Lassen of solderen van leidingen voor verwarming of drinkwater is al lang niet meer van deze tijd. Meerlagenbuizen worden eenvoudigweg via perskoppelingen aan elkaar vastgemaakt. Een kwestie van knippen, insteken en persen. Elke fabrikant heeft zijn eigen methode om dit persen zo eenvoudig mogelijk én, misschien nog belangrijker, gegarandeerd lekdicht te maken. Enkele voorbeelden. Viega introduceerde vorig jaar het kunststof leidingsysteem Viega Smartpress (hoofdfoto). Het systeem heeft een perskoppeling met geoptimaliseerde doorstromingseigenschappen van fittingen met lage drukverliezen. Dat komt omdat de fittingen bochten hebben in plaats van knieën. Omdat ze ook geen O-ring hebben, hoeft er niet gekalibreerd te worden. De buis wordt afgeknipt, op de fitting gestoken en geperst. Door het ontbreken van een O-ring kan deze bovendien niet onbedoeld beschadigd of vervuild raken. Er is één fitting voor zowel sanitair, verwarming (16 t/m 63 mm) als gas (20 t/m 32 mm). De perskoppelingen zijn gemaakt van RVS en brons. Licht en flexibel VSH heeft het VSH MultiPress kunststof leidingsysteem in huis, dat zowel met U- als TH-profiel te ‘verpressen’ is. De meerlagenbuis is door zijn lichte gewicht en flexibiliteit snel en gemakkelijk te buigen en installeren. Het systeem is geschikt voor cv-, sanitair-, gas-, vloerverwarmings- en olievrije persluchtinstallaties. Dankzij een kleurcodering is snel de juiste maat te herkennen. Een insteekdieptecontrolevenster is geïntegreerd. Kalibratie is niet nodig t/m 32 mm. Het assortiment loopt van 14 t/m 63 mm voor water en 16 t/m 25 mm voor gas. De RVS presshuls is geschikt voor instorten in dekvloeren van beton en
Auteur: Ruud
Om de groei van legionellabacteriën in warmtapwaterinstallaties te voorkomen is de instandhouding van de juiste temperaturen zeer belangrijk. Voorwaarden hiervoor zijn een correcte dimensionering en een goede hydraulische balans in het warmtapwatercirculatiesysteem. De kwaliteit van het drinkwater hangt niet alleen af van de levering van schoon water door de drinkwaterleverancier, maar wordt ook bepaald door het ontwerp, de gebruikte materialen en de afmetingen van het leidingsysteem. Drinkwaterinstallaties moeten in zijn algemeenheid zo ontworpen, beheerd en onderhouden worden, dat bacteriegroei verhinderd wordt. Dat geldt ook voor het warmtapwatercirculatiesysteem. Kritische situaties Om te zorgen dat er geen bacteriegroei in warmwaterinstallaties plaatsvindt, is de instandhouding van de juiste temperaturen zeer belangrijk. Daarom dient het water vanuit de boiler een temperatuur van 65°C te hebben. In de gehele warmtapwaterinstallatie mag de temperatuur niet lager dan 60°C worden. Met name in grote, complexe warm tapwaterleidingen kunnen gemakkelijk risicovolle situaties ontstaan, waardoor micro-organismen, zoals Legionella, zich kunnen vermenigvuldigen. Mogelijke kritische situaties zijn bijvoorbeeld niet voldoende circulerend water en te sterke afkoeling ervan. Correcte dimensionering Daarom moet het water op temperatuur gehouden worden door middel van circulatiesystemen. Een correcte dimensionering van het circulatiesysteem zorgt ervoor dat warm tapwater overal in de installatie op temperatuur blijft. Hiervoor is een nauwkeurige berekening van de benodigde volumestroom essentieel: te geringe volumestromen leiden tot het afkoelen van delen van het circulatiesysteem; te hoge volumestromen leiden tot hoge bedrijfskosten en een verhoogde warmteafgifte aan de omgeving. Regelafsluiters De hydraulische balans, het evenwicht tussen de juiste volumestroom voor het behoud van de juiste
De badkamer is voor veel consumenten al lang niet meer alleen een ruimte waar ze zich snel wassen en aankleden. Steeds vaker is het een plek om te ontspannen en tot rust te komen. De badkamer wordt dan ook in toenemende mate een verlengde van de woon- of slaapkamer – een ontwikkeling die ook wel ‘homing’ genoemd wordt. Deze trend was ook duidelijk merkbaar op ISH 2019. Zo zien we dat badkamers steeds vaker worden uitgerust met wellness-opties zoals regendouches en gekleurd licht. Ontspanning Comfort in de badkamer wordt steeds belangrijker. Michael Tulp, Algemeen Directeur van Sunshower, leg uit hoe dat komt. “In deze drukke tijden is het voor consumenten belangrijker dan ooit om tot rust te komen. En wie denkt aan ontspanning in huis, denkt al snel aan de badkamer. Dé plek voor een momentje voor jezelf. Douchen is voor veel mensen een goed begin van de dag, of juist een manier om de dag op een ontspannen manier af te sluiten.” Welzijn Naast comfort neemt ook het belang van welzijn toe als het om de badkamer gaat. Dat hangt samen met een andere belangrijke ontwikkeling in de maatschappij: bewust bezig zijn met een gezondere levensstijl. Denk aan gezond eten, meer bewegen en – inderdaad – ontspanning. Maar volgens Tulp wordt een vierde factor hierbij nog te vaak over het hoofd gezien: zonlicht. “In het verleden zagen we alleen de nadelige gevolgen van zonlicht. En hoewel te veel zonlicht inderdaad schadelijk kan zijn, is te weinig zonlicht óók ongezond.
