Tag: artikel editie december 2017

Waar stond dat ook al weer?

Waar stond dat ook al weer?

Onlangs bezocht ik een bijeenkomst met zo’n 100 kopstukken uit het legionellawereldje. Het ging over het inregelen van warmwatersystemen. Leergierig als ik ben, ga ik graag naar zulke meetings toe. Techneuten besproken er ingewikkelde berekeningen en lichten ze toe. Ook hadden ze het erover hoe moeilijk het is om grote circulatiesystemen in te regelen. Bovendien werd er gesproken over het isoleren van leidingen. Iemand vertelde dat je de aftakleiding van een heetwatercirculatiesysteem niet moet isoleren. Nog niet zo lang geleden had ik hier zelf al een discussie over met iemand van een gespecialiseerd bedrijf die stelde dat juist de gehele uittapleiding geïsoleerd moet worden. Ik wist wel beter, stond op en vertelde dat een 0,5 m isoleren noodzakelijk is. Waar ik die wijsheid vandaan haalde?, was de reactie uit de zaal. Tja, ik wist het weliswaar zeker maar waar het precies staat? In Kleintje Legionella of ISSO publicatie 55.1? Niemand van de 100 deskundigen liet weten dat hij of zij het wist. Dat geeft te denken. Ik voelde mij geïsoleerd. Standvastig bleef ik echter verkondigen om slechts 0,50 m te isoleren, en wel om twee reden: geen hotspot creëren direct op de aftakking en geen warmtelek veroorzaken van het circulatiesysteem. Van sanitair-goeroe Will Scheffer kreeg ik later de bevestiging dat ik gelijk had. Het was allemaal terug te vinden op pagina 75 van Kleintje Legionella! Wat was ik blij met zijn e-mail. Een inspecteur moet een tikkeltje eigenwijs zijn maar het voelde best moeilijk. Nu kan ik alleen maar hopen

Van zorgenkindje naar koploper

Van zorgenkindje naar koploper

In de zomer kon de temperatuur in de bovenlokalen oplopen tot 40 °C. In de wintermaanden rilden de leerlingen van kou, als ze direct naast de ramen zaten. Maar dat is nu gelukkig allemaal verleden tijd. Gebouw A van Noorderpoort locatie Hora Siccamasingel, Groningen heeft een tiptop renovatiebeurt gehad en is getransformeerd in een energetische koploper. Met een uitstekend binnenklimaat. Enkel glas, stalen vensters en CO2-waarden die konden oplopen tot 2000 -2500 PPM bij een hoge bezettingsgraad van de lokalen; gebouw A van de Noorderpoortlocatie aan de Hora Siccamasingel was geen prettige plek om in te vertoeven. Bovendien liep de energierekening flink in de papieren. Het schoolbestuur vond het daarom tijd om in te grijpen. In 2016 ging een grootscheepse renovatie van start die volgend jaar moet zijn afgerond. Monumentenstatus In december 2018 zal zowel de buiten- als binnengevel zijn aangepakt en een nieuw energiezuinig klimatiseringssysteem voor het binnencomfort zorgen. De buitengevel is inmiddels opgeknapt. Het was een uitdaging, vertelt Willem Abbring van Projectbureau Huisvesting & Dienst Facilities. “Gebouw A stamt uit de jaren ’60 en heeft de status van een jong monument, vanwege de kenmerkende buitengevel en de doos-in-doos constructie. Voordat we bouwkundige en installatietechnische ingrepen konden plegen, hebben we uitgebreid overleg gehad met monumentdeskundigen.”Bouwkundige maatregelenUiteindelijk kwam daar een concept uitrollen dat recht doet aan de historische waarde van het gebouw, maar tegelijkertijd de A-locatie de moderne tijd inloodst. De buitengevel heeft geïsoleerde aluminium puien gekregen. Het nieuwe HR++ glas heeft een zo gunstig mogelijke licht- en zontoetredingswaarde, waarbij

