Categorie: Techniek

Tastbare energietransitie

Tastbare energietransitie

De energietransitie stelt het vakgebied voor interessante uitdagingen, zowel technisch als operationeel. Aalberts hydronic flow control participeert in DreamHûs op The Green Village. Hoe presteren haar innovaties in een bestaande woonomgeving? “Mijn grootvader heeft de meeste ondergrondse aardgasleidingen in Nederland gelegd en nu help ik ons land van het aardgas af”, zegt Jan Cnossen met een knipoog. Energietransitie zit de innovation manager van Aalberts hydronic flow control in het bloed. Hij bedenkt graag baanbrekende concepten en is nauw betrokken bij het testen van diverse technologieën in The Green Village. Technologieën die Nederlandse woningen aardgasloos helpen maken maar het hoofdgasleidingennet in tact laten. Lidewij van Trigt, projectmanager van The Green Village, is ‘heel blij’ met de deelname van Aalberts hydronic flow control. “Voor het energiesysteem van de toekomst is een mix van oplossingen nodig. Die kun je wel verzinnen, maar moet je ook testen.” Aalberts hydronic flow control is in dat opzicht een veelzijdig partner. “Het is een innovatief bedrijf met veel interessante dingen om te testen. Wij vormen een erg mooie match.” The Green Village en DreamHûs The Green Village is een fieldlab voor duurzame innovatie op Technische Universiteit Delft Campus. Hier onderzoeken en testen kennis- en onderwijsinstellingen, bedrijven, overheden, netwerkbeheerders en andere belangstellenden duurzame innovaties voor de gebouwde omgeving op wijk-, straat- en gebouwniveau. De proeftuin omvat diverse bewoonde woningen om technologieën te testen. Eén daarvan is DreamHûs, een experimenteel woonblok van drie replica woningen uit de jaren zeventig, gerealiseerd door WoonFriesland, Bouwgroep Dijkstra Draisma, The Green Village en

Adsorptiewarmtepomp

Adsorptiewarmtepomp

Waar de cv-ketel al helemaal is uitontwikkeld, kan de warmtepomp nog grote slagen maken. In 2023 komt er een nieuw soort warmtepomp op de markt die werkt op basis van adsorptietechnologie. Fabrikant Cooll werkte meer dan tien jaar aan de ontwikkeling ervan. IZ sprak met CEO Stefan van Uffelen (zie foto). Het begon allemaal in 2003. De universiteit Twente kreeg een aanvraag binnen van ruimtevaartorganisatie ESA om een trillingsvrije koeler voor -270 graden Celsius te ontwikkelen, die onderhoudsvrij zou zijn en geen bewegende delen zou bevatten. De technologie die hieruit voortkwam, vormt in feite de basis van de nieuwe warmtepomp. Daarom heet het bedrijf ook Cooll. Marktkansen In eerste instantie wilden de initiatiefnemers een systeem ontwikkelen voor duurzame verwarming en koeling op basis van de adsorptietechnologie. Uit onderzoek bleek dat de koelingstoepassing markttechnisch lgezien astig was, omdat het een toepassing is voor buitenlandse markten, maar dat de verwarmingstoepassing erg interessant is. In 2009 hebben Johannes Burger, Stefan van Uffelen en Robert Jan Meijer toen Cooll opgericht. Testen In 2018 is het eerste wandtoestel ontwikkeld. Deze opstelling heeft inmiddels twee winters het eigen hoofdkantoor verwarmd. In de winter van 2020- 2021 is voor het eerst een woning in Uden verwarmd met een stand alone opstelling inclusief meetapparatuur en veiligheidssystemen. Momenteel bouwt het team van Cooll aan de versie van de warmtepomp zoals die in een eerste beperkte oplage in 2022 op de markt komt. Deze wordt komende winter in een aantal woningen getest. Impact maken De warmtepomp werkt op basis van

