Categorie: Techniek

Veranderingen

Veranderingen

De markt van warmtepompen en airconditioning is volop in beweging. Er zijn grote veranderingen op komst die ook impact hebben op bedrijven die actief zijn in onze sector. Om te beginnen is daar de transitie van gasketels naar warmtepompen die inmiddels alweer jarenlang aan de gang is. De aantallen warmtepompen die nieuw op de markt worden gebracht stijgen en het aantal nieuwe gasketels daalt navenant. Gedreven door de internationale klimaatdoelen, vastgelegd in zowel internationale als nationale regelgeving en de hogere gasprijzen, zet deze transitie zich de komende jaren in een hoog tempo door. Daarnaast is op 11 maart jl. de tweede herziening van de F-gassenverordening van kracht geworden. In deze Europese wet wordt onder andere geregeld dat de hoeveelheid op de markt te brengen koudemiddel met een hoge impact op de opwarming van de aarde in de komende jaren in hoog tempo wordt teruggebracht en in 2050 volledig verboden is. Tekort Om een voorbeeld te geven van de snelheid waarmee dit gebeurt: in de vorige versie van deze verordening was het resterende percentage in 2030 nog 21%, voldoende bijvoorbeeld voor het onderhouden van bestaande installaties. In genoemde herziening is dit in 2030 nog maar 5,2%. De afschaling gaat in fases van twee jaar en in het geval van het jaar 2030 dus bijna vier keer zo snel, waardoor er in dat jaar al een dusdanig tekort ontstaat dat we de bestaande installaties zonder grootschalige terugwinning en recycling niet meer kunnen onderhouden. Dit betekent dat er ook in koudemiddelenland een grote

De ideale woning

De ideale woning

In 2014 deed architect Geert van der Aa onderzoek naar klantwensen voor de ideale woning. IZ vroeg hem 10 jaar later hoe de vlag er nu voor staat. Wat vinden bewoners belangrijk bij de aankoop en renovatie van een woning? En welke rol is daarbij weggelegd voor installatietechniek? Geert van de Aa is de eigenaar van Architectuurstudio Breda. Na jarenlange ervaring met verschillende klanten in de woningbouw, kwam hij tot de conclusie dat ze vaak hetzelfde wensenpakket hebben. Maar het allemaal net anders formuleren. “Zou er een soort prototype ideale woning bestaan, vroeg ik me af en zo ja aan welke eisen zou die droomwoning moeten voldoen?” Opzet Van der Aa stelde in 2014 een online enquête op, waarin respondenten zelf een bepaalde waarde konden toekennen aan 25 eigenschappen die hen worden voorgelegd. Ongeveer 250 mensen vulden de enquête in. In de top 5 stonden 1. Veel daglicht; 2. Energieneutraal/duurzaam; 3. Aantrekkelijke materialen/details, 4. Integratie met de tuin en 5. Ruimtes afgestemd op het gebruik/de menselijke maat. Hoe is dat nu anno 2024? We lichten er drie elementen uit, die duidelijk raakvlakken hebben met installatietechniek. Energiezuinig “Men hecht nu beduidend meer waarde aan energiezuinigheid dan destijds”, vertelt Van der Aa. “Dat heeft alles te maken met de stijgende energieprijzen van de afgelopen jaren en de meerwaarde die een beter energielabel oplevert bij de verkoop van woningen.” Daarnaast is duurzaamheid er nu zo ingebeiteld bij kopers, dat ze bij aankoop van een woning vaak direct een energetische renovatie willen doorvoeren, weet

Klaar voor morgen

Klaar voor morgen

Transparantie in de milieu-impact van technische installaties wordt steeds belangrijker. Dit geldt zeker ook voor verwarmingssystemen in gebouwen. Maar ondanks het feit dat de milieu-impact van warmtepompen sinds 2023 meer aandacht krijgt binnen de sector, zijn categorie 1 productkaarten voor warmtepompen op dit moment nog schaars in Nederland. Terwijl het juist categorie 1 productkaarten zijn die accurate en gedetailleerde inzichten bieden in zowel kwaliteit, herkomst, als locatie van de gebruikte materialen. Hugo Hemel, Marketing Director bij Vaillant, licht namens Vereniging voor Duurzame Warmte de eigenschappen en voordelen toe. Een productkaart bevat gedetailleerde informatie over de kwaliteit, de herkomst en de locatie van materialen en producten. Het geeft inzicht in de materiële, circulaire en financiële (rest)waarde van een gebouw. Een productkaart uit categorie 1 geeft het meest fijnmazige en accurate beeld van de milieu-impact van een product. De gebruikte data zijn namelijk merkgebonden en daarmee rechtstreeks afkomstig van de fabrikant. In tegenstelling tot categorie 2 of categorie 3 materialenpaspoorten, die respectievelijk een sectorgemiddelde of zelfs generieke data bevatten. Totstandkoming Een categorie 1 productkaart wordt opgesteld op basis van een uitgebreide levenscyclusanalyse (LCA). Hiermee wordt de totale milieu-impact gemeten. Een dergelijke LCA wordt opgesteld door een daartoe bevoegde externe instantie, zoals het instituut Kiwa. De fabrikant van het product levert hiervoor de data aan. In uitgebreide EPD (Environmental Product Declaration) rapporten wordt vervolgens het gehele proces van gebruikte grondstoffen tot aan afvalverwerking gedetailleerd in kaart gebracht volgens de EN 15804 normering. Dit is veelal een intensieve en tijdrovende klus omdat zaken als