Bodemenergie in combinatie met warmtepompen

Bodemenergie in combinatie met warmtepompen

Duurzame-energiesystemen op basis van bodemenergie en warmtepompen kunnen alleen excelleren als alle onderdelen goed samenwerken. Vanaf de eerste plannen tot en met het beheer en onderhoud is het essentieel dat alle systeemcomponenten, én de betrokken partijen, op elkaar zijn afgestemd. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan. In de vernieuwde BRL 6000-21 en de eveneens vernieuwde ISSO-publicaties 39, 72 en 73, zijn verbeterde communicatietabellen en -protocollen opgenomen. Dat moet het werken met en het functioneren van bodemenergiesystemen (BES) sterk verbeteren. Het ontwerpen, engineeren, installeren, beheren en onderhouden van een BES in combinatie met warmtepompen en lage temperatuur afgiftesystemen is geen sinecure. Om die reden geldt voor de werkzaamheden aan deze systemen dan ook een certificeringsplicht. De afgelopen jaren heeft een groeiend aantal marktpartijen zich gecertificeerd volgens BRL 6000-21 ‘Ontwerpen en installeren van energiecentrales van bodemenergiesystemen en het beheren van bodemenergiesystemen’. Het certificaat is een voorwaarde om aan WKO’s en warmtepompsystemen te mogen werken. Op 1 januari aanstaande gaat er, naar verwachting, een vernieuwde versie van de BRL 6000-21 van kracht. Ook kleine warmtepompinstallaties “Inhoudelijk is er niet veel gesleuteld aan de richtlijn”, zegt Wil van Ophem, directeur van KvINL. “De eisen waaraan je moest voldoen om het certificaat te halen, blijven nagenoeg hetzelfde. Wat wel is veranderd, is dat we bij deze nieuwe versie van de BRL de scope hebben uitgebreid met kleine warmtepompinstallaties met gesloten bronnen. Een grote aanpassing is daarnaast het feit dat we er communicatieprotocollen in hebben opgenomen. Een BES bestaat uit een installatie in de bodem, een

Slimmer dan de mens?

Slimmer dan de mens?

Tal van technologieën, tal van mogelijkheden en dat blijft groeien. Er verschijnen steeds weer nieuwe innovaties, zoals de slimme thermostaat, automatische lekdetector en de zelflerende elektrische boiler. IoT en domotica zijn niet langer Sci-Fi. Komt dat door de kennis van de consument, is er meer vraag of draait het om aanbod? Allebei. Na een acceptatiefase is het tijd voor iets nieuws, goede marketing creëert een vraag en de cirkel is rond. Smart Homes, kenniscentrum voor Domotica & Slim Wonen, werkt een blik op het nu en in de toekomst. Spraakherkenning gaat een centrale rol spelen in de domotica van morgen. Veiligheid staat voorop. In de woonwens van consumenten, in de ontwikkeling van technologie en dus ook als het gaat om gebouwgebonden installaties. Alles lijkt in de Cloud te draaien, is dat wel veilig? Talloze data wordt verzameld maar wat er mee gebeurt, daar staan we met z’n allen zelden bij stil, want het is zo gemakkelijk. Een voorbeeld is het unlocken van een smartphone met je vingerafdruk. Een gemak, maar ondertussen geef je jouw identiteit af, want een vingerafdruk is uniek en blijft altijd aan jou gekoppeld. Die gegevens worden ergens opgeslagen, is dat wel veilig? Een wachtwoord kun je veranderen, maar een vingerafdruk niet. Kansen Naast ‘bedreigingen’ biedt de nieuwe wereld van Big Data zeker ook mogelijkheden en nieuwe inzichten. Ook voor de installateur. Zoals het nauwkeuring inschatten van energiegebruik bijvoorbeeld. Door middel van gegevens van duizend woningen uit de regio kan de installateur tal van voorspellingen doen, omdat