Innovatie

Innovatie

De pandemie en klimaatverandering fungeren op veel fronten als een katalysator. Zowel in de sanitaire technieken als in de klimaattechniek worden grote sprongen gemaakt om veiligheid en comfort naar een hoger niveau te tillen. IZ sprak erover met twee experts. De bouwkolom is al een aantal jaar bezig om zichzelf opnieuw uit te vinden, zegt Jan Verdonck. De gedreven techneut is in het dagelijks leven werkzaam als Specialist New Business bij JAGA/Konvektco Nederland. Daarnaast hanteert hij de voorzittershamer bij branchevereniging de Nederlandse Verwarmingsindustrie D&A en de NEN 35107407 ventilatiecommissie en was hij jarenlang lid van de NTA 8800 projectgroep. Kortom een professional die vanuit een vogelvluchtperspectief goed zicht heeft op alle ontwikkelingen in de klimaattechniek. Trends Verdonck signaleert een aantal trends die zowel hun impact hebben op de bouwkolom in zijn totaliteit als specifiek de installatiebranche. “Allereerst neemt de populariteit van prefab toe. Ook in de renovatiesector. Met de industrialisatie neemt de kans op faalkosten af, maar we moeten er ons niet op blind staren. Naast prefab moet er ook meer aandacht komen voor procesoptimalisatie. Kennisgebrek en slechte planning leiden namelijk al snel tot spanningen tussen aannemers en installateurs, installaties die slecht samenwerken en uiteindelijk klachten van de gebruikers.” BENG Daarnaast houdt de invoering van de BENG-eisen de gemoederen flink bezig. Verdonck merkt dat veel spelers in de bouwkolom nog zoekende zijn hoe ze die eisen precies moeten invullen. “In de installatiebranche gaat het dan met name om de derde eis oftewel welke duurzame energieopwekker ga ik gebruiken in mijn

Energiemonitoring

Energiemonitoring

Na de oplevering van een gebouw verdwijnen de bouwpartijen vaak uit zicht. Gebouweigenaren, huurders/gebruikers moeten er vervolgens maar vanuit gaan dat de beloofde energieprestaties haalbaar zijn. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor deze problematiek. En komen er ook interessante oplossingen op de markt. Vaak is er sprake van een zogenaamde ‘split-incentive’ oftewel ‘uiteenlopende belangen’. Stel dat je als huurder een all-in prijs hebt afgesproken: ga je je dan nog druk maken of de energierekening aan het eind van de maand hoger of lager uitvalt voor de gebouweigenaar? Nee toch? Of, stel dat de huurder apart afrekent voor het energiegebruik, ga jij je dan als verhuurder nog inspannen om zijn energierekening zo laag mogelijk te houden? Veel verhuurders, huurders en gebruikers kijken, begrijpelijkerwijze, niet verder dan hun neus lang is. Tools Hoe krijg je de verschillende partijen dan doordrongen van het feit dat ze allemaal baat hebben bij een lage energierekening? Al was het maar om installaties langer operationeel te houden en niet op termijn met een hogere all-in rekening te worden opgescheept. “Door ze samen te brengen en het bespreekbaar te maken”, vertelt Edwin Scholten van Belimo. Als expert op het gebied van waterzijdige toepassingen weet hij waar hij over praat. Maar behalve een integrale benadering van het probleem, want daar hebben we het in feite nu over, is het ook belangrijk om de betrokken partijen de juiste tools te verstrekken, zodat zij daadwerkelijk inzicht krijgen in het energiegebruik. Samenbrengen Vandaar ook dat Belimo in eigen woorden

Eisen aan cv-systemen

Eisen aan cv-systemen

Warmtepompsystemen, lagetemperatuurverwarming, zoneregelingen, testen van de luchtdoorlatendheid. Stuk voor stuk nieuwe onderwerpen die de afgelopen 15 jaar belangrijker zijn geworden. En met de verduurzaming van vastgoed ontstaan er ook nieuwe eisen aan de cv-systemen. “15 jaar geleden waren de gasgestookte cv-ketel en de aansluiting op de stadsverwarming de bepalende elementen voor de achterliggende cv-installatie”, vertelt Jos de Leeuw, projectcoördinator bij ISSO. “Inmiddels zien we de dominantie van deze opwekkers langzaam maar zeker veranderen. De warmtepomp is al geruime tijd aan een opmars bezig, ook in hybride verwarmingsinstallaties, waarmee tegelijk de eisen aan het afgiftesysteem veranderen. Maar ook bouwkundige verbeteringen aan woningen, zoals meer isolatie en kierdichting, maken dat het cv-systeem anders gaat functioneren. Dit zijn stuk voor stuk veranderingen die ingrijpende gevolgen kunnen hebben, ook voor andere onderdelen in een cv-systeem.” Kennis op de werkvloer Over die veranderingen kunnen professionals, na een update van de kennis in ISSO-kleintje CV, weer alles terugvinden. ISSO-kleintje CV, voor het eerst in 2006 gepubliceerd, bood de installateur en monteur op de werkvloer altijd veel hulp en houvast bij het installeren van cv-installaties, maar ook bij onderhoud en service. De laatste jaren werd dat wat lastiger omdat er in 2006 nog weinig aandacht was voor warmtepompen, lage afgiftetemperaturen of meerdere klimaatzones in de woning. Vandaar dat het tijd werd om deze kennis, en nog enkele actuele thema’s, in het nieuwe Kleintje CV op te nemen. Achter de opwekker Het zwaartepunt van dit vernieuwde Kleintje Individuele centrale verwarmingsinstallaties in woningen, zoals de publicatie van ISSO officieel