Bouwbiologie

Bouwbiologie

In Duitsland lopen al duizenden bouwbiologen rond, in Nederland slechts enkele tientallen. Ze zijn werkzaam in een vrij nieuwe discipline binnen de bouwkolom. Hun focus ligt vooral op het creëren van gezonde gebouwen en daarvoor is een intensieve samenwerking met de installatiebranche eigenlijk onmisbaar. IZ sprak met een enthousiaste pionier, Nathalie Groot Kormelink. Nathalie is van huis uit architecte, maar heeft enkele jaren geleden een aanvullende opleiding op het gebied van bouwbiologie gevolgd. “Als bouwbioloog kijk je met een integrale blik naar de gezondheid van gebouwen en hun impact op de omgeving.” Op dit moment worden bouwbiologen vooral ingeschakeld door particuliere opdrachtgevers in Nederland, maar op termijn zal het vakgebied vast en zeker breder indalen in de bouwkolom. “We zijn als samenleving al volop bezig met gezond leven, denk aan sporten en aandacht voor verantwoorde voeding. Meer aandacht voor gezonde gebouwen zoals bouwbiologen propageren, is dan eigenlijk een logische vervolgstap.” Verregaand En die aandacht gaat ver. Want er wordt bijvoorbeeld niet alleen gekeken naar het binnenklimaat en de materialisatie, maar ook de lokale inpassing van een gebouw. We kennen allemaal die ‘glazen dozen’ langs onze snelwegen. Gebouwen die vaak een ‘unheimisch’, vervreemdend gevoel bij ons oproepen. Dat is niet voor niets, want ze zijn meestal niet gemaakt van natuurlijke en lokaal bekende materialen en sluiten niet aan op de lokale omgeving. Het zijn eenlingen, die niet geworteld zijn. Principes ‘Esthetische aspecten en evenwichtige verhoudingen’; het is één van de vijfentwintig principes waarop de bouwbiologie leunt. Een aantal daarvan heeft direct

Ventilatie en verwarming

Ventilatie en verwarming

Natuurlijke ventilatie verliest terrein aan gebalanceerde ventilatie, filters raken steeds meer in zwang, gasloos wordt ingeruild voor hybride, netcongestie remt de verdere doorbraak van warmtepompen… Zomaar een greep uit de trends die we op de VSK-beursvloer bespeurden én vernamen van exposanten. De ventilatie- en verwarmingswereld zijn volop in beweging. Waar de aandacht voor sanitair helaas wat te wensen overliet (zie ook elders), kwamen belangstellenden voor ventilatie en verwarming/koeling wel volop aan hun trekken op de beursvloer. WTW Op de stand van Stiebel Eltron viel de nieuwe VRC-450 te bewonderen. Dit balansventilatiesysteem is onder andere geschikt voor reguliere huizen, appartementencomplexen en kleine commerciële panden. Zowel in de nieuwbouw als renovatiesector. Het toestel heeft een compacte omvang en wordt aan de wand gemonteerd. De VRC-450 beschikt over sensoren om het CO2-gehalte en de RV te meten. En op basis daarvan de ventilatie te regelen. Volgens de fabrikant blijft de geluidsproductie onder de 30 dB norm. De VRC-450 valt prima te combineren met een warmtepomp, waarmee dus een duurzaam totaalconcept ontstaat. Illustratief We zagen meer fabrikanten en leveranciers met dezelfde boodschap: de nieuwe generatie ventilatiesystemen is vaak prima te combineren met andere duurzame oplossingen. Zoals PV-panelen. Lucam liet bijvoorbeeld de Fairtype Solar 1600 zien. De facto een balansventilatie annex adiabatische koelingsunit bekleed met zonnepanelen. De opgewekte energie gaat direct naar het systeem. Ook deze oplossing heeft een CO2-sturing. De Fairtype Solar 1600 is onder andere interessant voor scholen en kantoorcomplexen. Parameters Door de pandemie is er meer aandacht voor goede ventilatie, maar het