Fossiel-, rook- en gasvrij

Fossiel-, rook- en gasvrij

In Amstelveen gaat binnenkort een bijzonder project van start. Een ruim 30 jaar oud pand wordt in een jaar tijd omgetoverd tot een gasloos en energiepositief complex met optimaal binnenklimaat. Energiek Amstelveen, zoals het woon-/werkencomplex gaat heten heeft al in de ontwerpfase wereldwijd furore gemaakt. IZ sprak met de bevlogen ontwikkelaar en energieadviseur Gideon Goudsmit. NOM? Nee, daar heeft hij niks mee. Gideon Goudsmit kijkt met een vies gezicht. Nul-op-de-meter woningen zijn veel te afhankelijk van de salderingsregeling. Gaat die ter ziele en de verwachting is dat dat het volgende decennium zal gebeuren, dan vervliegt plotseling het financiële voordeel van de bewoners. “Die gaan nog naar het Binnenhof, let op mijn woorden.” Voorgeschiedenis Aan zelfbewustzijn en bravoure geen gebrek. Gideon Goudsmit heeft dan ook recht van spreken. “Ik ben al 40 jaar bezig met duurzaamheid”, vertelt de ontwikkelaar annex adviseur. Zo’n 30 jaar geleden liet hij een pand optrekken aan de Parelvisserlaan 1 op de grens met Amsterdam. Destijds voerde hij al een breed pakket aan maatregelen door om een duurzaam gebouw te realiseren. Zo heeft het gebouw een Zuid-Zuid-West oriëntatie. Gunstig voor de daglichttoetreding en het rendement van zonnepanelen. Die zijn overigens al ruimschoots aanwezig. Om precies te zijn: 1600 m2. Daarnaast is de interne warmtevraag al flink aan banden gelegd door het pand zodanig te isoleren dat de RC-waarde 6 bedraagt. “Bovendien heb ik jaren geleden al LED-verlichting laten aanleggen, vanuit het oogpunt van duurzaamheid”, vertelt Goudsmit Functies De tijd is rijp voor de volgende stap, meent de

Gasloze voorloper

Gasloze voorloper

Midden tussen de oude karakteristieke grachtenpanden in hartje Amsterdam staat design Hotel The Albus. Met 75 kamers is dit op het eerste oog een regulier hotel, waar toeristen in luxe kamers kunnen verblijven. Bijzonder is dat het pand als eerste hotel al bijdraagt aan de doelstellingen van de gemeente om in 2050 een geheel gasloze stad te zijn. Hoteleigenaar Taco van der Meer vindt dat duurzaamheid meer inhoudt dan thuis afval scheiden en de verwarming een graadje lager zetten. Zijn hotel moet een voorbeeld zijn van de gasloze toekomst die de gemeente Amsterdam voorstaat. Bij de keuze van een klimaatsysteem, dat de hotelkamers niet alleen van verwarming maar ook van de nog ontbrekende koeling voorziet, was er voor de hoteleigenaar daarom maar één optie mogelijk: een duurzaam systeem. Vanzelfsprekend bleek die keuze niet in hartje Amsterdam. Patstelling Projectmanager Michel Rijnen van Rijnen Beheer werd aangetrokken om te kijken naar de mogelijkheden om hotel The Albus op energievlak al naar het jaar 2050 toe te brengen. ‘Installeer een warmtepompsysteem’, was zijn advies en dit betekende direct een flinke uitdaging. De gemeente had twee jaar eerder besloten om geen installaties meer op daken toe te laten. Deze mogen enkel nog inpandig worden geplaatst. Een luchtgekoelde warmtepomp bleek daarom alleen mogelijk als Van der Meer hiervoor een aantal hotelkamers zou opofferen. Een watergekoeld alternatief was ook niet realiseerbaar, aangezien de veelbesproken Noord-Zuidlijn onder het hotel loopt en er niet in de nabijheid hiervan geboord mag worden. Een patstelling dus, waardoor de duurzame wens

Veilig omgaan met gas

Veilig omgaan met gas

Iedere installateur krijgt vroeg of laat met gassen te maken. Het is inherent aan het vak. Werken met gas is echter niet geheel zonder risico’s. Hoe kunnen die tot een minimum worden beperkt? Het gebruik van een gasfles, voor welk doel dan ook, is in principe niet gevaarlijk. Maar iedere gassoort heeft haar eigen gebruiksadvies en zoals voor de omgang met ieder product dat brandbaar of op een andere manier gevaarlijk is, moet voor gasflessen een aantal veiligheidsvoorschriften in acht worden genomen. Helaas komen ongevallen met gasflessen nog steeds voor. Ongevallen die over het algemeen plaatsvinden door onbewust verkeerd handelen. Het belangrijkste advies in de omgang met gasflessen is dan ook; wees bewust van het gas waar je mee werkt. De overige adviezen hebben vooral betrekking op opslag, vervoer en bescherming. Kennis van gas Vrijwel iedere installateur werkt met technische en/of speciale gassen. Veel gebruikte gassen zijn zuurstof en acetyleen voor snijwerkzaamheden. De combinatie produceert een zeer hete vlam met een temperatuur hoger dan 3000°C. Ook propaan wordt veel gebruikt om te snijden. Daarnaast worden stikstof om te vacumeren en menggas voor het kleinere laswerk gebruikt. En wie werkt aan koeltechnische installaties, kan niet zonder koudemiddelen. Dit zijn zomaar een paar voorbeelden van gassen die de installateur gebruikt. Veiligheid Om nu de persoonlijke veiligheid te waarborgen bij het gebruik van die verschillende gassen en gasmengsels is het van belang om te weten wat de eigenschappen van het gebruikte gas zijn. Die eigenschappen kunnen we in grote lijnen in vier hoofdcategorieën

