijs. De marges van de verschillende partijen kunnen echt wel omlaag.” Ook Branchevereniging Techniek Nederland ziet wel ruimte voor een prijsverlaging. “In het ontwerp-Klimaatakkoord hebben we de afspraak gemaakt dat de systeemkosten op de middellange termijn met 15 tot 40% omlaag kunnen,” liet woordvoerder Dick Reijman weten Neutraal Sommige partijen hielden zich op de vlakte, zoals Ambrava (Samsung),
Tag: artikel editie mei 2019
Ron Bosch is in het dagelijks leven werkzaam als adviseur en docent. Hij reisde dit jaar af naar de ISH in Frankfurt en deed als special reporter van IZ verslag van zijn bevindingen aldaar. “Als adviseur, hoofddocent en ontwikkelaar van een nieuwe opleiding ‘Gebouwgebonden Installatietechniek’ aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen ben ik continu op zoek naar noviteiten. Ik probeer zoveel mogelijk de actuele trends en ontwikkelingen te verwerken in mijn colleges. Sowieso vind ik het noodzakelijk dat je je vakliteratuur bijhoudt en regelmatig een beurs bezoekt. De techniek staat niet stil en als je niet alert bent, ga je achterlopen wat een ongunstig effect heeft op je concurrentiepositie.” Extra lang “Dit jaar vond de beurs voor het eerst plaats van maandag tot en met vrijdag, een dag langer dus dan tijdens voorgaande edities. Met de extra dag mikt de organisator op een breder publiek dan alleen vakexperts. Zo kunnen bijvoorbeeld ook klanten de beurs bezoeken. Een positieve ontwikkeling, vind ik, want zo blijven ook onze klanten op de hoogte van wat er allemaal verkrijgbaar is.” Digitalisering “Het viel me al direct op hoeveel impact digitalisering heeft op de gebouwde omgeving. Denk aan IoT, bimmen, maar ook de VR-bril, die duidelijk aan populariteit wint. In een kantooromgeving zal straks alles en iedereen met elkaar verbonden zijn en via apps de klimaatregeling, verlichting en dergelijke kunnen worden geregeld.” Verwarming en ventilatie “In de namiddag heb ik een rondgang gemaakt door verschillende hallen. Ik was voornamelijk op zoek naar nieuwe waterstofketels, warmtepompen en
De ISH is altijd een feestje. In een sneltreinvaart krijg je als bezoeker een totaaloverzicht van alle trends en noviteiten. Deze editie was volgens meerdere bronnen ‘minder vernieuwend’ dan de ISH van 2017, maar had wel genoeg nieuws in petto om de bezoeker te verrassen. Tegelijkertijd liet de beurs ook goed zien welke trends op dit moment de toon aangeven in de installatiebranche. De ISH had dit jaar geen duidelijk thema. Wel besteedde de Frankfurter Messe in haar communicatie volop aandacht aan allerlei organisatorische veranderingen die ze had doorgvoerd. Zo was er een nieuwe indeling, die meer vierkante meters expositieruimte opleverde. Ook had de organisator gekozen voor een ander tijdschema. De ISH was dit jaar voor het eerst van maandag tot en met vrijdag te bezoeken. Daarnaast viel het op dat het omlijstend programma een ander karakter had, dan gewoonlijk. Hoe het allemaal uitpakte? Laten we beginnen met het noviteitsgehalte. Noviteiten In tegenstelling tot de vorige editie viel het noviteitsgehalte wat tegen. Ja, er waren nieuwe producten en systeemoplossingen te bewonderen, maar zoals links en rechts terecht te horen viel; het ging wel erg vaak om doorontwikkelingen van bestaande varianten. Toch moet het belang ervan niet worden onderschat. Op een doorsnee VSK, Bouwbeurs of ‘Hardenberg’ zijn nauwelijks meer noviteiten te vinden. Daar draait het tegenwoordig vooral om relatiebeheer, ook belangrijk en zeker geen verwaarloosd aspect op de ISH, maar een beurs zou vanuit historisch perspectief vooral innovaties moeten laten zien. Zo verras je de bezoeker en verleid je hem/haar tot
Hoewel diverse instanties de economische groeipotentie inmiddels temperen, heerst er nog altijd een positieve stemming bij zowel consumenten als ondernemers. Vooral de installatiebranche lijkt zich voorlopig nergens zorgen over te hoeven maken. Er spelen zoveel ontwikkelingen – duurzaamheid, digitalisering, ontzorging etc. – die vragen om innovaties (en vakkrachten), dat van marktverzadiging nog lang geen sprake is. Geen betere indicatiemeter dan ’s werelds grootste vakbeurs voor de installatiebranche, ISH. Voorafgaand aan die van afgelopen februari waren de verwachtingen hoog gespannen. Op de beursvloer bleek het sentiment zeker positief. Niet eens zozeer vanwege alle noviteiten (want dat viel eigenlijk best mee, of tegen). Vooral de statistieken onder exposanten en bezoekers spraken boekdelen. Bijna iedereen gaf aan de toekomst vol vertrouwen tegemoet te zien. Mooi dat dit soort vakbeurzen nog bestaat, ondanks dat fysieke kennisoverdracht steeds vaker plaatsmaakt voor een digitale variant. Tegen een positief gestemde beursvloer vol direct met elkaar in contact tredende exposanten en bezoekers kan uiteindelijk geen enkele vorm van sociale media op.
