Gezonde binnenlucht
In Nederlandse nieuwbouwwoningen blijkt het ventilatiesysteem vaak niet goed te functioneren en zelfs niet aan de minimale uitgangspunten van het Bouwbesluit te voldoen. Met de ontwikkeling van eenvoudige meetinstrumenten, levert het TKI project SecureVent een missende schakel om de integrale prestatie van luchtinstallaties in woningen te borgen.
Volgens Europese afspraken moet de gebouwde omgeving in ons land in 2050 volledig energieneutraal zijn. Om te voldoen aan de energieprestatie-eisen, worden woningen steeds beter geïsoleerd en luchtdicht gemaakt. Hierdoor worden bewoners voor een gezonde binnenlucht steeds afhankelijker van de integrale prestatie van het ventilatiesysteem. En die schiet regelmatig tekort, met alle gevolgen voor onze wens om comfortabel, gezond en veilig te wonen.
Integrale prestatie
Er zijn vele partijen betrokken bij de bouw van een woning, maar wie neemt de verantwoordelijkheid voor de prestatie van het eindproduct? We zien in de praktijk dat niemand zich tijdens de bouw verantwoordelijk voelt voor de integrale prestatie van de luchtinstallatie. Er is ook geen prikkel bij aannemers en installateurs om te investeren in een kwalitatief goede uitvoering. Er bestaan voldoende goede procedures en meetinstrumenten om te checken of de kwaliteit wordt geleverd die de consument mag verwachten, zoals blowerdoortesten voor luchtdichtheid en capaciteitsmetingen volgens de NEN 1087. Deze metingen zijn echter in de praktijk niet altijd even eenvoudig, kosten tijd en installateurs ervaren ze als prijzig. Dus slaan veel partijen deze kwaliteitscheck over. Voor de bedrijven die hierin wel investeren gaan de kosten omhoog, terwijl er geen beloning tegenover staat: de betere kwaliteit wordt niet getoetst en niet beloond of op een andere wijze gewaardeerd. Met het project TKI SecureVent willen wij eenvoudige meetinstrumenten ontwikkelen om de sector te helpen wel de juiste kwaliteit te leveren en de integrale prestatie van luchtinstallaties te borgen.
Wet Private Kwaliteitsborging
Met de komst van de Wet Private Kwaliteitsborging wordt het leveren van kwaliteit voor alle partijen in de sector extra belangrijk. In februari 2017 is de Tweede Kamer akkoord gegaan met de invoering van deze wetgeving. Bouwende partijen worden daarmee zelf verantwoordelijk gesteld voor de bouwkwaliteit en moeten kunnen aantonen dat de kwaliteit van het geleverde werk in orde is. Om dat voor elkaar te krijgen, is het nodig om de kwaliteit van het ventilatiesysteem bij iedere oplevering te meten en dat kan alleen als het meten eenvoudiger, sneller en betaalbaarder wordt. Tijdens een workshop over ‘Luchtkwaliteit binnen de wet kwaliteitsborging bouw’ bleek dat deze mening door de sector wordt gedeeld. Rond de 80% van de deelnemers geeft aan dat 100-procent controle door metingen nodig is om ervoor te kunnen zorgen dat de consument de kwaliteit krijgt die hem is beloofd. Ruim 80% ziet eenvoudige, snelle en betaalbare meetmethodieken en instrumenten als een belangrijk hulpmiddel hiervoor.
Snel en betaalbaar
Om de sector te ondersteunen heeft een aantal partijen de krachten gebundeld. TNO heeft een patent op een onderliggende techniek voor het meten van de luchtdichtheid van de gebouwschil en brengt kennis in over luchtstromen, luchtkwaliteit in huis en akoestiek. ACIN instrumenten levert als producent en ontwikkelaar van meet- en regelapparatuur ook haar bijdrage. En daarnaast zijn de brancheorganisaties van de installateurs en de ventilatie industrie, Uneto-VNI en VLA, aangesloten bij dit initiatief. Samen hebben we een plan ingediend bij het Topconsortium voor Kennis en Innovatie (TKI) om eenvoudige, snelle en betaalbare meetmethodieken te ontwikkelen. Het ultieme doel van het gezamenlijke project is om de integrale prestaties van luchtinstallaties in woningen (luchtkwaliteit, geluidscomfort en energiegebruik) beter te borgen. Na een haalbaarheidsstudie is gekozen voor de ontwikkeling van meetmethoden voor drie belangrijke componenten van de integrale prestatie van de luchtinstallatie. Het gaat dan om de luchtvolumestroom, het geluidniveau van het ventilatiesysteem en de luchtdichtheid van de gebouwschil.
Versnelde luchtdichtheidsmeting
Een van de uitdagingen is om een methode te ontwikkelen, waarmee sneller de luchtdichtheid kan worden gemeten. In de huidige praktijk vindt die meting plaats met een blowerdoortest. Bij een luchtdichtheidsmeting met een blowerdoor wordt de voordeur vervangen door een deur met een ventilator erin met een flink vermogen. Via die ventilator wordt de woning op onder- of overdruk gezet. De luchtvolumestroom die nodig is om de woning op een bepaalde constante druk te houden, is een maat voor de luchtdichtheid van de gebouwschil. De totale meting kost een paar uur. Bij de versnelde luchtdichtheidsmeting wordt de woning ook onder druk gezet, echter niet met een ventilator in de deur, maar met het aanwezige ventilatiesysteem in de woning. Hele korte pulsen zijn al voldoende, waardoor de meting in totaal slechts 10 minuten tijd in beslag neemt. Het ventilatiesysteem wordt in die periode zo’n keer of 5 in- en uitgeschakeld. De meting kan zowel met de toevoer ventilator als met de afvoer ventilator gedaan worden. De meetset zelf is goed hanteerbaar (handzaam volume en licht van gewicht) en de aansturing werkt via een app op een telefoon of tablet. De experimentele meetset is in de praktijk getest en vergeleken met metingen met een blowerdoor. Het resultaat is meer dan bemoedigend: de gemeten luchtdichtheid bleek vrijwel gelijk aan de metingen met de blowerdoor.
Gebruikersvriendelijkheid
Bij de ontwikkeling van de meetinstrumenten hebben we een aantal uitgangspunten aangehouden. De instrumenten moeten eenvoudig zijn in gebruik, de metingen mogen niet al teveel tijd in beslag nemen - zonder dat dat uiteraard ten koste gaat van de nauwkeurigheid - en het is belangrijk dat de meting in zijn totaliteit betaalbaar blijft. Bij de workshop over ‘Luchtkwaliteit binnen de wet kwaliteitsborging bouw’ werden deze randvoorwaarden door de sector ook onderschreven. Als belangrijkste succesfactoren voor de instrumenten werden door de stakeholders ‘een kort tijdbestek van de meting’ en ‘door iedereen te gebruiken’ aangewezen. We streven ernaar om alle instrumenten die we ontwikkelen met een smartphone of tablet te kunnen aansturen, bij voorkeur zelfs allemaal vanuit dezelfde applicatie. Onderdeel van het project is dat we de prototypes uitgebreid in de praktijk gaan laten testen door installateurs van verschillende bedrijven op bruikbaarheid, zowel van de instrumenten zelf als van de resultaten. Want alleen meetinstrumenten die in de praktijk eenvoudig en snel bruikbaar zijn en die in korte tijd betrouwbare resultaten geven, zullen 100 procent controle van de integrale prestatie van de luchtinstallatie in woningen mogelijk maken. Het streven is om de instrumenten 2019 marktrijp te hebben
Auteurs: Marleen Spiekman en Linda Hoes, TNO