Een tweede huid

Een tweede huid

In Vlaardingen worden 12 portiek­-woningen gerenoveerd tot Nul op de Meter-woningen. Het complex wekt na renovatie evenveel duurzame energie op als de woningen en haar bewoners nodig hebben. Nul op de Meter-woningen komen in nieuwbouw vaker voor, maar voor renovatie is dit een van de eerste projecten in gestapelde woningbouw in Nederland. Het betreft een pilot-project. Het verduurzamen van de woningvoorraad zal bijdragen aan de klimaatdoelstellingen. Maar ook over de betaalbaarheid en de bruikbaarheid van de woningen op de lange termijn is nagedacht. “Mijn woonlasten worden lager en ik heb straks een warmer, comfortabeler huis met een stabiel klimaat”, aldus bewoonster Rianne Spoor. Tweede huid Om het complex wordt een tweede huid (2nd skin) gezet, die zorgt voor een uitstekende isolatie en kierdichting. In de nieuwe kozijnen komt drielaags isolatieglas. Verder wordt het dak vol met zonnepanelen gelegd. Die gaan genoeg energie leveren voor alle installaties én het normale huishoudelijk gebruik van de bewoners. Het gebouw heeft na de renovatie geen gasaansluiting meer. In plaats daarvan zorgt een multiwarmtepompsysteem (met een leiding die 175 meter de grond in geboord is) voor verwarming en warm water. De installaties bevinden zich straks buiten de woning, in een kast op een vernieuwd, groter balkon. Woonlasten gelijk of lager Na deze Nul op de Meter renovatie hoeven de woonlasten voor de bewoners niet omhoog te gaan. De bewoners hebben hier zelf invloed op. Bij normaal gebruik zullen de woonlasten gelijk blijven. Wanneer een bewoner meer of minder energie gebruikt kunnen de woonlasten iets hoger

Profiteren

Profiteren

Alweer een aantal jaren staat de decemberuitgave van IZ in het teken van projecten. We begonnen hier mee omdat er vanuit het vakgebied veel vraag is naar praktijkvoorbeelden. En dat kunnen we ons voorstellen. Recent gerealiseerde of nog in uitvoering zijnde projecten laten heel goed zien welke kant het op gaat met de installatietechniek.

Alles in één

Alles in één

In de nieuwe showroom van camping- en sportwinkel Van Duinkerken moest het voor de bezoekers het hele jaar door aangenaam vertoeven zijn. De oude ruimte was in de zomer vaak te warm. Rooftopunits zorgen er nu voor dat het binnenklimaat van het nieuwe, ruim 6.000 m2 tellende complex altijd comfortabel is, ook bij een buitentemperatuur van 30°C. In het voorjaar van 2015 werden twee installateurs – waaronder Van Dalen Installatietechniek uit Nijkerk – door Van Duinkerken uitgenodigd om op basis van het Programma van Eisen, een voorstel te doen voor de inrichting van het klimaatsysteem. “Er werden hoge eisen gesteld”, vertelt André Roetert Steenbruggen, technisch directeur Van Dalen Installatietechniek. “Omdat het oude bedrijfspand in Hoevelaken matig was geïsoleerd en nauwelijks kon worden gekoeld, was het er in de zomer vaak warm, te warm. Daarom moest de nieuwe showroom zelfs bij hoge buitentemperaturen van tegen de dertig graden nog koel en aangenaam zijn. Een uitdaging.” Vrije koeling Om deze uitdaging met succes te realiseren, maakte Van Dalen Installatietechniek een andere keuze dan zijn concurrent die de showroom vooral mechanisch wilde koelen met ruim twintig kleine airco’s. ”Gelet op de interne warmtelast van het nieuwe goed geïsoleerde pand, heb je dan al in het voorseizoen behoefte aan koeling en dus airconditioning. Aangezien deze units veel energie gebruiken, stijgen je variabele kosten dan explosief.”“De rooftop-unit van Lennox daarentegen filtert relatief koude buitenlucht en gebruikt dit als vrije, gratis koeling voor de showroom in het voor- en naseizoen. Daarnaast kun je met deze rooftop