Circulariteit

Circulariteit

Circulariteit leek lange tijd een modewoord binnen de installatiesector, maar inmiddels wordt er volop serieuze aandacht aan gegeven. De transitie naar een circulaire economie kan ook flinke gevolgen hebben voor fabrikanten en installateurs. Om die transitie te versnellen hebben Techniek Nederland, TVVL en DGBC afgelopen najaar met circa 60 voorlopers uit de ontwerp-, bouw-, en technieksector de koppen bij elkaar gestoken. Dit heeft in december 2023 geleid tot de ‘Actieagenda versnellen van de circulaire transitie in de installatiesector’. Deze agenda biedt een leidraad voor de noodzakelijke te ondernemen acties op 8 verschillende vlakken. Van (EU-)regelgeving en standaardisatie in milieudata tot hele praktische zaken als het circulair uitvoeren van beheer en onderhoud. ‘Eén taal spreken’ Randvoorwaardelijke zaken als wet- en regelgeving, welke milieudata gebruiken we en de standaardisering daarvan worden in de actieagenda logischerwijs vooral neergelegd bij de overheid na afstemming met brancheverenigingen en kennisinstellingen. Dit alles moet het voor de installatiesector eenvoudiger maken om op gestandaardiseerde wijze en in ‘één taal’ te spreken over circulaire systemen, want dat is op dit moment nog lang niet altijd het geval. Hieronder leg ik uit waarom. Levensduurverlenging Bij levensduurverlenging geldt onder andere dat er integraal moet worden gekeken naar de combinatie van circulariteit en energieprestatie. Hier speelt bijvoorbeeld dat levensduurverlenging van een oudere installatie relatief hoog op de circulaire ladder scoort, maar de energieprestatie van de oude installatie ten opzichte van een nieuwe weer beduidend slechter zal scoren. Weegt de energiebesparing op tegen alle milieulasten van een nieuwe installatie? Zeg het maar. Kortom,

Zelf installeren

Zelf installeren

Tijdens de VSK was er een vacaturemuur te zien met openstaande functies in de installatiebranche. Gezien het schreeuwende gebrek aan vakmensen was het er logischerwijze niet erg druk. Dat tekort aan monteurs leidt soms tot originele oplossingen. Zoals een leverancier die een “Doe-het-zelf installatie” aanbiedt, maar is dat werkbaar? In de vorige editie van IZ namen we onder andere de Compress Hybrid 5800i AW warmtepomp onder de loep, een warmtepomp die Bosch onder de aandacht bracht tijdens de VSK. Toen we op zoek gingen naar aanvullende informatie over dit systeem, stuitten we toevallig hierop: https://www.aircozonderstek.nl/product/nefit-bosch-compress-5800i-aw-7-or-s-buitenunit/. Zelf installeren Deze leverancier biedt een “Doe-het-zelf installatie met in bedrijf name door ons (op afstand via videoverbinding of op locatie)”. We waren erg benieuwd hoe Bosch zelf, de branchevereniging, installateurs en andere fabrikanten aankeken tegen deze oplossing. Hieronder de reacties. Erkend vakman Allereerst uiteraard de reactie van Bosch zelf, bij monde van Jan Bosch, Marketingmanager. “Ik kende deze partij niet, dus ik heb navraag gedaan bij mijn salescollega’s. Zij waren ook niet bekend met dit fenomeen. We zullen dit verder onderzoeken. Ik zie dat ze deze ‘self service’ voor meerdere merken aanbieden. Hoe dat specifiek in deze case in zijn werk gaat, is (nog) niet bekend, maar in het algemeen is het zo dat we altijd uitgaan van installatie van de warmtepomp door een erkend installateur. Al is het alleen maar met het oog op de garantievoorwaarden en aftersales services.” Leken “Ondanks het feit dat het installeren en instellen van de nieuwe generatie warmtepompen

NVKL op de VSK

NVKL op de VSK

NVKL, de vereniging van koeltechnische bedrijven, kijkt zeer positief terug op de VSK-beurs die van 6 t/m 9 februari in de Jaarbeurs in Utrecht plaatsvond. Het NVKL Paviljoen was gepositioneerd in hal 10, waarbij de NVKL-stand centraal was geplaatst en de zestien deelnemende NVKL-leden er omheen stonden. Een groot aantal bezoekers wist de weg te vinden naar het paviljoen, waardoor het vier dagen lang erg druk was voor alle standbemanning. Dit toont aan dat koeltechniek een sleuteltechniek is voor het behalen van maatschappelijke doelstellingen, zoals energiebesparing en de reductie van CO2-uitstoot. Transitie NVKL koos dit jaar voor de koudemiddelentransitie als hoofdthema van het activiteitenprogramma. Deze transitie is namelijk volop in beweging. Synthetische koudemiddelen worden vanuit de F-gassenverordening versneld teruggefaseerd, waardoor er steeds vaker wordt overgestapt op alternatieve koudemiddelen. Deze middelen hebben een veel lager Global Warming Potential (GWP), oftewel aardopwarmingsvermogen, maar geven wel kans op verstikking, vergiftiging, brand en explosiegevaar voor de directe omgeving. Certificering blijft verplicht voor het werken met F-gassen voor zowel de monteurs (persoonscertificering) als de bedrijven waarvoor de monteurs werken (bedrijfscertificering). Met de nieuwe verordening komt er echter ook een verplichte certificering voor het werken met alternatieven koudemiddelen, wat in de praktijk neerkomt op koolwaterstoffen (bijvoorbeeld R290 en R600a), CO2 en ammoniak. Hiervoor wordt nu nog aanvullende wetgeving ontwikkeld door de Europese Commissie. F-gassenspreekuren Dat dit thema speelt bij de bezoeker, bleek wel uit de opkomst tijdens de F-gassenspreekuren op het NVKL Paviljoen. Tijdens deze sessies, die dagelijks in de ochtend en middag werden gehouden, konden

