Categorie: Techniek

Off-grid watersysteem

De energietransitie is nog niet eens afgerond of er dient zich alweer een nieuwe revolutie aan. Door de klimaatverandering krijgen we vaker te maken met hevige regenbuien en lange periodes van droogte. In het project Superlocal wordt al geanticipeerd op de waterproblematiek die dat met zich meebrengt. Afgelopen zomer hadden we een lange, hete en droge periode. Bij alle stakeholders in de watersector gingen de alarmbellen rinkelen. Zeker toen ook nog bleek uit Big Data analyse (zie elders deze uitgave) dat we de komende jaren nog vaker dit soort periodes tegemoet mogen zien. Want, hoe gaan we dan waterschaarste voorkomen? Achtergrond Kerkrade behoort tot een krimpregio, de bewonersaantallen nemen af. Na rijp beraad kwam woningcorporatie HEEMwonen tot de conclusie dat ze haar woningenbestand ter plekke moest gaan herstructureren. In Kerkrade-Oost heeft dit geleid tot een, mogen we wel zeggen, revolutionaire nieuwe aanpak. Locatie In de wijk Bleijerheide stonden tot kortgeleden vier hoogbouwflats die gebouwd zijn in de jaren ’60, een periode met hoge woningnood. In die periode werden landelijk in korte tijd veel nieuwe woningen gebouwd. De hoogbouwflats in Bleijerheide bleken niet meer te voldoen aan de wensen en eisen van deze tijd. Demowoning HEEMwonen besloot, met het oog op de krimp, het aantal wooneenheden terug te brengen. In 2012 werd één flat gesloopt, later volgde de tweede, maar hier werd bewust gekozen voor een andere aanpak. De grondgedachte was om waar mogelijk materiaal te hergebruiken voor de bouw van een demowoning. Het bouwteam is daarbij zeer ambitieus te werk

ISH Noviteitenshow

Dit jaar werd voor de 15e keer de ISH Noviteitenshow georganiseerd. Al sinds 1989 nemen sanitairfabrikanten deel aan deze showroombeurs, die traditiegetrouw een aantal weken na de internationale vakbeurs ISH in Frankfurt plaatsvindt. Stichting Badkamer Promotie organiseerde de beurs in een volledig gevulde Beursfabriek in Nieuwegein. Wij pikten er enkele noviteiten voor u uit. Ruitvormig RM Sanitair liet op de ISH Noviteitenshow de Easy Drain Diamond zien. Het is een exclusieve drain die eerder in Duitsland op de ISH werd geïntroduceerd. De douchegoot heeft een opmerkelijk design dat de badkamer een luxe uitstraling moet geven. Dankzij het geruite ontwerp kan bovendien eenvoudiger een tweezijdig afschot worden gecreëerd, aldus de fabrikant. Dit maakt het installeren ervan nog gebruiksvriendelijker. Met een lengte van 650 mm is de drain te verwerken in elke nieuwbouw- of renovatieklus. De Easy Drain Diamond is eenvoudig te reinigen en biedt volledige waterdichtheid dankzij gepatenteerd WPS Techniek. Easy Drain geeft 10 jaar waterdichtheidsgarantie Fris op het toilet Geberit toonde de nieuwe DuoFresh module (foto boven) waarmee zowel nieuwe als bestaande toiletten kunnen worden voorzien van geurafzuiging. Waar eerst de geurzuivering onderdeel was van het inbouwreservoir, is het nu een losse module die ook past in al ingebouwde inbouwreservoirs (Sigma 12 cm vanaf bouwjaar 2008 of Sigma 8 cm vanaf bouwjaar 2016). Enige vereiste is verder dat er een netspanningsaansluiting van 230 V beschikbaar is. Behalve de transformator zijn alle componenten te installeren via de bedieningsopening van het reservoir. De transformator wordt elders geplaatst – in een elektra-inbouwdoos of

