Van zorgenkindje naar koploper

In de zomer kon de temperatuur in de bovenlokalen oplopen tot 40 °C. In de wintermaanden rilden de leerlingen van kou, als ze direct naast de ramen zaten. Maar dat is nu gelukkig allemaal verleden tijd. Gebouw A van Noorderpoort locatie Hora Siccamasingel, Groningen heeft een tiptop renovatiebeurt gehad en is getransformeerd in een energetische koploper. Met een uitstekend binnenklimaat.

Enkel glas, stalen vensters en CO2-waarden die konden oplopen tot 2000 -2500 PPM bij een hoge bezettingsgraad van de lokalen; gebouw A van de Noorderpoortlocatie aan de Hora Siccamasingel was geen prettige plek om in te vertoeven. Bovendien liep de energierekening flink in de papieren. Het schoolbestuur vond het daarom tijd om in te grijpen. In 2016 ging een grootscheepse renovatie van start die volgend jaar moet zijn afgerond.

Monumentenstatus

In december 2018 zal zowel de buiten- als binnengevel zijn aangepakt en een nieuw energiezuinig klimatiseringssysteem voor het binnencomfort zorgen. De buitengevel is inmiddels opgeknapt. Het was een uitdaging, vertelt Willem Abbring van Projectbureau Huisvesting & Dienst Facilities. “Gebouw A stamt uit de jaren ’60 en heeft de status van een jong monument, vanwege de kenmerkende buitengevel en de doos-in-doos constructie. Voordat we bouwkundige en installatietechnische ingrepen konden plegen, hebben we uitgebreid overleg gehad met monumentdeskundigen.”
Bouwkundige maatregelen
Uiteindelijk kwam daar een concept uitrollen dat recht doet aan de historische waarde van het gebouw, maar tegelijkertijd de A-locatie de moderne tijd inloodst. De buitengevel heeft geïsoleerde aluminium puien gekregen.
Het nieuwe HR++ glas heeft een zo gunstig mogelijke licht- en zontoetredingswaarde, waarbij is getracht zo dicht mogelijk bij de uitstraling van het monumentale enkelglas te blijven. Hierdoor komt er minder warmte binnen en is de lichtinval gunstiger voor alle digitale lesmiddelen zoals laptops en digiborden. Het dak was al geïsoleerd, dus daar zijn geen verdere ingrepen gepleegd.

E-concept

Er is bewust niet voor een grote uitrol van PV-panelen gekozen, omdat Noorderpoort op strategisch niveau nog aan het onderzoeken is of zij de energieopwekking lokaal wil bewerkstelligen of wil participeren in collectieve initiatieven. Het bestaande verlichtingsplan is gehandhaafd. Bij vervanging wordt er overwogen om over te gaan naar led.

W-concept

Voor de renovatie was het gebouw voor haar thermische energie afhankelijk van een cv-ketel. De warmte werd afgegeven door radiatoren. Een ventilatiesysteem ontbrak, alleen de ramen konden open. Dat verklaart wel waarom de CO2-waarden zo fors konden oplopen bij een hoge bezetting. De Noorderpoort schakelde Winkelman Engineering en Consultancy en Klimaatgroep Holland in om haar ‘Frisse Scholen Concept’ te installeren. Directeur en eigenaar Harry Vaatstra had als ouder tot circa 12 jaar geleden zitting in het schoolbestuur van een andere school in de provincie Groningen. In die tijd werd hij geconfronteerd met het slechte binnenklimaat waar veel schoolgebouwen last van hebben. Het deed de gedreven vastgoeddeskundige met installatietechnische achtergrond besluiten om een eigen ‘Frisse Scholen Concept’ te ontwikkelen.

Zelf ontwikkeld

Vaatstra stapte uit het schoolbestuur en toog aan de slag. Het systeem dat in Noorderpoort is geïnstalleerd, is het resultaat van een aantal updates. Het gaat om een totaaloplossing voor ventileren, koelen en verwarmen, die beschikt over dynamische warmteterugwinning. Door constante meting van CO2, temperaturen en luchtvochtigheid wordt het binnenklimaat optimaal aangepast aan de wensen van de gebruiker. Het decentrale klimaatsysteem zorgt per lokaal voor een fris binnenklimaat, waarbij rekening gehouden wordt met specifieke variabelen op ruimteniveau. Het ‘Frisse Scholen Concept’ hanteert grenswaarden voor de CO2-concentratie, om een goede luchtkwaliteit te waarborgen. Vrije koeling in de nachtelijke uren resulteert in een fris klaslokaal zonder energieverspilling.

