RIHO Climate Systems is een trouwe exposant op ‘Hardenberg’. Ook dit jaar staat de fabrikant van klimaatoplossingen weer op de beurs. Aan IZ vertelt dga Jurgen Riethorst waarom het van belang is om aanwezig te zijn en over een fraai project dat hij onlangs mocht voltooien. Zijn vader richtte het bedrijf op. Hij is inmiddels teruggetreden en alleen nog hobbymatig bij RIHO Climate Systems betrokken, vertelt zoon Jurgen Riethorst. De 35-jarige is sinds 2006 de eigenaar van het bedrijf. RIHO Climate Systems levert diverse klimaatsystemen en -producten aan installateurs. Van klimaatdaken en vloerverwarmingssystemen tot verdelers en leidingen. Populaire oplossingen “Vooral de vraag naar vloerverwarmingsoplossingen is enorm toegenomen”, vertelt Riethorst. De verkoop van meet- en regeltechnische systemen daarentegen is wat teruggelopen. De dga van RIHO Climate Systems weet wel waarom: “Tijdens de crisis had de installateur alle tijd voor zijn klant en probeerde hij zoveel mogelijk producten te verkopen om zo extra omzet binnen te halen. Maar toen de economie weer in een opwaartse spiraal terecht kwam, raakten de installateurs bedolven onder het werk. De vakman heeft nauwelijks tijd en is daardoor minder snel geneigd om nog eens die extra oplossing aan de man te gaan brengen.” Marktsegmenten RIHO Climate Systems haalt nu vooral opdrachten binnen in de woningbouw, zowel in de nieuwbouw als renovatiesector. “De utiliteit blijft wat achter, er worden weinig kantoren bijgebouwd. Een positieve uitzondering zijn de bedrijfshallen, daar stromen nog wel orders voor binnen.” Belang ‘Hardenberg’ De klimaatexpert is geworteld in het oosten van het land, in
Categorie: Techniek
De nieuwe certificeringsregeling voor gasverbrandingsinstallaties, de Wet Kwaliteitsborging, aangepaste richtlijnen voor rookgasafvoer. Ontwerpers, installateurs en monteurs van gasverbrandingsinstallaties hebben met tal van nieuwe eisen en ontwikkelingen te maken. ISSO reikt hen de kennis daarvoor aan in de vorm van drie nieuwe documenten: Kleintje Gas-ontwerp, Kleintje Gas-montage en onderhoud, en Kleintje CV-service. Voor elke doelgroep is daarmee eigen actuele kennis beschikbaar. De drie nieuwe kennisdocumenten vervangen het oude ISSO-kleintje Gas. ISSO-kleintje CV-service richt zich op bestaande installaties en veiligheid en is met name bedoeld voor onderhoudsmonteurs. ISSO-kleintje Gas-montage en onderhoud respectievelijk ISSO-kleintje Gas-ontwerp richten zich op installateurs respectievelijk ontwerpers van gasverbrandingsinstallaties. De drie documenten zijn sinds kort beschikbaar in de ISSO KennisBank. Het oude ISSO-kleintje Gas was een erg omvangrijk kennisproduct. De twee doelgroepen – monteurs en ontwerpers/installateurs – haalden er doorgaans alleen hun eigen aandachtspunten uit. En dat was soms flink zoeken, in een lijvig document. Door de kennis nu te verdelen, krijgt iedere doelgroep een eigen, compacter Kleintje met precies die informatie die voor hem of haar van toepassing is. BRL 6030-25 belangrijk onderdeel De documenten voor monteurs en installateurs bevatten een update van alle regels, normen en verantwoordelijkheden bij het aanpassen, inbedrijf nemen en onderhoud van gasinstallaties. De kennis sluit aan bij de verplichte certificeringsregeling voor iedereen die aan gasverbrandingsinstallaties voor ruimteverwarming en/of warmtapwaterbereiding werkt. Vanaf januari 2021 mogen alleen gecertificeerde bedrijven met vakbekwame monteurs nog werkzaamheden verrichten aan cv-ketels, direct gestookte boilers, geisers en gashaarden. De nieuwe ISSO-kleintjes zijn dan afgestemd op de BRL 6000-25. Deze beoordelingsrichtlijn
