Auteur: Ruud

Dimensioneren warmtepompen bij warmte-accumulatie

Dimensioneren warmtepompen bij warmte-accumulatie

De warmteverliesberekening, waarschijnlijk bent u er wel mee bekend. De berekening die gebruikt wordt om het verwarmingsvermogen voor een woning of gebouw te bepalen. De meest gebruikte is een statische berekening om het vermogen te bepalen bij een buitentemperatuur van -10 °C. Maar hoe vaak komt het nu voor dat het een langere tijd -10 °C of kouder is? In combinatie met warmtepompsystemen wordt meestal een laagtemperatuursysteem (LTV) toegepast, vaak in de vorm van vloerverwarming. Met vloerverwarming wordt ook warmte geaccumuleerd in massa (bijv. een zandcementvloer). Wanneer rekening gehouden wordt met de accumulatie (buffering) in deze massa in een dynamische berekening, kan een warmtepomp kleiner gedimensioneerd worden. Maar hoe gaat dat in zijn werk? Wanneer het een koude winterdag is met maar één uur een temperatuur van -10°C en de rest van de dag warmer, kan er gedurende de war­mere uren warmte geaccumuleerd worden in de vloer. Wanneer de buitentemperatuur -10 °C is, zal bij slim regelen de vloer nog een hogere temperatuur hebben dan de ruimte. In deze vloer is dus nog vermogen aanwezig; vermogen dat de warmtepomp niet hoeft op te wekken. Door het gebruik van historische weerdata en een warmteverliesberekening in combinatie met de massa die geactiveerd kan worden, kan een veel accurater vermogen voor de warmteopwekking berekend worden. Ook zal het nut van warmteaccumulatie veel beter afgespiegeld worden. Dit kan vergroot worden met bijvoorbeeld faseovergangsmaterialen (PCM’s), met minder starts en stops van de opwekking als gevolg. Het dynamisch effect van accumulatie is dus iets om rekening

Welles-nietes? Welles!

Welles-nietes? Welles!

Wordt de warmtepomp nou goedkoper, zoals sectortafel-voorzitter Diederik Samsom wil en BDH’s Peter Wagener in het FD bevestigt? Of juist niet, zoals Remeha’s Arthur van Schayk stelt in De Volkskrant op dezelfde dag? Krijgt een warmtepomp het huis makkelijk warm bij ver onder 0 graden of nog niet eens bij +7 graden zoals het tv-programma Radar enkele weken terug meldde? Moet een gebouw eerst ‘hysterisch goed geïsoleerd zijn’ – Samsom bij Pauw – of moet je juist als eerste een hybride warmtepomp kopen, zoals Jan-Maarten Elias aanbeveelt (v/h Unica Energy Solutions)? Zo maar wat voorbeelden in de media de afgelopen periode, waarmee ik maar wil zeggen dat we geen rechtse en linkse politieke partijen nodig hebben om verwarring te zaaien! In tijden van transitie wordt de vakman – zoals ú – een opinieleider. En een vakblad – zoals dit – een opinieblad. Het is dus belangrijk dat wij ambassadeurs zijn met een vergelijkbaar verhaal. Het Nederlandse vastgoed is prima te segmenteren in enkele basisconcepten voor duurzame verwarming. Voor woningen is dat bijvoorbeeld prima gedaan door Milieu Centraal. Voor de puntjes op de i en voor écht maatwerk voor die monumentale villa moet men bij de vakman of -vrouw zijn. Alweer u dus! U speelt (dus) een hoofdrol in de energietransitie. In het installeren van een goed en duurzaam klimaatsysteem. Maar het begínt met u aan de spreekwoordelijke keukentafel. De warmtepomp-sector bij monde van de leveranciers- en installateursverenigingen willen en zullen u graag helpen met uw verhaal. Vind ons! Frank Agterberg