De stille vernietiger

Ogenschijnlijk op zichzelf staande problemen in cv- en gkw-installaties zijn vaak te herleiden tot corrosie. Met de juiste kennis is dit te voorkomen. De herziene ISSO-Publicatie 13 biedt uitkomst. Gekoeld- en warmwatersystemen worden meestal ontworpen en gebouwd om lange tijd probleemloos te kunnen functioneren. Als al vrij kort na inbedrijfstelling de eerste problemen zich voordoen, is dit niet alleen frustrerend, maar leidt dit tot langdurige onderzoeken, juridisch getouwtrek en hoge kosten. ISSO heeft daarom op verzoek van de markt richtlijnen opgesteld om deze problematiek aan te pakken. Expert Sanitaire Technieken, Irene van Veelen licht toe. Omvangrijk Mensen associëren corrosie met roest. Dat is er inderdaad een vorm van, maar corrosie is veel meer dan dat. Corrosie is de ongewenste aantasting van een materiaal ten gevolge van chemische of elektrochemische reacties met componenten uit de omgeving. In installaties zijn meestal verschillende materialen, zoals staal, messing, aluminium of kunststoffen, aanwezig met één verbindende factor: water. Wanneer dit water voldoende geleidend is én voldoende zuurstof bevat, ontstaat corrosie. Het water gaat werken als geleider (elektrolyt) en de zuurstof gaat een reactie aan met aanwezige metaalionen. Ook de zuurgraad van het water, de pH-waarde, speelt hierin een belangrijke rol. Gevolgen Het elektrochemische proces laat metalen oplossen, waardoor bijvoorbeeld een messing afsluiter kan ontzinken. Ook kan door het corrosieproces vervuiling in het systeem ontstaan en neerslaan in delen met een lage stroomsnelheid of componenten verstoppen, zoals inregelventielen. Vervolgens kan onder deze sliblaag een nieuw corrosieproces op gang komen. Systeemwater uit een installatie behoort eigenlijk helder

Terugblik op ISH 2019

Ron Bosch is in het dagelijks leven werkzaam als adviseur en docent. Hij reisde dit jaar af naar de ISH in Frankfurt en deed als special reporter van IZ verslag van zijn bevindingen aldaar. “Als adviseur, hoofddocent en ontwikkelaar van een nieuwe opleiding ‘Gebouwgebonden Installatietechniek’ aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen ben ik continu op zoek naar noviteiten. Ik probeer zoveel mogelijk de actuele trends en ontwikkelingen te verwerken in mijn colleges. Sowieso vind ik het noodzakelijk dat je je vakliteratuur bijhoudt en regelmatig een beurs bezoekt. De techniek staat niet stil en als je niet alert bent, ga je achterlopen wat een ongunstig effect heeft op je concurrentiepositie.” Extra lang “Dit jaar vond de beurs voor het eerst plaats van maandag tot en met vrijdag, een dag langer dus dan tijdens voorgaande edities. Met de extra dag mikt de organisator op een breder publiek dan alleen vakexperts. Zo kunnen bijvoorbeeld ook klanten de beurs bezoeken. Een positieve ontwikkeling, vind ik, want zo blijven ook onze klanten op de hoogte van wat er allemaal verkrijgbaar is.” Digitalisering “Het viel me al direct op hoeveel impact digitalisering heeft op de gebouwde omgeving. Denk aan IoT, bimmen, maar ook de VR-bril, die duidelijk aan populariteit wint. In een kantooromgeving zal straks alles en iedereen met elkaar verbonden zijn en via apps de klimaatregeling, verlichting en dergelijke kunnen worden geregeld.” Verwarming en ventilatie “In de namiddag heb ik een rondgang gemaakt door verschillende hallen. Ik was voornamelijk op zoek naar nieuwe waterstofketels, warmtepompen en

