IoT veegt domotica van de kaart

De eerste domoticatoepassingen zagen we rond 1975 toen het draadloze protocol X10 de kop opstak. De vraag naar automatisering van functies in woonhuizen en bedrijfspanden nam toe en het woord domotica kwam steeds meer onder de aandacht. Maar de techniek kan nog steeds een stevig duwtje in de rug gebruiken, want aan massale toepassing van deze mooie ontwikkelingen ontbreekt het nog steeds. IoT (Internet of Things) lijkt dit duwtje nu te gaan geven.

De parallel met de automobielindustrie is al vaak gebruikt. Helaas komt onze woontechniek niet in de buurt van alle comfort en technische snufjes uit deze industrie. Sterker nog de verschillen worden alsmaar groter en dat is niet in het voordeel van de woningbouw.
Toch ziet het er nu naar uit dat IoT (Internet of Things) de woonhuisautomatisering een boost zal geven. We zitten middenin een nieuwe digitale revolutie, waarbij nieuwe gadgets en serieuze toepassingen in hoog tempo op ons afkomen. Fabrikanten van elektronica willen graag meeliften op de IoT-hype. Ze gebruiken de kreet IoT te pas en te onpas om hun producten als ‘connected’ te profileren. We knopen al onze apparaten aan het grote internet om ze mee te laten praten in de IoT wereld. Een mooie gedachte maar niet onvoorwaardelijk.

Domotica…wie kent het nog?

Het woord domotica raakt in de vergetelheid en dat is logisch. En laten we eerlijk zijn, we hebben het met z’n allen nooit een fantastische benaming gevonden. We schuiven even al het IoT-geweld aan de kant en kijken naar de toegepaste woonhuisautomatisering. Dan zien we toch wel heel wat techniek voorbijkomen. Hierbij moeten we één ding niet vergeten. De cruciale techniek van ons huis zoals het bedienen van verlichting, klimaat en zonwering moet altijd functioneren. Real time, intuïtief en stabiel. Het is net als met onze auto, het moet gewoon altijd en direct werken.
De ontwikkelingen in woonhuisautomatisering hebben niet stilgestaan ondanks het uitblijven van massale toepassing. De techniek is sterk volwassen en inmiddels zijn we beland in het tijdperk van domotica next generation. Waarschijnlijk gaan we deze kreet nooit breed gebruiken, want het is immers gewoon een onderdeel van IoT.
De gestandaardiseerde netwerken voor gebouw- en woningbesturing, zoals KNX, BacNet, ZigBee en Z-Wave liggen het dichts bij de IoT-gedachte om alles met elkaar te laten communiceren. Voorlopig kunnen we nog volop uit de voeten met deze technieken. Belangrijk is dat we hier spreken over een bewezen en stabiele techniek. Veiligheid is een blijvend aandachtspunt, waarin gelukkig continu verbeterslagen worden gemaakt. Want het veiligheidsaspect is enorm belangrijk voor onze woon- of werkomgeving. We zijn gehecht aan stabiliteit en privacy. Niet al onze apparatuur willen we zomaar aan het internet ‘hangen’.

Veilig communiceren

Dat we met de huidige IoT-technologie hoge eisen stellen aan beveiliging is niet nieuw. Iedere professional is daar volop mee bezig. Steeds vaker zie je IoT-sensoren die communiceren via een platform. Het platform is de ‘verkeersregelaar’ voor de sensoren. Signalen worden geanalyseerd en sturen via logische verknopingen andere apparaten aan.
Veel apparaten functioneren dus niet onafhankelijk en hebben elkaar nodig, inclusief een internetverbinding. Bij de professional rinkelen dan alle bellen. We moeten zorgen voor een stabiele en veilige ICT-omgeving. In tegenstelling tot veel particulieren die in goed vertrouwen hun Alibaba spullenboel aan het internet knopen zonder na te denken. Het veiligheidsbesef blijft op dit gebied ver achter, maar gelukkig zien we verbeterslagen.
Zowel de fabrikanten als de consumenten worden zich steeds bewuster van de noodzaak. Gelukkig maar, anders blijven de fraaie IoT-gadgets en consument uiteindelijk geen vriendjes. De nieuwere generatie IoT-devices hebben steeds vaker een digitale laag als tussenbuffer voor communicatie met een cloudplatform. Natuurlijk kun je in deze tussenlaag allerlei encryptie- en beveiligingsoplossingen opnemen. Maar voor kritische toepassingen is dit niet genoeg. Kortom, we moeten de ICT-omgeving heel goed inrichten.