De energietransitie is nog niet eens afgerond of er dient zich alweer een nieuwe revolutie aan. Door de klimaatverandering krijgen we vaker te maken met hevige regenbuien en lange periodes van droogte. In het project Superlocal wordt al geanticipeerd op de waterproblematiek die dat met zich meebrengt. Afgelopen zomer hadden we een lange, hete en droge periode. Bij alle stakeholders in de watersector gingen de alarmbellen rinkelen. Zeker toen ook nog bleek uit Big Data analyse (zie elders deze uitgave) dat we de komende jaren nog vaker dit soort periodes tegemoet mogen zien. Want, hoe gaan we dan waterschaarste voorkomen? Achtergrond Kerkrade behoort tot een krimpregio, de bewonersaantallen nemen af. Na rijp beraad kwam woningcorporatie HEEMwonen tot de conclusie dat ze haar woningenbestand ter plekke moest gaan herstructureren. In Kerkrade-Oost heeft dit geleid tot een, mogen we wel zeggen, revolutionaire nieuwe aanpak. Locatie In de wijk Bleijerheide stonden tot kortgeleden vier hoogbouwflats die gebouwd zijn in de jaren ’60, een periode met hoge woningnood. In die periode werden landelijk in korte tijd veel nieuwe woningen gebouwd. De hoogbouwflats in Bleijerheide bleken niet meer te voldoen aan de wensen en eisen van deze tijd. Demowoning HEEMwonen besloot, met het oog op de krimp, het aantal wooneenheden terug te brengen. In 2012 werd één flat gesloopt, later volgde de tweede, maar hier werd bewust gekozen voor een andere aanpak. De grondgedachte was om waar mogelijk materiaal te hergebruiken voor de bouw van een demowoning. Het bouwteam is daarbij zeer ambitieus te werk
Dit jaar werd voor de 15e keer de ISH Noviteitenshow georganiseerd. Al sinds 1989 nemen sanitairfabrikanten deel aan deze showroombeurs, die traditiegetrouw een aantal weken na de internationale vakbeurs ISH in Frankfurt plaatsvindt. Stichting Badkamer Promotie organiseerde de beurs in een volledig gevulde Beursfabriek in Nieuwegein. Wij pikten er enkele noviteiten voor u uit. Ruitvormig RM Sanitair liet op de ISH Noviteitenshow de Easy Drain Diamond zien. Het is een exclusieve drain die eerder in Duitsland op de ISH werd geïntroduceerd. De douchegoot heeft een opmerkelijk design dat de badkamer een luxe uitstraling moet geven. Dankzij het geruite ontwerp kan bovendien eenvoudiger een tweezijdig afschot worden gecreëerd, aldus de fabrikant. Dit maakt het installeren ervan nog gebruiksvriendelijker. Met een lengte van 650 mm is de drain te verwerken in elke nieuwbouw- of renovatieklus. De Easy Drain Diamond is eenvoudig te reinigen en biedt volledige waterdichtheid dankzij gepatenteerd WPS Techniek. Easy Drain geeft 10 jaar waterdichtheidsgarantie Fris op het toilet Geberit toonde de nieuwe DuoFresh module (foto boven) waarmee zowel nieuwe als bestaande toiletten kunnen worden voorzien van geurafzuiging. Waar eerst de geurzuivering onderdeel was van het inbouwreservoir, is het nu een losse module die ook past in al ingebouwde inbouwreservoirs (Sigma 12 cm vanaf bouwjaar 2008 of Sigma 8 cm vanaf bouwjaar 2016). Enige vereiste is verder dat er een netspanningsaansluiting van 230 V beschikbaar is. Behalve de transformator zijn alle componenten te installeren via de bedieningsopening van het reservoir. De transformator wordt elders geplaatst – in een elektra-inbouwdoos of