“Ik heb nog nooit zoveel cv-ketels verkocht als afgelopen jaar”, vertelt Bastiaan Kunst. Samen met zijn broer runt hij Installatieservice Kunst. De ervaren installateur en ondernemer denkt dat het nog wel wat voeten in de aarde zal hebben voordat de warmtepomp definitief doorbreekt. Ja, de belangstelling neemt toe. Zeker in de nieuwbouw, waar cv-ketels nu uit den boze zijn. Maar vooralsnog kiezen klanten in de renovatiesector sneller voor een cv-ketel dan een warmtepomp, is de ervaring van Kunst. “Ik denk dat we nog wel een jaar of 10 aan het gas vastzitten.” Gevarieerd In 2000 namen Bastiaan en zijn broer het roer over van hun ouders. Installatieservice Kunst houdt kantoor in Heteren en heeft 10 medewerkers in vaste dienst. Ze bedienen een breed scala aan klanten en verrichten uiteenlopende werkzaamheden. Van badkamers verbouwen tot warmtepompen en ventilatiesystemen installeren en onderhoud verrichten aan gastoestellen. Het leeuwendeel van de klanten zit in de directe omgeving, hoewel ze ook regelmatig elders in het land een klus aanpakken. Specialisten Installatiebedrijf Kunst wordt veelvuldig ingeschakeld om vrijstaande nieuwbouwwoningen of bedrijfshallen van installaties te voorzien. Daarnaast weet ook de renovatiesector de specialisten uit Heteren te vinden. Bijvoorbeeld om kantoorgebouwen om te bouwen tot appartementencomplexen. Strategie De 49-jarige Bastiaan en zijn 40-jarige broer houden er een duidelijke bedrijfsstrategie op na. Ze willen zich onderscheiden van de concurrentie door een verzorgde uitstraling van de monteurs, de eigen vestiging en het materieel, “dan wordt je eerder serieus genomen” en door continu te investeren in kennisverwerving. “We houden nauwgezet bij
Digitalisering maakt gebouwen steeds comfortabeler, efficiënter en veiliger. Moderne cloud-oplossingen ondersteunen het beheer op afstand en vormen een krachtige tool om het energiegebruik te reduceren. Deze en andere trends waren dit jaar duidelijk zichtbaar tijdens de ISH in Frankfurt. Van de taxi tot de hotelboeking en het avondeten; we regelen het tegenwoordig allemaal digitaal. Ook met de ruimte waarin we verblijven, willen we slim en efficiënt omgaan. De huidige gebouwtechnologie maakt dit mogelijk, zegt Alex Driessen, Business Unit Manager bij Siemens Smart Infrastructure (SI): “Door de koppeling van informatietechnologie (IT) en operationele technologie (OT) kunnen we gebouwen steeds pro-actiever aansturen, op basis van data. Waar je vroeger de verwarming handmatig bediende, stemmen moderne gebouwbeheersystemen de temperatuur automatisch af op de gebruikersbehoefte. Ze doen dit op basis van voorkeursinstellingen, historische data en voorspellingen. Het comfort voor gebruikers neemt zienderogen toe.” Ecosystemen Deze ontwikkeling zal volgens Driessen ook de komende jaren doorzetten. In het hypermoderne hoofdkantoor van Siemens SI in Zug worden innovaties getest die op termijn ook in Nederland beschikbaar zullen zijn. Daaronder een app waarmee gebouwgebruikers de lichtsterkte en temperatuur in de ruimte zelf kunnen regelen, vergaderruimte kunnen boeken en storingen in gebouwinstallatie kunnen doorgeven aan de facilitair manager. Maar bijvoorbeeld ook plattegronden kunnen bekijken, wat nuttig kan zijn bij een evacuatie. Driessen: “Flankerend hieraan groeit het aantal apps om allerlei dagelijkse activiteiten eenvoudig te regelen. Of je nou een maaltijd wilt bestellen of op zoek bent naar de dichtstbijzijnde vrije parkeerplaats. De digitalisering verandert gebouwen en hun omgeving in