Raakvlakken met ICT

Gelukkig komt er steeds meer techniek en kennis voorhanden om dit goed op te zetten. De ontwikkelingen op het gebied van woonhuisautomatisering hebben raakvlakken met de ontwikkelingen op ICT-gebied. Ook hier willen we niet zomaar onze gegevens klakkeloos in de cloud plaatsen. In professionele ICT-omgevingen kom je vaak de door Cisco bedachte term Fog computing tegen. Deze is het best te vertalen als de laaghangende mist die korter op de informatiebron zit dan de verderop gelegen cloud. De applicatieservices vinden we terug in een tussenlaag, waardoor veel efficiënter en vooral veiliger gewerkt kan worden. In de industrie wordt vaak gesproken over Edge computing. De gegevensverwerking van de slimme sensoren vindt plaats aan de buitenrand (edge) van het netwerk. Edge computing en Fog computing zijn twee termen met redelijk gelijkwaardige betekenis. Zij doen sterk denken aan onze gebouwnetwerken met een gateway naar de IoT-omgeving. Nieuwe ontwikkelingen en bestaande technieken liggen soms niet zo ver uit elkaar als we denken.

Veiligheid voorop

Daarnaast zie je vaak dat dataverwerking, analyse en aansturing dichter bij de devices moet plaatsvinden. Fog en Edge computing bieden hier prima oplossingen voor. Er komt als het ware een server tussen de devices en het cloudplatform. De aanvullende mogelijkheden voor beveiliging kunnen zo mooi worden gecombineerd met hogere snelheid van dataverwerking. We moeten meer maatregelen nemen in professionele toepassingen waar security op hoger niveau staat en waar grip op latency een belangrijke rol speelt. IoT-apparaten horen afgeschermd te zijn in een apart netwerksegment of virtueel LAN (VLAN), zodat ze geen invloed hebben op bedrijfskritische data. Veiligheid staat altijd op de eerste plaats, daar worden we ons steeds bewuster van.
In mei 2017 werd de wereld opgeschrikt door een serieuze ransomware aanval. Onder de naam WannaCrypt of WannaCry schreef deze aanval binnen 48 uur meer dan 200.000 slachtoffers in circa 150 landen op zijn naam. Dit spreekt boekdelen. Een maand later werden we alweer opgeschrikt door het Petya virus dat een deel van onze Rotterdamse haven platlegde. Volgens deskundigen blijft het hier niet bij en kunnen we nog veel meer ransomware aanvallen verwachten.

Continu updaten

Het belang en de aandacht voor veiligheid hebben helaas vaak veel gemeen met de aloude put die gedempt wordt, nadat het kalf is verdronken. Bij cybercrime aanvallen worden mensen en organisaties wakker geschud en zie je beveiliging op een hoger niveau komen. We weten allemaal dat besturingssystemen up-to-date moeten blijven. En ja, dat geldt ook voor onze IoT-devices. Gebruik basiszaken als autorisatie, authenticatie, encryptie en afgeschermde netwerksegmenten met bijbehorende firewalltechnologie. De IoT-omgeving is net zo belangrijk als het bedrijfsnetwerk. Behandel deze dan ook zo en houd alle benodigde technologie continu up-to-date om aansluiting te houden op de laatste ontwikkelingen op veiligheidsgebied 

Auteur: Henk Hazeleger: Systeemarchitect, Technologie inspirator, R&D en Innovatie bij Leertouwer B.V. in Barneveld