92 NOM-woningen

92 NOM-woningen

Wel of geen warmtepomp? Een bodem- of luchtgebonden systeem? En welk afgiftesysteem combineert het beste met de gekozen oplossing? Het zijn zomaar enkele vragen waar je als installateur tegenaan loopt als je overweegt om een warmtepomp te installeren. Bij BAM Energy Systems zijn ze er maar al te bekend mee. BAM Energy Systems heeft de afgelopen jaren al diverse NOM-woningen gerealiseerd met bouwpartners. Daarbij is een leerproces doorlopen waar nu de vruchten van worden geplukt. Arjen van der Meer, Manager Ontwikkeling en Prijsvorming bij BAM Energy Systems licht toe aan de hand van een project in Delft. Project In de Klinkerbuurt 3 in de Schoemaker Plantage in Delft ontwikkelt gebieds- en vastgoedontwikkelaar AM 92 toekomstbestendige nul-op-de-meter huizen naar een ontwerp van WAM Architecten. Ze worden gebouwd door BAM Wonen. BAM Energy Systems is verantwoordelijk voor de duurzame installaties. Getrouw aan de principes van de Trias Energetica is eerst nagedacht over manieren om de energievraag zoveel mogelijk te beperken. In dat kader zijn verschillende passieve bouwkundige maatregelen genomen. Zo heeft de gevel een dik isolatiepakket, is er Triple glas toegepast en kierdicht gebouwd. De gevels van de woningen hebben, afhankelijk van het geveldeel, een RC-waarde tussen de 5 en 6. Stroom Eigenlijk lag de keuze al bij voorbaat vast. “In een stedelijke omgeving met windturbines aan de slag gaan, is geen optie. Bovendien wisten we van eerdere projecten dat je prima NOM-woningen kan realiseren met PV-panelen.” De vraag was alleen welke PV-panelen er zouden worden toegepast. “Uiteindelijk viel onze keuze op

Duurzaamheid verkopen

Duurzaamheid verkopen

Kantelen, noemen ze het in vakjargon. Nederland staat aan de vooravond van een aardverschuiving. Iedereen weet dat de energietransitie onomkeerbaar is, maar vooralsnog aarzelt de consument om en masse over te stappen op duurzame oplossingen. Waarom? Queena Qian en Shima Ebrahimigharehbaghi zijn beiden verbonden aan de TU Delft. Ebrahimigharehbaghi is op dit moment bezig te promoveren bij Qian. Beide dames verdiepten zich de afgelopen jaren in de motieven van Nederlandse huiseigenaren en huurders om wel of niet over te stappen op duurzame oplossingen. Het resultaat van hun onderzoek zal binnenkort worden gepubliceerd. In dit artikel een voorproefje, waarbij tijdens het interview vooral Qian het woord voerde. Stap wagen? Met onze ambitieuze klimaatdoelstellingen moeten we als maatschappij overstappen op duurzame verwarmingssystemen en energieopwekkers. Het is opvallend dat Nederland zo langzamerhand wel aan de PV-panelen gaat, maar de warmtepomp nog niet helemaal lijkt te omarmen. Wat is er aan de hand en kan je als installateur jouw klant zover krijgen dat hij wel de stap durft te wagen? Onbekendheid oplossingen Hoewel het onderzoek van Qian en Ebrahimigharehbaghi zich vooral toespitst op de sociale context, hebben ze gaandeweg ook wel enig inzicht gekregen in het populariteitsgehalte van de verschillende technische oplossingen. En daar zit al de eerste bottleneck. Nederland wil wel de overstap maken op zonne-energie, maar bijvoorbeeld een zonneboiler, batterij of warmtepomp aanschaffen, is een ander verhaal. “Sommige oplossingen zijn gewoon minder bekend”, vertellen de beide onderzoeksters. En dat brengt vragen met zich mee. “Consumenten vragen zich bijvoorbeeld af of er wel

Capaciteitstekort

Capaciteitstekort

Is de inzet van extra handjes voldoende om de doelstellingen van het klimaatakkoord te realiseren of moeten we ook slimmer gaan werken? Volgens Adrie van Duijne, mede-initiatiefnemer van de Barbapapafabriek, wel. Hij legt uit wat de oplossingen zijn voor het capaciteitstekort in de branche. De installatiesector wordt uitgedaagd om een grote rol te spelen bij de realisatie van de doelstellingen uit het klimaatakkoord. Naast het inbrengen van nieuwe technologieën wordt er ook een beroep gedaan op het slim samenwerken met de andere partijen in de bouwkolom, zodat er voor de klant een ‘One stop shopping’ model ontstaat. Voor de inbreng van de nieuwe technologieën hoeft niet direct worden gevreesd. De installatiebranche heeft haar contacten met fabrikanten en groothandels, zodat ze in ieder geval op de hoogte blijft van de lopende technische ontwikkelingen. Daarnaast zijn er contacten met de diverse technische universiteiten , waardoor de installatiebranche ook weet welke innovaties er in de pijplijn zitten. Integraal samenwerken Lastiger is om proactief samen te werken met de andere partijen in de bouwkolom, zoals aannemers, architecten, isolatiebedrijven, energieadviseurs, glaszetters en dergelijke. Dit vereist een samenwerkingsmodel waarbij de individuele partijen het lef hebben om boven zichzelf uit te stijgen en de vraag van de klant centraal blijven stellen, zonder meteen uit te gaan van eigen gewin. Willen we de klant bijvoorbeeld adviseren om eerst te isoleren en dan pas zijn ketel te vervangen? Of duwen we hem meteen een warmtepomp door zijn strot? Dit integraal denken vereist ander ondernemerschap. Het toverwoord hierbij is ‘sociale