Slimme gebouwen

Digitalisering maakt gebouwen steeds comfortabeler, efficiënter en veiliger. Moderne cloud-oplossingen ondersteunen het beheer op afstand en vormen een krachtige tool om het energiegebruik te reduceren. Deze en andere trends waren dit jaar duidelijk zichtbaar tijdens de ISH in Frankfurt. Van de taxi tot de hotelboeking en het avondeten; we regelen het tegenwoordig allemaal digitaal. Ook met de ruimte waarin we verblijven, willen we slim en efficiënt omgaan. De huidige gebouwtechnologie maakt dit mogelijk, zegt Alex Driessen, Business Unit Manager bij Siemens Smart Infrastructure (SI): “Door de koppeling van informatietechnologie (IT) en operationele technologie (OT) kunnen we gebouwen steeds pro-actiever aansturen, op basis van data. Waar je vroeger de verwarming handmatig bediende, stemmen moderne gebouwbeheersystemen de temperatuur automatisch af op de gebruikersbehoefte. Ze doen dit op basis van voorkeursinstellingen, historische data en voorspellingen. Het comfort voor gebruikers neemt zienderogen toe.” Ecosystemen Deze ontwikkeling zal volgens Driessen ook de komende jaren doorzetten. In het hypermoderne hoofdkantoor van Siemens SI in Zug worden innovaties getest die op termijn ook in Nederland beschikbaar zullen zijn. Daaronder een app waarmee gebouwgebruikers de lichtsterkte en temperatuur in de ruimte zelf kunnen regelen, vergaderruimte kunnen boeken en storingen in gebouwinstallatie kunnen doorgeven aan de facilitair manager. Maar bijvoorbeeld ook plattegronden kunnen bekijken, wat nuttig kan zijn bij een evacuatie. Driessen: “Flankerend hieraan groeit het aantal apps om allerlei dagelijkse activiteiten eenvoudig te regelen. Of je nou een maaltijd wilt bestellen of op zoek bent naar de dichtstbijzijnde vrije parkeerplaats. De digitalisering verandert gebouwen en hun omgeving in

Doorontwikkeling

Ventilatiefabrikanten verkopen geen systemen meer, maar frisse lucht. Op de zoektocht naar alternatieven voor R410 wordt nu onder andere CO2 gepromoot. In de toekomst zullen steeds meer totaalverwarmingssystemen op de markt komen. Zomaar een greep uit de trends die wij voorbij zagen komen tijdens een rondje door de airco-, ventilatie- en verwarmingshallen op de ISH. Uit onderzoek blijkt dat consumenten vaak afhaken als je ze louter op prijs en technische gronden probeert te overtuigen een aankoop te doen. In de april-editie van IZ is hierover nog een uitgebreid artikel verschenen. Wat slaat dan wel aan? Benadrukken op welke manier je het comfortniveau verhoogt bijvoorbeeld of een antwoord biedt op een specifieke vraag. Excellente lucht Brink Climate Systems is daar jaren geleden al slim op ingesprongen. De Nederlandse fabrikant profileert zich als ‘leverancier van excellente lucht in de woning’. Tijdens de ISH zagen wij onder andere de nieuwe Flair 225, de meest compacte variant van de Flair-serie ventilatietoestellen. Door het formaat en de kleinere capaciteit (maximaal 225 m3/h) is dit toestel uitermate geschikt voor het ventileren van kleinere woningen, aldus de fabrikant. Regelgeving De BENG-regelgeving, keurmerken en de continue aandacht voor verduurzaming in het algemeen, hebben ook duidelijk hun impact op de ventilatiebranche. Zo zagen we onder andere dat Airflow en Meltem benadrukten dat hun nieuwe systemen voldoen aan de Passiefhuis keurmerken. Airflow deed dat met de Duplex 650 Flex en Meltem met de M-WRG II ventilatie-unit. Andere trends die duidelijk hun stempel drukken op de sector zijn energiebesparing en filtering.