In de april editie beschreven we al de nieuwe Flextherm Eco van Flamco: een thermisch laadstation dat elektriciteit omzet in warmte en opslaat voor warmwatervoorziening. Er lopen momenteel diverse pilots met deze batterij. Eén daarvan bij Keukenstudio Kruize in Bergschenhoek. IZ ging langs en vroeg aan eigenaar Lood Kruize waarom hij voor dit systeem koos en wat tot nu zijn bevindingen zijn. Kruize begon 25 jaar geleden zijn keukenstudio en zit sinds een aantal jaren op een nieuwe locatie. Zijn zoons runnen vanuit hetzelfde gebouw een webwinkel en aannemersbedrijf. De familie Kruize probeert bewust om te gaan met energiegebruik. Het pand is daarom overal voorzien van ledverlichting en op het bedrijfspand liggen 96 zonnepanelen die een gezamenlijk opwekvermogen van 26.000 kW op jaarbasis leveren. Realistische ambitie Het pand met een oppervlak van 750 m2 is verder volledig voorzien van vloerverwarming en verbruikte in de winter een slordige 300 kuub gas per maand. Een behoorlijke uitgave op jaarbasis terwijl aan de andere kant de opgewekte stroom als het ware wegliep. Met het oog op de veranderende regelgeving omtrent saldering was Kruize al een tijdje op zoek naar een manier om zijn opgewekte stroom duurzaam te kunnen inzetten in zijn eigen bedrijfspand. Hij toog daarvoor vorig jaar naar de Energiebeurs in Den Bosch met “een realistische duurzame ambitie: minder uitstoot realiseren maar met oog voor eigen portemonnee.” Geen slijtage Op de stand van Flamco raakte hij in gesprek met Rob Logtenberg, vertegenwoordiger van Flamco. Die liet hem de eerste versie zien van
Lassen of solderen van leidingen voor verwarming of drinkwater is al lang niet meer van deze tijd. Meerlagenbuizen worden eenvoudigweg via perskoppelingen aan elkaar vastgemaakt. Een kwestie van knippen, insteken en persen. Elke fabrikant heeft zijn eigen methode om dit persen zo eenvoudig mogelijk én, misschien nog belangrijker, gegarandeerd lekdicht te maken. Enkele voorbeelden. Viega introduceerde vorig jaar het kunststof leidingsysteem Viega Smartpress (hoofdfoto). Het systeem heeft een perskoppeling met geoptimaliseerde doorstromingseigenschappen van fittingen met lage drukverliezen. Dat komt omdat de fittingen bochten hebben in plaats van knieën. Omdat ze ook geen O-ring hebben, hoeft er niet gekalibreerd te worden. De buis wordt afgeknipt, op de fitting gestoken en geperst. Door het ontbreken van een O-ring kan deze bovendien niet onbedoeld beschadigd of vervuild raken. Er is één fitting voor zowel sanitair, verwarming (16 t/m 63 mm) als gas (20 t/m 32 mm). De perskoppelingen zijn gemaakt van RVS en brons. Licht en flexibel VSH heeft het VSH MultiPress kunststof leidingsysteem in huis, dat zowel met U- als TH-profiel te ‘verpressen’ is. De meerlagenbuis is door zijn lichte gewicht en flexibiliteit snel en gemakkelijk te buigen en installeren. Het systeem is geschikt voor cv-, sanitair-, gas-, vloerverwarmings- en olievrije persluchtinstallaties. Dankzij een kleurcodering is snel de juiste maat te herkennen. Een insteekdieptecontrolevenster is geïntegreerd. Kalibratie is niet nodig t/m 32 mm. Het assortiment loopt van 14 t/m 63 mm voor water en 16 t/m 25 mm voor gas. De RVS presshuls is geschikt voor instorten in dekvloeren van beton en
Om de groei van legionellabacteriën in warmtapwaterinstallaties te voorkomen is de instandhouding van de juiste temperaturen zeer belangrijk. Voorwaarden hiervoor zijn een correcte dimensionering en een goede hydraulische balans in het warmtapwatercirculatiesysteem. De kwaliteit van het drinkwater hangt niet alleen af van de levering van schoon water door de drinkwaterleverancier, maar wordt ook bepaald door het ontwerp, de gebruikte materialen en de afmetingen van het leidingsysteem. Drinkwaterinstallaties moeten in zijn algemeenheid zo ontworpen, beheerd en onderhouden worden, dat bacteriegroei verhinderd wordt. Dat geldt ook voor het warmtapwatercirculatiesysteem. Kritische situaties Om te zorgen dat er geen bacteriegroei in warmwaterinstallaties plaatsvindt, is de instandhouding van de juiste temperaturen zeer belangrijk. Daarom dient het water vanuit de boiler een temperatuur van 65°C te hebben. In de gehele warmtapwaterinstallatie mag de temperatuur niet lager dan 60°C worden. Met name in grote, complexe warm tapwaterleidingen kunnen gemakkelijk risicovolle situaties ontstaan, waardoor micro-organismen, zoals Legionella, zich kunnen vermenigvuldigen. Mogelijke kritische situaties zijn bijvoorbeeld niet voldoende circulerend water en te sterke afkoeling ervan. Correcte dimensionering Daarom moet het water op temperatuur gehouden worden door middel van circulatiesystemen. Een correcte dimensionering van het circulatiesysteem zorgt ervoor dat warm tapwater overal in de installatie op temperatuur blijft. Hiervoor is een nauwkeurige berekening van de benodigde volumestroom essentieel: te geringe volumestromen leiden tot het afkoelen van delen van het circulatiesysteem; te hoge volumestromen leiden tot hoge bedrijfskosten en een verhoogde warmteafgifte aan de omgeving. Regelafsluiters De hydraulische balans, het evenwicht tussen de juiste volumestroom voor het behoud van de juiste