Slim en snel

Slim en snel

Installerend Nederland kampt met een tekort aan gekwalificeerd technisch personeel, juist nu de energietransitie zoveel werk met zich meebrengt voor het vakgebied. Arbeidstijd is voor de installateur meer dan ooit een schaars goed. Fabrikanten schieten te hulp door hun producten zoveel mogelijk plug & play aan te bieden. Niet om de installateur buiten spel te zetten, zo benadrukken ze, maar om hem of haar te ontzorgen. Zo ontwikkelt Nefit Bosch, onder de noemer ‘Fit to Fit’, oplossingen om op installatiegebied snelheid en efficiëntie te realiseren. Dat doet de fabrikant samen met ketenpartners. Woningcorporatie Talis en Dura Vermeer hadden in Nijmegen de primeur: de vervanging van in totaal 220 sociale huurwoningen in de aardgasvrije wijk Jerusalem. Voor dit project is een all-in-one skid ontwikkeld, waarin alle installatiecomponenten plug & play zijn voorgemonteerd. Voorgemonteerd In samenspraak met Dura Vermeer en Installatiebedrijf De Leeuw uit Boven-Leeuwen ontwikkelde de Nefit Bosch een klantspecifieke all-in-one skid: een prefab installatieruimte die bij de fabrikant in Deventer op maat wordt geconstrueerd. Daarin worden alle installatiecomponenten geplaatst en ingeregeld, en al het leidingwerk wordt voorgemonteerd. Na levering wordt de skid in de woning gehesen voor het dak erop gaat, waarna aansluiten een kwestie is van plug & play. Compleet De skid voor het Nijmeegse project meet 1,20 x 1,30 meter en bevat een 300 liter Nefit zonneboiler, een pv-omvormer, een Bosch Tronic Heat 3500 elektrische cv-ketel, een Bosch Tronic TR5000 doorstroomtoestel en een WTW-unit van collega-fabrikant Zehnder. Enkele van de units zijn uitgevoerd als hybride installatie en voorzien

Slim sanitair

Slim sanitair

Van vorm tot kleur. Van waterbesparing tot minder energiegebruik. Van digitale hulpmiddelen tot bescherming tegen aerosolen. De sanitairwereld speelt continu in op nieuwe trends. IZ brengt er een aantal in beeld. Hoewel de laatste ISH gemengde reacties opleverde, gaf de digitale beurs wel een goed overzicht van de trends in de sanitairwereld. IZ neemt u mee voor een kort rondje langs de velden. Tijdloos “De aandacht voor waterbesparing en hygiëne neemt toe, het kleurenpalet verandert en we zijn meer aan het cocoonen in de badkamer”, Han van Hardeveld somt moeiteloos een aantal belangrijke trends op van dit moment. Volgens de Managing Director van Villeroy & Boch zien we enerzijds een beweging richting ‘tijdloze kleuren’, zoals mat wit, zwart en grijs en is er anderzijds behoefte aan sanitair met ‘highlights’, zoals mosgroen, Indian Summer of bordeaux. Tegelijkertijd verandert ook de vormentaal. Jarenlang maakte strakke lijnen de dienst uit, nu zijn ronde of afgeronde vormen bezig een come back te maken. Waterbesparing De afgelopen zomers kampten we al met watertekorten. Dat probleem verergert de komende decennia. Vandaar dat sanitairfabrikanten al volop bezig zijn om waterbesparende oplossingen te ontwikkelen. Zo brengt Villeroy & Boch de Subway 3.0 wc met TwistFlush technologie op de markt. TwistFlush maakt gebruik van de fysieke kracht van wervelend water. Twee spuitmonden produceren een gecontroleerde werveling. De zuigende werking trekt het vuil in de afvoer. Een 4,5 l spoeling volstaat al, waardoor er een fikse waterbesparing haalbaar is, vertelt Van Hardeveld. Het is overigens wel van belang dat de