“Duurzaam is duur”

Veel beslissers, maar de aanloop leek wat tegen te vallen. Ook dit jaar trok Building Holland een gemêleerd publiek. Van adviseurs, installateurs en architecten, tot adviseurs, woningcorporaties en bouwkundige aannemers. Ze kregen een goed totaaloverzicht voorgeschoteld. Building Holland is bij uitstek een beurs om trends te signaleren en wat minder om de diepte in te duiken. Alle drie de hallen hadden een Innovation Boulevard. Zo kon de bezoeker gelijk al een beeld krijgen van de highlights die de beurs in petto had. Het gevaar van een dergelijke opzet is uiteraard dat je de andere stands gaat overslaan, maar dat terzijde. IZ signaleerde een fikse toename van en vraag naar totaalconcepten. Fabrikanten en andere partijen in de bouwkolom bundelen hun krachten en bieden oplossingen aan om duurzame nieuwbouw of renovatietrajecten te realiseren. Aansprekende voorbeelden zijn bijvoorbeeld Factory Zero en de Pluswoning. Maar ook individuele partijen lieten totaalconcepten zien, zoals LG met het ‘Huis van de toekomst’ en Croonwolter&dros met ‘een integrale oplossing om gebouwen te verduurzamen’. Dit is bij uitstek een trend om in de gaten te houden en indien mogelijk bij aan te haken als kleine of middelgrote installateur. Slimme systeemintegratie Die opmars van totaalconcepten gaat gepaard met een groeiende aandacht voor systeemintegratie. PV-panelen, warmtepompen en LT-vloerverwarming worden bijvoorbeeld met behulp van slimme beheersystemen steeds beter op elkaar afgestemd. Sensoring speelt een centrale rol in dit proces. Steinel liet onder andere de HPD2-sensor zien, waarmee niet alleen temperatuur, lichtsterkte en het CO2-gehalte kan worden gemeten, maar ook het aantal mensen

Warmtepomp installeren

Ontwerp en installatie van warmtepompen vergen kennis, een geïntegreerde aanpak en precisie. Klachten zijn te voorkomen door het werkproces van ontwerp tot inspectie volgens actuele richtlijnen en praktijkvoorschriften te doorlopen. ISSO-kennis geeft daarbij houvast, vindt Maarten Roskam, werkvoorbereider klimaattechniek bij Schouten Techniek. Het programma Radar meldde in maart weer een aantal probleemgevallen met warmtepompen. De techniek mag dan volwassen en doorontwikkeld zijn, in de praktijk laten installateurs nog wel eens steken vallen en klagen sommige gebruikers dat de installatie niet aan de verwachtingen voldoet. Vermogens en dimensies van de warmtepomp zijn vaak niet goed afgestemd op de energiebehoefte, foutieve hydraulische schakelingen zorgen voor onnodig energiegebruik, de β-factor is te laag berekend waardoor er te veel moet worden bijgestookt of het afgiftesysteem is simpelweg niet geschikt. Uiteraard zijn er ook gebruikers die de techniek niet goed bedienen en daarmee het rendement tenietdoen. Nu het Klimaatakkoord volop inzet op warmtepompen, is de branche aan zet om met goede voorbeelden markt te winnen. Zwakste schakel bepalend Ontwerp en installatie van warmtepompen vereisen veel meer kennis en precisie dan bij de traditionele cv-ketel, zegt Jos de Leeuw, specialist klimaatinstallaties bij ISSO. “Omdat het een relatief nieuwe techniek is en een complexe samenhang van componenten betreft. Het systeem is daarbij zo sterk als de zwakste schakel. Omdat je met lagere temperaturen en kleinere temperatuurverschillen werkt, is veel aandacht nodig voor het systeemontwerp, de gebouwschil en de inregeling.” Leidraad bij processen Maarten Roskam van Schouten Techniek beaamt dat. Hij is gespecialiseerd in de warmtepomptechniek bij utiliteitsprojecten,