Veilig en gezond werken

Veilig en gezond werken

Veilig en gezond werken lijkt vanzelfsprekend. En dat moet het ook zijn. Maar het is de vraag of de bedrijven en de vakmensen van de technische installatiebranche zich hier altijd bewust van zijn. Wat betekent veilig en gezond werken? Wat zijn de trends? Waar moeten we rekening mee houden? Veiligheidskundige Harm van Heukelum geeft zijn visie. Harm van Heukelum staat midden in de praktijk van veilig en gezond werken. Als manager QHSE (dit staat voor Quality, Health, Safety & Environment) zetten hij en zijn team zich bij Dynniq Energy dagelijks in voor het bevorderen van de bewustwording en de praktische vertaling van veilig en gezond werken op de werkvloer. Veilig en gezond werken vraagt om aandacht ”Het belang van veilig en gezond werken is eigenlijk heel logisch,” stelt Van Heukelum. “Als bedrijf wil je een mooi product op de markt zetten én winst maken. Voor beide ambities is veilig en gezond werken essentieel. Het zijn immers de vakmensen die de prestatie moeten leveren. Tegelijkertijd zijn de vakmensen gebaat bij een veilige werkplek om goed en met plezier te kunnen presteren. Het brede belang van veilig en gezond werken is dus vanzelfsprekend. De praktijk van veilig en gezond werken vraagt echter om continue aandacht.” Toenemende kennisbehoefte Van Heukelum ziet in de branche een groeiende kennisbehoefte op het gebied van veilig en gezond werken. Hierbij gaat het niet alleen over risico’s en wettelijke voorschriften, maar ook over de manier waarop de kennis over veilig en gezond werken op de werkvloer praktisch kan

Nieuwe realiteit

Nieuwe realiteit

De bouwkolom verandert en dat was goed terug te zien op de Bouwbeurs. Waar de installateur vroeger onderaan de keten hing, staat hij nu steeds meer in de spotlights. Dat voelt nog wat onwennig, voor hemzelf en zijn bouwpartners, maar deze trend zal onherroepelijk doorzetten. De verschuivende verhoudingen in de bouwkolom, digitalisering, industrialisering, gebruikersgemak, circulair bouwen, systeemintegratie en de energietransitie. Dat waren in het kort wel de belangrijkste thema’s van deze Bouwbeurs, zo bleek tijdens de rondgang die IZ voor u maakte. Waterstofketel Remeha toonde haar nieuwe waterstofketel. Waar menig andere fabrikant al definitief lijkt te hebben gekozen voor de ‘warmtepomproute’ naar verduurzaming, gelooft Remeha in een breed spectrum aan oplossingen. En daar zouden ze best nog wel eens gelijk in kunnen krijgen. Van warmtepompen, tot geothermie, warmtenetten en de waterstofketel; aan iedere duurzame thermische energieoplossing kleven namelijk wel voor- en nadelen. Warmtepompen Verschillende fabrikanten lieten nieuwe warmtepompen zien. Zoals Itho Daalderop, dat onder andere een Monobloc warmtepomp toonde met een vermogen van 5,5 kW. Monoblocs bestaan alleen uit een buitenunit, erg handig in verband met het ruimtebeslag. Bovendien hoeven geen F-gassenhandelingen te worden verricht om ze aan te sluiten. Een ideale oplossing kortom voor de renovatiemarkt. Cv-ketel Hoewel de cv-ketel kampt met een tanende belangstelling, is er nog steeds een grote markt. Atag liet haar nieuwe P-serie zien, uitermate geschikt voor de vervangingsmarkt. De cv-ketel beschikt over een achterframe, waarachter de leidingen kunnen worden weggewerkt. Met afgedopte toe- en afvoer plus vlak expansievat is het apparaat bovendien ook te

