Nieuw Vakmanschap
Het installatiequote in gebouwen groeit. Tegelijkertijd raken de verschillende systemen meer en meer met elkaar vervlochten. Volgens deskundigen neemt de kans op fouten daardoor toe. Adviseur Govert Geldof denkt dit te kunnen ondervangen met Nieuw Vakmanschap. Maar is investeren in mensen wel de juiste remedie als digitale oplossingen de toekomst hebben?
Geldof organiseert al jaren bijeenkomsten, de zogenaamde ‘Werkplaatsen’, waarin alle betrokkenen zich buigen over, bijvoorbeeld een ontwerpopgave. Hij laat alle partijen met elkaar ervaringen delen en integrale oplossingen bedenken die gebaseerd zijn op ervaringskennis en innovatie. Zo stimuleert hij naar eigen zeggen het Nieuwe Vakmanschap.
Allereerst: Waarom zouden wij geld moeten steken in het opleiden van mensen, als prefabben en robots op de lange termijn goedkopere en efficiëntere oplossingen zijn?
“Het is alleen interessant bij repeterende werkzaamheden om te gaan prefabben en, in de toekomst, robots in te zetten. Tot op een bepaalde hoogte zie ik daarvoor mogelijkheden in de woningbouw en utiliteit. Maar we zitten nu in een transitieperiode waarin volop geëxperimenteerd wordt met nieuwe oplossingen. Als je ter plekke verschillende installaties met elkaar gaat verbinden en innovatieve concepten moet bedenken, heb je vakmensen nodig. Experts die met elkaar willen samenwerken, want in deze tijd is het onmogelijk om alle kneepjes van het vak in je eentje te beheersen. Robots en prefabben schieten simpelweg tekort. Vandaar ook mijn pleidooi voor het Nieuwe Vakmanschap.”
Ja, dat Nieuwe Vakmanschap, je noemt het ook een ‘Gilde 2.0’. Maar de gildes vormden toch juist obstakels voor vernieuwing? Ze schreven alles voor, tot bij wijze van spreken welke hamer je moest gebruiken aan toe…
“Dat klopt, maar ik wil slechts bepaalde elementen overnemen. In de traditionele gildes had je de meester-gezel-leerling relatie. De meester leerde zijn leerling in de praktijk de kneepjes van het vak. Hij gaf uitleg, demonstreerde de belangrijkste technieken en begeleidde de gezel tijdens zijn gehele leerperiode. Vervolgens trok de gezel vaak verder en gaf hij dan op dezelfde manier zijn ervaringskennis door.”
Het klinkt allemaal als een ver-van-mijn-bed show. Hoe moet dat Nieuwe Vakmanschap in onze hedendaagse wereld worden vormgegeven?
“In het Nieuwe Vakmanschap worden professionals gestimuleerd om oog te krijgen voor de rijke context van vraagstukken, hun communicatieve vaardigheden te ontwikkelen, expertise uit te diepen en een gevoel te ontwikkelen om op het juiste moment te handelen. Laat me dat verduidelijken met een aantal voorbeelden. Jonge installateurs worden vaak op de grote bouw gezet. Ze moeten repeterend en geestdodend werk verrichten. Na een tijdje raken ze zo hun motivatie kwijt. Als werkgever zou je voortijdig moeten ingrijpen. Zet zo’n jonge kerel op een complexe klus, onder begeleiding van een ervaren vakman. Zo’n moderne gildemeester kan hem via zijn ervaringskennis leren om oog te krijgen voor de samenhang tussen bouwkunde en installatietechniek, het belang van goed overleg met bouwpartners en de technische finesses van de bouwopgave. En waar de door de wol geverfde vakman zo zijn ervaringskennis doorgeeft, steekt hij tegelijkertijd ook iets op van zijn jongere collega, die vaak weer meer weet over innovatieve oplossingen. Een win-win situatie.”
Dat klinkt allemaal heel mooi, maar er gaat veel tijd in zitten. En opdrachtgevers gaan het liefst in zee met een goedkope partij die snel de klus weet te klaren…
“Als ik met installateurs praat over vakmanschap worden ze vaak emotioneel. Ze balen verschrikkelijk van opdrachtgevers die de grenzen opzoeken en met goedkope prutsers in zee gaan. Veel opdrachtgevers hebben simpelweg niet meer de kennis in huis om vakmanschap te herkennen. De onderhoudsafdelingen zijn vaak uitgekleed of wegbezuinigd. Dat moet worden teruggedraaid. Hier ligt ook een taak voor de installatiebranche om te blijven hameren op het belang van goed opdrachtgeverschap.”
Tot slot: eigenlijk zou het onderwijs al de weg moeten plaveien voor het Nieuwe Vakmanschap. Maar zijn onze VMBO’s, MBO’s en HBO ’s daartoe wel in staat?
“Nee, de situatie is ronduit zorgwekkend. De afgelopen decennia heeft de overheid fors bezuinigd op onderwijs. Op opleidingen wordt nu teveel nadruk gelegd op het vinden van kennis in plaats van het beheersen van een vak. Onderwijs zou in een werkplaats achtige setting moeten plaatsvinden, waarin veelvuldig wordt geoefend en docenten met een fikse dosis praktijkkennis hun kunde en vaardigheden kunnen doorgeven.”