Installatieconcepten

Installatieconcepten

Als we het over comfort hebben, kan er naast wettelijke eisen ook sprake zijn van persoonlijke wensen waaraan een bouwproject moet voldoen. De opdrachtgever kan bijvoorbeeld wensen dat er energiezuinige installaties toegepast worden en dat het ontwerp minimaal moet voldoen aan de BENG- of NOM-eisen. Ron Bosch, HBO-hoofddocent Installatietechniek en installatieadviseur zal aan de hand van enkele voorbeelden ingaan op mogelijke installatieconcepten. Wat is comfort eigenlijk? Bij thermisch comfort hebben we het binnen ons vakgebied over de mate van tevredenheid met het thermisch binnenklimaat. Er zijn diverse factoren die het thermisch binnenklimaat beïnvloeden, zoals het buitenklimaat (wind, zon en temperatuur), de isolatie, de hoeveelheid en oriëntatie van de beglazing (zoninstraling) en de kwaliteit en capaciteit van de verwarmings-, koel- en ventilatiesystemen die de woning op basis van de transmissie- en ventilatieberekening nodig heeft. Warmwater comfort Behalve thermisch comfort is er tegenwoordig ook volop aandacht voor warmwater comfort bij het ontwerp van installaties. Enerzijds moeten we het energiegebruik voor de productie van warm water zoveel mogelijk zien te beperken, anderzijds mag dat niet ten koste van het comfortniveau gaan. Daarbij is het belangrijk om te letten op de juiste temperaturen en aanleg plus dimensionering van ww-installaties om bijvoorbeeld legionella en leidingverliezen te verminderen. De gevraagde warmwater hoeveelheden hangen geheel af van de grootte en het aantal warmwater tappunten in de woning. Tegenwoordig is er sprake van een grote vraag naar warm water: de regen- en watervaldouches en de mini spa zijn immers niet meer weg te denken in de ‘Baderie-opstellingen’ in

Warmtepompen

Warmtepompen

Enkele jaren geleden geloofde een groep warmtepompadepten nog heilig dat grondgebonden systemen de toekomst hadden. Die tijd lijkt nu voorbij te zijn. Ja, ze zijn belangrijk, maar het zijn vooral de luchtgebonden systemen die in een rap tempo innoveren en de markt veroveren. IZ sprak erover met twee specialisten. Martin Wendels is sinds 2010 directeur van WOLF Energiesystemen. Ze verkopen zowel lucht- als bodemgebonden warmtepompen. Jan Bosch werkt sinds 2007 als Manager Marketing Communications bij Nefit Bosch. Ook deze fabrikant zet lucht- en bodemgebonden systemen in de markt. ISH Ze hebben beiden net de digitale ISH achter de rug. De beurs bij uitstek om alle trends op het gebied van warmtepompen te achterhalen. “Het was wel wennen, die digitale formule”, vertelt Wendels. “Ik ben er niet bijzonder enthousiast over. Zowel het aantal exposanten (373) als bezoekers (69.000) viel erg tegen. Bovendien draait de ISH om de ervaring, bezoekers willen noviteiten zien en aanraken en dat kon niet. Tot slot, alle respect voor de inspanningen van de beursorganisator, maar de interface was wel voor verbetering vatbaar qua gebruiksvriendelijkheid.” Gemis Ook Jan Bosch heeft gemengde gevoelens overgehouden aan de digitale beurs. “Het was ‘by far’ niet te vergelijken met een normale ISH. Een digitale beurs in deze opzet voegt weinig toe. Het onderscheidende karakter van een vakbeurs zit ‘m juist in de fysieke ervaring, zowel voor de bezoekers als exposanten. Samenvattend zou ik zeggen: ‘een leuke poging er iets van te maken’, maar ik denk dat iedereen uitkijkt naar een normale editie

Cloudbeheer

Cloudbeheer

Ildert Burghout kan zich er nog over verbazen. “Zo’n 5 jaar geleden kreeg 95% van de nieuwbouwhuizen een cv-ketel of stadsverwarming. Nu wordt in zeker 65% van de gevallen een warmtepomp geïnstalleerd. Het gaat erg rap en dat geldt ook voor de ontwikkeling van nieuwe functionaliteiten, zoals cloudbeheer.” Bij Pananonic Heating & Cooling Solutions zijn ze volop bezig om hun Aquarea warmtepomp-concept breder in de markt te positioneren. Ildert Burgerhout, Manager Marketing & Demand Planning is er nauw bij betrokken. All-electric De serie lucht-water warmtepompen heeft een vermogensrange tussen de 3 en 9 kW. Klanten in de nieuwbouw kiezen meestal voor 2 varianten: een all-in-one oplossing of een bi-block met losse boiler erbij. “Tegenwoordig promoten veel partijen een hybride oplossing, als een soort tussenstap in de bestaande bouw. Wij geloven daar niet in. Dat is pure geldverspilling. Je zit nog steeds met de gasaansluitingskosten en dat terwijl de cv-ketel in veel gevallen nauwelijks meer een bijdrage levert aan het invullen van de warmtevraag. Zinloos. Met een all-electric oplossing ben je in één klap af van die cv-ketel.” ‘Wildwestverhalen’ Burghout kan zich opwinden over alle ‘wildwestverhalen’ die nu in de media verschijnen over de torenhoge kosten die gepaard gaan met de overstap op een warmtepomp in de bestaande bouw. Volgens schattingen zouden die al snel oplopen tot 40-60.000 euro per woning. In dat bedrag is dan de aanschaf van een nieuwe warmtepomp, de installatie van een ander afgiftesysteem en extra isolatie meegenomen. Maatwerk leveren “Ieder verduurzamingstraject is maatwerk. Zo hoeft niet