Ventilatiefabrikanten verkopen geen systemen meer, maar frisse lucht. Op de zoektocht naar alternatieven voor R410 wordt nu onder andere CO2 gepromoot. In de toekomst zullen steeds meer totaalverwarmingssystemen op de markt komen. Zomaar een greep uit de trends die wij voorbij zagen komen tijdens een rondje door de airco-, ventilatie- en verwarmingshallen op de ISH. Uit onderzoek blijkt dat consumenten vaak afhaken als je ze louter op prijs en technische gronden probeert te overtuigen een aankoop te doen. In de april-editie van IZ is hierover nog een uitgebreid artikel verschenen. Wat slaat dan wel aan? Benadrukken op welke manier je het comfortniveau verhoogt bijvoorbeeld of een antwoord biedt op een specifieke vraag. Excellente lucht Brink Climate Systems is daar jaren geleden al slim op ingesprongen. De Nederlandse fabrikant profileert zich als ‘leverancier van excellente lucht in de woning’. Tijdens de ISH zagen wij onder andere de nieuwe Flair 225, de meest compacte variant van de Flair-serie ventilatietoestellen. Door het formaat en de kleinere capaciteit (maximaal 225 m3/h) is dit toestel uitermate geschikt voor het ventileren van kleinere woningen, aldus de fabrikant. Regelgeving De BENG-regelgeving, keurmerken en de continue aandacht voor verduurzaming in het algemeen, hebben ook duidelijk hun impact op de ventilatiebranche. Zo zagen we onder andere dat Airflow en Meltem benadrukten dat hun nieuwe systemen voldoen aan de Passiefhuis keurmerken. Airflow deed dat met de Duplex 650 Flex en Meltem met de M-WRG II ventilatie-unit. Andere trends die duidelijk hun stempel drukken op de sector zijn energiebesparing en filtering.
De sanitairwereld kent langjarige en kortdurende trends. Jaren geleden werd al de versmelting van de badkamer met andere vertrekken in huis ingezet. Het gebruik van een rijk kleurenpalet daarentegen, maakt pas sinds kort opgang. Daarnaast zijn er de algemene trends, zoals digitalisering, installatiegemak en een verstandig gebruik van natuurlijke hulpbronnen. De ISH liet het allemaal zien. Dit jaar waren de hallen 1,3 en 5 gewijd aan de ISH Water. De exposanten toonden een rijke verscheidenheid aan oplossingen. Van nieuwe toiletten tot vrijstaande baden, voorzetsystemen, douchegoten en watermanagementsystemen. Design Laten we maar beginnen met de meest opvallende trend; kleur. Waar enkele jaren geleden wit de toon aangaf, mag het nu allemaal wat fleuriger. Tijdens de vorige editie was die ontwikkeling al ingezet, maar deze keer gingen de sanitairgiganten helemaal los. Van champagnekleurige douchegoten tot zwartgele badkamermeubelen en rode of goudkleurige kranen, alles is tegenwoordig mogelijk. Zowel Grohe (Grohe Colors) als Villeroy & Boch (Collaro collectie) benadrukten dan ook bijvoorbeeld het rijke kleurenpalet van hun collecties. En de Pop Up My Bathroom expositie, traditioneel de hotspot van de ISH om de nieuwste trends te leren kennen, stond zelfs geheel in het teken van kleur. Er vielen zowel retro, jaren ‘80, achtige als high tech en zoete meisjesachtige badkamers te zien. Voor elk wat wils dus en dat sluit weer naadloos aan op een andere langjarige trend in de sanitairwereld: customisation oftewel de klant steeds beter naar zijn eigen individuele wensen gaan bedienen. Wat zagen we verder? Veel verschillende vormen; zowel hoekig, rond,