Invertertechniek

Het is een vraag waar installateurs nogal eens mee te maken krijgen: Moet ik nu wel of niet een modulerende warmtepomp adviseren? IZ sprak erover met Charles Geelen, adviseur bij Infinitus Energy Solutions en ontwikkelaar van de ‘Quickscan voor warmtepompen’ voor de utiliteit en glastuinbouw. Tegenwoordig zijn er ruwweg twee soorten warmtepompen op de markt: de traditionele aan/uit variant en de modulerende warmtepomp. Vooral de laatste variant maakt nu opgang en daar zijn duidelijke redenen voor aan te wijzen. Invertertechniek “Een modulerende warmtepomp maakt gebruik van een frequentieregeling en een gelijkstroommotor”, vertelt Geelen. “Dankzij deze regeling kan je het toerental makkelijk laten variëren zonder dat dat ten koste gaat van het elektrisch rendement van de elektromotor.” Met de frequentieregeling wordt het mogelijk om de compressor in deel- en vollast optimaal af te stemmen op de gewenste condities. Dus, precies toegesneden op de vraag van de gebruiker. Betere SCOP Dat brengt enorme voordelen met zich mee, vervolgt Geelen. Om maar te beginnen met de belangrijkste: een modulerende warmtepomp heeft een betere SCOP oftewel Seasonal Coëfficiënt of Performance. Het rendement door het jaar heen is hoger dan met een traditionele aan/uit warmtepomp. Daarnaast remt de invertertechniek slijtage af. “Een modulerende warmtepomp heeft veel minder starts/stops. Dit komt ten goede aan de levensduur en het rendement.” Dimensionering buffervat Bij een aan/uit warmtepomp is het belangrijk om het aantal start/stops binnen de perken te houden. Om te voorkomen dat de warmtepomp gaat pendelen bij een lage warmtevraag tijdens het voor- en najaar en zachte

Hot-hot-hot

Oververhitting is een groeiende zorg, voor ons klimaat maar ook voor goed geïsoleerde en luchtdichte woningen. In de zomer bereiken moderne woningen een onaangenaam hoge binnentemperatuur en raken ze de warmte onvoldoende kwijt. Wat zijn de risico’s en wat is er tegen te doen? Was eerder de vraag ‘Hoe houden we het warm?’ belangrijk bij het ontwerp van een woning, tegenwoordig zijn onze moderne woningen zó goed geïsoleerd en luchtdicht gebouwd dat de vraag ‘Hoe krijgen we het koel?’ meer en meer van toepassing is. Gevaar van oververhitting Hoogbouwappartementen en nieuwbouwwoningen hebben daarbij de eigenschappen die het grootste risico op oververhitting met zich meebrengen. Niet alleen zijn warme en vochtige huizen ongemakkelijk voor bewoners, ze vormen ook een risico voor hun gezondheid. Blootstelling aan extreme hitte in huizen over langere perioden kan ernstige en soms zelfs fatale gevolgen hebben. Prognoses voor klimaatverandering suggereren dat hitte gerelateerde sterfgevallen in 2080 zullen verdubbelen wanneer er geen actie ondernomen wordt. Ventilatie als oplossing Er zijn diverse oplossingen voor het koelen van ruimtes met WTW-ventilatie. Volledig op zichzelf staande oplossingen of slimme combi’s om tot het vereiste niveau van koelcapaciteit te komen, inclusief ventilatie en vochtigheidsregeling. Zo heeft Zehnder zijn ComfoCool (zie ook kader) uitgerust met een compressiekoelsysteem, zoals die wordt gebruikt in koelkasten. Indien mogelijk wordt de gewenste temperatuur in huis gerealiseerd door de bypassklep van de WTW-unit te openen. De ventilatie wordt daarbij gehandhaafd, terwijl de temperatuur van de toegevoerde lucht aangenaam koel is. Dit gebeurt voornamelijk gedurende de nacht. Met de