Warmtepompen

Warmtepompen

De warmtepompmarkt is afgekoeld, blijft uit recente cijfers. Sterker nog, de eerste maand van 2024 liet zelfs een stijging zien van het aantal cv-ketels dat werd verkocht. Toch zal de opmars van de warmtepomp doorzetten. All-electric als het kan, hybride als het moet óf gunstiger financieel uitpakt. Tijdens de afgelopen VSK stond de warmtepomp wederom in het middelpunt van de belangstelling. IZ sprak met GREE en ATAG, twee exposanten die noviteiten lieten zien. Wat zijn volgens hen de trends in warmtepompland? Succesvolle beurs Maar eerst nog even terug naar de beurs. Hoewel we in het volgende nummer een uitgebreide terugblik geven, kunnen we alvast wat eerste indrukken optekenen. Wat hadden GREE en ATAG zoal te vertellen? Voor beide partijen was het een geslaagde beurs. Opvallend genoeg vanwege exact dezelfde reden: de juiste bezoekers kwamen langs. Grotendeels installateurs “Het was een drukbezochte beurs. Dit jaar stonden we als GREE op de VSK om ons aanbod meer onder de aandacht te brengen van de Nederlandse installateur. Wereldwijd is GREE een grote speler, met 90.000 man in dienst, maar we merken dat we toch nog wat extra naamsbekendheid kunnen gebruiken hier”, vertelde Enrico Lenaerts, Business Development Manager ons. En in die missie is GREE geslaagd tijdens de VSK. “Ik denk dat zeker 80 % van onze bezoekers installateur was. Ik draai zelf al een tijd mee in de HVAC-wereld en heb wel VSK-edities meegemaakt waar dat heel anders was.” Vakbeurs “Ik vond het veel meer een vakbeurs dan de vorige edities”, vertelde Jan

‘All-electric ready’

‘All-electric ready’

Wie een warmtepomp overweegt, staat voor de keuze tussen een hybride of een all-electric systeem. Steeds vaker stellen adviseurs echter een derde optie voor, een ‘tussenvariant’: ‘all-electric ready’. Het is een van de voornaamste trends die ISSO-specialist Jos de Leeuw momenteel opmerkt. Wie nog niet voor all-electric kan of wil gaan, maar deze stap in de (nabije) toekomst wel wil zetten, kan kiezen voor all-electric ready. Een hybride warmtepomp is all-electric ready wanneer deze voldoende vermogen heeft om op termijn – eventueel na (verdere) isolatie – de volledige woning te verwarmen, zonder hulp van een cv-ketel. Volgens De Leeuw, specialist klimaatinstallaties bij ISSO, wordt deze tussenvariant steeds vaker als derde optie voorgelegd. Het was een van de voornaamste ontwikkelingen die zijn meegenomen bij het actualiseren van ISSO-kleintje Hybride Warmtepompen in Woningen. Plannen voor rendementseis In 2021 verscheen de eerste versie van het ‘kleintje’, die inspeelde op de toenemende vraag naar dergelijke warmtepompsystemen. Deze werd deels gevoed door de overheidsplannen om vanaf 2026 een rendementseis te stellen die de cv-ketel niet zelfstandig kan behalen. Veel mensen sorteren sindsdien alvast voor op het bijplaatsen van een warmtepomp. Als deze plannen echt doorgaan, dan zal bovendien vrijwel iedere installateur in staat moeten zijn om een hybride warmtepompsysteem te ontwerpen en installeren. Vijf fasen ISSO-kleintje Hybride Warmtepompen in Woningen helpt daarbij. Het biedt installateurs en adviseurs alle informatie die ze nodig hebben, deels afkomstig uit de uitgebreide ISSO-publicatie 98 ‘Lucht/water-warmtepompen’. Hoofdzakelijk gaat het dus over warmtepompen met lucht als energiebron. De informatie in het