Bevlogenheid

Bevlogenheid

Jongeren maken zich druk over het klimaat. En terecht, want zij hebben straks te maken met de gevolgen van ons gedrag. Het is tijd voor meer dan woorden, zo is hun oproep. En die bevlogenheid werkt inspirerend. Het begon met het protest van de Zweedse scholiere Greta Thunberg. Zij wil dat politici echt aan de slag gaan met haar toekomst en dus met het klimaat. Greta werd een rolmodel voor vele jongeren. Duizenden protesterende leerlingen in Australië, de spijbeldonderdag van 12.500 scholieren in Brussel en het protest van de Nederlandse jongeren op het Malieveld. Greta ging nog een stapje verder. Zij betrad het pluche van de Klimaattop en sprak de aanwezigen nuchter maar met urgentie toe. Ze was aanwezig in het Europees Parlement met dezelfde boodschap: “Jullie hebben het alleen maar over vooruitgang, met dezelfde slechte ideeën die ons in deze puinhoop hebben doen belanden.” Het zet je aan het denken. Op de vraag of wij het beter hebben dan onze grootouders, luidt het antwoord vaak ‘ja’. Maar op de vraag of onze kleinkinderen het beter zullen hebben dan wij, antwoorden we vaak vertwijfeld ‘nee’. Hier ligt dus een opdracht voor onze generatie! We moeten aan de slag. En niet alleen de politiek is aan zet. Als technieksector zijn u en ik in staat om de toekomst van deze jongeren echt positief te beïnvloeden. We kunnen de verduurzaming sneller dichterbij brengen. We hebben de sleutel in handen om het verschil te maken. En dit moeten we vooral ook met de

Steeds makkelijker

Steeds makkelijker

Producten worden steeds slimmer. Ook – of misschien wel juist – producten bestemd voor de installatiebranche. Zo kan de installateur steeds meer gebruik maken van apparaten lijkend op en werkend als een smartphone. Een greep uit de mogelijkheden. Waar ligt mijn gereedschap? Is iemand ermee bezig? Menig installateur zal zich in dit soort vragen herkennen. Maar zoeken is niet meer nodig als het aan Nanolink ligt. Het van oorsprong Deense bedrijf heeft een trackingsysteem ontwikkelt dat via een app laat weten waar materieel zich bevindt. Een tracker op het materieel stuurt continu een signaal naar de smartphone van de dichtstbijzijnde medewerker met een Nanolink-app. Een klik op de app is voldoende om de locatie van het materieel te bepalen. Bovendien is te zien welke collega het dichtst bij dat gereedschap is en kan direct met hem contact worden opgenomen. Beheer op locatie Een extra mogelijkheid is dat alle informatie over een stuk gereedschap of materieel, zoals handleidingen, rapporten en garantiebewijzen, in de servicemodule gelogd kan worden. Dit kan ter plekke via de app. Zo kan een medewerker bijvoorbeeld meteen relevante informatie over gereedschap toevoegen zodra hij het materieel ophaalt van een onderhoudsbeurt of een NEN 3140 keuring. Bovendien laat Nanolink tijdig weten wanneer gereedschap toe is aan een volgende onderhoudsbeurt of keuring. Metingen rondom de cv Ook rookgasanalyzers worden steeds slimmer. De nieuwe testo 300 met een 5” touch-display bijvoorbeeld, is als een smartphone te bedienen. Voor alle metingen rondom de cv-installatie zijn standaard menu’s aanwezig. Naast rookgasanalyse kunnen gasvoordruk,

Nieuwe sanitatie

Nieuwe sanitatie

Vorige jaar schreef waterexpert Johan Bel al in Installateurszaken dat we aan de vooravond staan van een waterrevolutie. Ljiljana Zlatanović is dezelfde mening toegedaan. De onderzoekster van TU Delft en het AMS Institute houdt zich onder andere bezig met nieuwe sanitatie. Aan IZ legt ze uit hoe innovatieve technieken kunnen bijdragen aan een circulaire waterhuishouding. In Nederland worden we van twee kanten bedreigd, we hebben zowel te veel als te weinig water. Door klimaatverandering regent het veel meer en komen er steeds vaker hevige regenbuien voor. Dat levert overlast op. Tegelijkertijd zien we dat er zelfs in Nederland tekorten aan drinkwater kunnen ontstaan, dat werd afgelopen zomer wel duidelijk. Naast verdroging zien drinkwaterbedrijven bovendien dat een significant deel van hun bronnen onder druk staat door vervuiling. De overlast aan regenwater en de bedreiging van de drinkwatervoorziening maken verandering van onze watersystemen noodzakelijk. En die veranderingen zullen vooral in de gebouwde omgeving gaan plaatsvinden. Oftewel op het terrein van de installateur. Circulariteit Zlatanović’s onderzoek richt zich op Nieuwe Stedelijke Water Transport Systemen. “Nieuwe sanitatie is een zeer belangrijke strategie om stedelijke kringlopen te sluiten. In tegenstelling tot oude sanitatie is nieuwe sanitatie gebaseerd op circulaire principes. We focussen ons op waterbesparing en de terugwinning van water, stoffen en energie, waarmee we de verschillende kringlopen sluitend maken.” Waterbesparende technieken Met waterbesparende technieken zijn we als branche al aardig vertrouwd geraakt de afgelopen jaren. Denk aan instant warm water bereiding, recycle douches, waterbesparende en waterloze toiletten en ozon-wasmachines. “Door bijvoorbeeld kranen te installeren