Het is ongetwijfeld de trend van 2019 in de sanitairwereld: kleur. Jarenlang domineerde de minimalistische badkamer, maar nu mag het allemaal weer uitbundiger. Met het aantrekken van de economie, lijken zowel de fabrikanten als consumenten op te fleuren. Als u de ISH heeft bezocht afgelopen maart, is het u vast en zeker wel opgevallen: de sanitairwereld lijkt een andere richting te zijn ingeslagen. Er was zelfs een expositie (Pop Up my Bathroom) aan gewijd, waar de kleurenrevolutie voortreffelijk in beeld werd gebracht. Durf Rob Sanders is directeur van Sanidrõme. Bij de coöperatie zonder winstbejag zijn tientallen showroomhoudende installateurs aangesloten. Ook zij merken een trendverschuiving, beaamt Sanders. “Nu de economie beter draait, durven de fabrikanten meer. Ze brengen nieuwe producten op de markt met een breder scala aan kleuren; van baby roze tot appeltjesgroen. Hiermee spelen ze ook in op een andere trend: individualisering. Klanten willen steeds meer de regie houden over de inrichting van hun badkamer, keuken en toilet en zijn voortdurend op zoek naar producten die tegemoet komen aan hun individuele wensen.” Accenten aanbrengen Toch blijft het overgrote deel, Sanders schat zo’n 9 van de 10 klanten, behoudend. “Ze vragen zich af of ze al die trendy kleuren over een jaar of 3 nog wel mooi vinden en kiezen daarom eerder voor het bekende witte en zwarte sanitair.” De kleurenrevolutie drukt met name haar stempel op kranen, badkamermeubilair en tegels, zegt Sanders. “Klanten kiezen er niet snel voor om bijvoorbeeld een hele badkamer in roze uit te laten voeren.
Ogenschijnlijk op zichzelf staande problemen in cv- en gkw-installaties zijn vaak te herleiden tot corrosie. Met de juiste kennis is dit te voorkomen. De herziene ISSO-Publicatie 13 biedt uitkomst. Gekoeld- en warmwatersystemen worden meestal ontworpen en gebouwd om lange tijd probleemloos te kunnen functioneren. Als al vrij kort na inbedrijfstelling de eerste problemen zich voordoen, is dit niet alleen frustrerend, maar leidt dit tot langdurige onderzoeken, juridisch getouwtrek en hoge kosten. ISSO heeft daarom op verzoek van de markt richtlijnen opgesteld om deze problematiek aan te pakken. Expert Sanitaire Technieken, Irene van Veelen licht toe. Omvangrijk Mensen associëren corrosie met roest. Dat is er inderdaad een vorm van, maar corrosie is veel meer dan dat. Corrosie is de ongewenste aantasting van een materiaal ten gevolge van chemische of elektrochemische reacties met componenten uit de omgeving. In installaties zijn meestal verschillende materialen, zoals staal, messing, aluminium of kunststoffen, aanwezig met één verbindende factor: water. Wanneer dit water voldoende geleidend is én voldoende zuurstof bevat, ontstaat corrosie. Het water gaat werken als geleider (elektrolyt) en de zuurstof gaat een reactie aan met aanwezige metaalionen. Ook de zuurgraad van het water, de pH-waarde, speelt hierin een belangrijke rol. Gevolgen Het elektrochemische proces laat metalen oplossen, waardoor bijvoorbeeld een messing afsluiter kan ontzinken. Ook kan door het corrosieproces vervuiling in het systeem ontstaan en neerslaan in delen met een lage stroomsnelheid of componenten verstoppen, zoals inregelventielen. Vervolgens kan onder deze sliblaag een nieuw corrosieproces op gang komen. Systeemwater uit een installatie behoort eigenlijk helder
3D-printen wordt vaak gezien als het productieproces van de toekomst, maar de techniek bestaat eigenlijk al decennialang. De laatste jaren zijn de mogelijkheden en technieken wel steeds verder uitgebreid, waardoor 3D-printen met een echte opmars bezig is. Met een 3D-printer kan vrijwel elk object worden gemaakt dat je maar kunt bedenken. In de automobiel -en vliegtuigindustrie wordt 3D printing al veelvuldig ingezet. Dat moet ook voor kranen kunnen, dacht Grohe, wereldwijd aanbieder van sanitaire producten en keukenkranen. Omdat een 3D-printer zowel in de breedte, lengte en hoogte kan drukken, kan er een verscheidenheid aan vormen worden gecreëerd. Trend Doordat de objecten in een lage oplage worden geproduceerd en producten specifiek zijn toegespitst op individuele creatie en wensen, kan de consument volledig naar eigen inspiratie en creativiteit een limited edition van het product laten vervaardigen. Dit past geheel in de trend die zich nu inzet in huis