De badkamer is voor veel consumenten al lang niet meer alleen een ruimte waar ze zich snel wassen en aankleden. Steeds vaker is het een plek om te ontspannen en tot rust te komen. De badkamer wordt dan ook in toenemende mate een verlengde van de woon- of slaapkamer – een ontwikkeling die ook wel ‘homing’ genoemd wordt. Deze trend was ook duidelijk merkbaar op ISH 2019. Zo zien we dat badkamers steeds vaker worden uitgerust met wellness-opties zoals regendouches en gekleurd licht. Ontspanning Comfort in de badkamer wordt steeds belangrijker. Michael Tulp, Algemeen Directeur van Sunshower, leg uit hoe dat komt. “In deze drukke tijden is het voor consumenten belangrijker dan ooit om tot rust te komen. En wie denkt aan ontspanning in huis, denkt al snel aan de badkamer. Dé plek voor een momentje voor jezelf. Douchen is voor veel mensen een goed begin van de dag, of juist een manier om de dag op een ontspannen manier af te sluiten.” Welzijn Naast comfort neemt ook het belang van welzijn toe als het om de badkamer gaat. Dat hangt samen met een andere belangrijke ontwikkeling in de maatschappij: bewust bezig zijn met een gezondere levensstijl. Denk aan gezond eten, meer bewegen en – inderdaad – ontspanning. Maar volgens Tulp wordt een vierde factor hierbij nog te vaak over het hoofd gezien: zonlicht. “In het verleden zagen we alleen de nadelige gevolgen van zonlicht. En hoewel te veel zonlicht inderdaad schadelijk kan zijn, is te weinig zonlicht óók ongezond.
De energietransitie is nog niet eens afgerond of er dient zich alweer een nieuwe revolutie aan. Door de klimaatverandering krijgen we vaker te maken met hevige regenbuien en lange periodes van droogte. In het project Superlocal wordt al geanticipeerd op de waterproblematiek die dat met zich meebrengt. Afgelopen zomer hadden we een lange, hete en droge periode. Bij alle stakeholders in de watersector gingen de alarmbellen rinkelen. Zeker toen ook nog bleek uit Big Data analyse (zie elders deze uitgave) dat we de komende jaren nog vaker dit soort periodes tegemoet mogen zien. Want, hoe gaan we dan waterschaarste voorkomen? Achtergrond Kerkrade behoort tot een krimpregio, de bewonersaantallen nemen af. Na rijp beraad kwam woningcorporatie HEEMwonen tot de conclusie dat ze haar woningenbestand ter plekke moest gaan herstructureren. In Kerkrade-Oost heeft dit geleid tot een, mogen we wel zeggen, revolutionaire nieuwe aanpak. Locatie In de wijk Bleijerheide stonden tot kortgeleden vier hoogbouwflats die gebouwd zijn in de jaren ’60, een periode met hoge woningnood. In die periode werden landelijk in korte tijd veel nieuwe woningen gebouwd. De hoogbouwflats in Bleijerheide bleken niet meer te voldoen aan de wensen en eisen van deze tijd. Demowoning HEEMwonen besloot, met het oog op de krimp, het aantal wooneenheden terug te brengen. In 2012 werd één flat gesloopt, later volgde de tweede, maar hier werd bewust gekozen voor een andere aanpak. De grondgedachte was om waar mogelijk materiaal te hergebruiken voor de bouw van een demowoning. Het bouwteam is daarbij zeer ambitieus te werk
Dit jaar werd voor de 15e keer de ISH Noviteitenshow georganiseerd. Al sinds 1989 nemen sanitairfabrikanten deel aan deze showroombeurs, die traditiegetrouw een aantal weken na de internationale vakbeurs ISH in Frankfurt plaatsvindt. Stichting Badkamer Promotie organiseerde de beurs in een volledig gevulde Beursfabriek in Nieuwegein. Wij pikten er enkele noviteiten voor u uit. Ruitvormig RM Sanitair liet op de ISH Noviteitenshow de Easy Drain Diamond zien. Het is een exclusieve drain die eerder in Duitsland op de ISH werd geïntroduceerd. De douchegoot heeft een opmerkelijk design dat de badkamer een luxe uitstraling moet geven. Dankzij het geruite ontwerp kan bovendien eenvoudiger een tweezijdig afschot worden gecreëerd, aldus de fabrikant. Dit maakt het installeren ervan nog gebruiksvriendelijker. Met een lengte van 650 mm is de