Apps, BIM, IoT, Big Data; als sector krijgen we steeds meer te maken met digitalisering. Dat was de afgelopen ISH ook goed zichtbaar. Maar is die digitalisering wel zo zaligmakend als fabrikanten ons willen laten geloven? Zijn we niet bezig door te slaan? Arjan Schrauwen werkt als thema-coördinator Informatisering bij ISSO. Vanuit die hoedanigheid buigt hij zich over thema’s als Big Data, het Bouwwerk Informatie Model en Cyber Security. IZ voelde hem aan de tand over de steeds verder gaande digitalisering van onze sector. De bouw- en installatiesector krijgt steeds meer te maken met digitalisering. Kunt u twee opvallende voorbeelden noemen? “Jazeker. Allereerst wordt het steeds normaler om te gaan bimmen bij projecten. Opmerkelijk als je kijkt hoe er een jaar of 10 geleden nog tegenaan werd gehikt. En er worden nu methodes ontwikkeld om alle gegevens die sensoren hebben verzameld te ontsluiten ten behoeve van het beheer en onderhoud van gebouwen en installaties.” Op welke manieren houdt ISSO zich bezig met het thema digitalisering? “In algemene zin door kennis over het onderwerp te verzamelen en op een laagdrempelige en toegankelijke manier te ontsluiten voor de bouw- en installatiesector. We ontwikkelen bijvoorbeeld een platform met de werknaam Barbra. Dit platform geeft gericht antwoorden op vragen van professionals uit de bouw- en installatiesecotor. Daarnaast zijn we ook betrokken bij hele gerichte onderzoeken, bijvoorbeeld naar Cyber Security binnen de sectoren.” Tijdens de ISH werden we gebombardeerd met slimme oplossingen, apps en ga zo maar door. Zijn we als sector niet bezig door
Controles, audits, keuringen, certificering; allemaal termen van de laatste jaren, we worden er mee overspoeld. Vroeger werd een complete installatie gekeurd door een medewerker van het gas- of waterleidingbedrijf en werden op- of aanmerkingen aan je gemeld. Je zorgde dat het verholpen werd en het niet meer gebeurde. Het vervangen van een ketel werd gecontroleerd. Een stukje leiding vergeten te beugelen, een rookgasafvoer niet goed vastgezet? Je kon het verhelpen voor de goedkeuring kwam. Tegenwoordig moet dat allemaal door de bedrijven zelf gebeuren. Ik kan me daarbij niet aan de indruk onttrekken dat dit vaker niet dan wel wordt gedaan. Jammer, het zorgt voor problemen met een negatieve uitstraling naar ons vak. Er worden steeds vaker kleine fouten gemaakt, met soms flinke gevolgen. Wat is hiervan de oorzaak? Onoplettendheid, concentratieverlies, verslapte aandacht. Misschien is de smartphone wel de oorzaak? Want een servicemonteur kan tegenwoordig geen ketelonderhoud meer uitvoeren zonder een keer gestoord te worden door een ‘pling’ of ander geluid van zijn mobieltje, wat hem gelijk naar zijn telefoon doet grijpen. Gelijk willen kijken, terwijl de meeste berichten niet eens werk gerelateerd zijn. Vaak wordt kort gereageerd en verder gegaan met het werk. Maar een kleine fout is dan snel gemaakt. In de montage is het niet anders. Lopend over bouwplaatsen zie je meer mensen met een telefoon dan met ander gereedschap in de hand. De aandacht is zo minder bij de werkzaamheden die uitgevoerd moeten worden. Ook dan is een foutje snel gemaakt. Een vaak gehoord argument is dat