maar zeker ook in de sanitair branche; de consument wil de badkamer steeds individueler en origineler inrichten. Fabrikanten spelen daar handig op in met het introduceren van meer kleur en nu dus ook eigen ontwerpen. Twee kranen Grohe introduceerde in maart tijdens de ISH in Frankfurt, haar eerste 3D-metaalgeprinte designkranen, de Atrio Icon 3D en de Allure Brilliant Icon 3D. Twee zeer futuristisch en tevens flinterdunne uitziende kranen, die beide zijn geprint in de Grohe fabriek in Hemert. De kranen hadden zelfs nog voor hun introductie al een bestemming. De kranen gaan geheel in stijl en blijvend in het waterthema naar het eerste onderwaterrestaurant
Rainshowers, bubbelbaden, stoomcabines; de consument pakt weer flink uit nu de economie is opgebloeid. En waarom ook niet, we hebben geld en water genoeg in ons kikkerlandje. Toch ligt er watergebrek op de loer, waarschuwen experts. Hebben ze gelijk of zijn het doemdenkers? Eric van der Blom is werkzaam als Vakspecialist Sanitaire Technieken bij Techniek Nederland. De ervaren en gedreven expert trekt aan de bel: “misschien moeten we een stapje terug doen in ons watergebruik.” Waarom? “De afgelopen zomer hebben we een lange hete en droge periode gehad, met als gevolg een dalende grondwaterstand. Het kostte bovendien de nodige moeite om het grondwater in de kusstreek niet brak te laten worden. Drinkwaterbedrijven waarschuwen nu consumenten om zuinig om te gaan met drinkwater. Uit Big Data onderzoek is naar voren gekomen, dat we de komende vier jaar grote kans hebben op vergelijkbare hete en droge periodes. Met alle gevolgen vandien.” Maar waar hebben we het over? Nederland wordt toch niet voor niets een waterrijk land genoemd? Een paar hete zomers moeten we toch wel aankunnen? “Ogenschijnlijk wel, maar de drinkwaterbedrijven krijgen te maken met grote problemen. Als het zo warm is, gaan mensen vaker douchen, hun tuin sproeien of de kinderbadjes laten vollopen. Dat zorgt vooral in de ochtend- en avonduren voor grote pieken in het drinkwatergebruik. Om tegemoet te komen aan die piekvraag, kan de druk in het distributienet worden verhoogd. Dit leidt echter tot een toename van de stroomsnelheid en wrijvingsverlies in het distributienet. Consumenten dichtbij het pompstation gaan
Het is u wellicht opgevallen dat tapwatertemperaturen tegenwoordig steeds lager ingesteld staan. Veel merken ketels worden geleverd met een tapwatertemperatuur van 55 °C als ingestelde waarde. Deze ketels beschikken dan wel over een legionellaregeling die eens in de week een temperatuur levert van 65 °C. Warmtepompsystemen houden vaak een boilervat op 55 °C en brengen deze eens per week naar een temperatuur van 65 °C. De waterwerkbladen stellen voor circulatieleidingsystemen de temperatuur bij het tappunt en in de retourleiding op 60 °C. Iets wat met een boilervat van 55 °C niet te bereiken is zonder extra opwarming in het leidingsysteem. Dit levert naar mijn mening verschillen op in de normeringen. Aan de ene kant gaat de norm akkoord met een boilervat die een temperatuur van 55 °C heeft en eens per week boven de 60 °C komt. Aan de andere kant mag een circulatieleiding deze temperatuur niet bereiken, terwijl een circulatieleiding eigenlijk ook deels een warmtebuffer is, alleen met stroming. Een publicatie uit 2007 van de World Health Organisation (WHO) stelt ook dat er sterfte van Legionella plaatsvindt bij een temperatuur van 50 °C, echter minder snel dan bij 60 °C. Nu wil ik niet stellen dat dit een vrijkaart is om de temperaturen van circulatieleidingsystemen te verlagen. Legionella is iets waar je niet besmet mee wilt raken. Echter, wellicht is het een onderzoek waard om de effecten te bekijken. Dit kan net zo goed als resultaat hebben dat boilervaten een hogere temperatuur nodig hebben. Tim Visser Installatiebedrijf Visser in