Installatiegemak

Bij de installatie moest rekening worden gehouden met het gevelaanzicht, maar dat was eigenlijk het enige echte aandachtspunt. De aanleg door de firma van Van Panthuis verliep volgens Abbring en Vaatstra op rolletjes. “Het systeem is stekkerklaar, onderdelen zoals bekabeling en connectoren worden direct meegeleverd en de aan- en afvoerunits zijn zodanig geconstrueerd dat ze eenvoudig te transporteren zijn en te verplaatsen, om de overlast op de bouwlocatie zelf tot een minimum te beperken.”

Speciale filters

Vaatstra gebruikt voor de luchttoevoer de originele roosters. De lucht stroomt vervolgens via een voorfilter door een gesloten systeem van buizen naar de lokalen toe. In het buizenstelsel bevindt zich een unit die onder andere de lucht reinigt. In het totaal gaat het om 40 exemplaren in gebouw A. Voor ieder lokaal een aparte unit. Klimaatgroep Holland maakt gebruik van speciale filtercassettes, waarvan de enveloppes een groot oppervlakte hebben. Dat brengt een aantal voordelen met zich mee. Zo is de standtijd flink opgeschroefd, legt Vaatstra uit. “Bij een gewoon systeem, moet je zeker tweemaal per jaar het filter vervangen. Bij ons maar één keer.” Bovendien is de weerstand van de filters lager, wat gunstig uitpakt voor het energiegebruik en geluidsniveau. Na de filtering dwarrelt de lucht via verschillende roosters de lokalen binnen. Afvoer van de vervuilde lucht verloopt op basis van overdruk en gebeurt centraal in de patio. Overigens kunnen de docenten en leerlingen nog steeds de ramen openen om te spuien. “De eindgebruiker wil toch het idee hebben, dat hij kan ingrijpen”, aldus Vaatstra en Abbring.

Verwarming

Een lucht-water warmtepomp neemt het leeuwendeel van de thermische energieopwekking voor zijn rekening in het gerevitaliseerde gebouwdeel. In de klaslokalen geven de radiatoren een basiswarmte af van 18°C. Door toepassing van blinde radiatorknoppen kan het systeem niet beïnvloed worden. Het klimaatsysteem van Klimaatgroep Holland krikt vervolgens de temperatuur op tot 21°C. Behoefte aan naregeling? Geen probleem. Met het Frisse Scholen installatieconcept kan de temperatuur handmatig twee graden naar boven of beneden worden bijgesteld.

Beheer

Het ‘Frisse Scholen Concept’ maakt gebruik van aanwezigheidsdetectie. Het systeem is simpel te koppelen aan verlichtings- en zonweringsinstallaties. Gebruikers kunnen zelf alle klimaatinstallaties centraal beheren, maar dat ook, grotendeels, uitbesteden aan hun huisinstallateur of aan Klimaatgroep Holland. Het bedrijf heeft een eigen meldkamer die op afstand altijd de actuele status van de complete installatie in het oog houdt. Op die wijze kunnen ook storingen worden gesignaleerd en eventueel verholpen. Vaatstra: “Zo monitoren we nu al in 5000 scholen onze systemen.”

Energiebesparing

De bouwkundige en installatietechnische maatregelen leveren een fikse energiebesparing op. Abbring en Vaatstra denken in een orde van grootte van 80%. De directeur van Klimaatgroep Holland schroomt niet om prestatie- en comfortgaranties af te geven voor zijn ‘Frisse Scholen Concept’ voor een periode van 10 jaar. De eerste 2 jaar zal een testperiode zijn. “We gaan het systeem intensief monitoren om na te gaan of de ontwerpcondities worden gehaald.”

Positieve ervaringen

Het Frisse Scholen concept is in 2016 geïmplementeerd. De eerste bevindingen zijn zonder meer positief, vertelt Abbring. “Eigenlijk moet een klimaatsysteem ongemerkt zijn werk doen. En dat is het geval. We krijgen geen klachten meer over het binnenklimaat, dus wij zijn tevreden.” 