drain te verwerken in elke nieuwbouw- of renovatieklus. De Easy Drain Diamond is eenvoudig te reinigen en biedt volledige waterdichtheid dankzij gepatenteerd WPS Techniek. Easy Drain geeft 10 jaar waterdichtheidsgarantie Fris op het toilet Geberit toonde de nieuwe DuoFresh module (foto boven) waarmee zowel nieuwe als bestaande toiletten kunnen worden voorzien van geurafzuiging. Waar eerst de geurzuivering onderdeel was van het inbouwreservoir, is het nu een losse module die ook past in al ingebouwde inbouwreservoirs (Sigma 12 cm vanaf bouwjaar 2008 of Sigma 8 cm vanaf bouwjaar 2016). Enige vereiste is verder dat er een netspanningsaansluiting van 230 V beschikbaar is. Behalve de transformator zijn alle componenten te installeren via de bedieningsopening van het reservoir. De transformator wordt elders geplaatst – in een elektra-inbouwdoos of
Ogenschijnlijk op zichzelf staande problemen in cv- en gkw-installaties zijn vaak te herleiden tot corrosie. Met de juiste kennis is dit te voorkomen. De herziene ISSO-Publicatie 13 biedt uitkomst. Gekoeld- en warmwatersystemen worden meestal ontworpen en gebouwd om lange tijd probleemloos te kunnen functioneren. Als al vrij kort na inbedrijfstelling de eerste problemen zich voordoen, is dit niet alleen frustrerend, maar leidt dit tot langdurige onderzoeken, juridisch getouwtrek en hoge kosten. ISSO heeft daarom op verzoek van de markt richtlijnen opgesteld om deze problematiek aan te pakken. Expert Sanitaire Technieken, Irene van Veelen licht toe. Omvangrijk Mensen associëren corrosie met roest. Dat is er inderdaad een vorm van, maar corrosie is veel meer dan dat. Corrosie is de ongewenste aantasting van een materiaal ten gevolge van chemische of elektrochemische reacties met componenten uit de omgeving. In installaties zijn meestal verschillende materialen, zoals staal, messing, aluminium of kunststoffen, aanwezig met één verbindende factor: water. Wanneer dit water voldoende geleidend is én voldoende zuurstof bevat, ontstaat corrosie. Het water gaat werken als geleider (elektrolyt) en de zuurstof gaat een reactie aan met aanwezige metaalionen. Ook de zuurgraad van het water, de pH-waarde, speelt hierin een belangrijke rol. Gevolgen Het elektrochemische proces laat metalen oplossen, waardoor bijvoorbeeld een messing afsluiter kan ontzinken. Ook kan door het corrosieproces vervuiling in het systeem ontstaan en neerslaan in delen met een lage stroomsnelheid of componenten verstoppen, zoals inregelventielen. Vervolgens kan onder deze sliblaag een nieuw corrosieproces op gang komen. Systeemwater uit een installatie behoort eigenlijk helder
Ron Bosch is in het dagelijks leven werkzaam als adviseur en docent. Hij reisde dit jaar af naar de ISH in Frankfurt en deed als special reporter van IZ verslag van zijn bevindingen aldaar. “Als adviseur, hoofddocent en ontwikkelaar van een nieuwe opleiding ‘Gebouwgebonden Installatietechniek’ aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen ben ik continu op zoek naar noviteiten. Ik probeer zoveel mogelijk de actuele trends en ontwikkelingen te verwerken in mijn colleges. Sowieso vind ik het noodzakelijk dat je je vakliteratuur bijhoudt en regelmatig een beurs bezoekt. De techniek staat niet stil en als je niet alert bent, ga je achterlopen wat een ongunstig effect heeft op je concurrentiepositie.” Extra lang “Dit jaar vond de beurs voor het eerst plaats van maandag tot en met vrijdag, een dag langer dus dan tijdens voorgaande edities. Met de extra dag mikt de organisator op een breder publiek dan alleen vakexperts. Zo kunnen bijvoorbeeld ook klanten de beurs bezoeken. Een positieve ontwikkeling, vind ik, want zo blijven ook onze klanten op de hoogte van wat er allemaal verkrijgbaar is.” Digitalisering “Het viel me al direct op hoeveel impact digitalisering heeft op de gebouwde omgeving. Denk aan IoT, bimmen, maar ook de VR-bril, die duidelijk aan populariteit wint. In een kantooromgeving zal straks alles en iedereen met elkaar verbonden zijn en via apps de klimaatregeling, verlichting en dergelijke kunnen worden geregeld.” Verwarming en ventilatie “In de namiddag heb ik een rondgang gemaakt door verschillende hallen. Ik was voornamelijk op zoek naar nieuwe waterstofketels, warmtepompen en