Duurzame B&B
Leiden is booming. Renovatie, zelfbouw, een Bio Life Science Park, wetenschappelijk onderzoek en een drukke culturele agenda hebben de stad nieuw leven ingeblazen. Van heinde en verre stromen nu de congresgangers, dagjesmensen en vakantiegangers toe. Maar waar breng je die allemaal onder? Aan geschikte accommodatie is een chronisch gebrek. Niels Menken rook zijn kans. De vastgoedspecialist tovert op dit moment zijn boerderij om in een duurzame B&B. ‘Hoe een mestsilo verandert in een staaltje installatietechnisch vernuft.’De “klussende vastgoedbelegger” Niels Menken, tikte in 2014 een fraaie monumentale boerderij op de kop aan de Vlietweg 44. Het pand ligt aan de rand van de stad, op een aantrekkelijke locatie aan het water met in de nabijheid veel groen. En rust. Een ideale locatie kortom voor een Bed & Breakfast, vonden Niels en zijn vrouw Willemijn. Al snel werd het plan opgevat om de boerderij grotendeels om te turnen tot verblijfsunits. Daarvoor zou een ingrijpende renovatie nodig zijn. Tegelijkertijd was het raadzaam om het gebouw naar een hoger energetisch niveau te tillen. Deels uit financiële overwegingen, deels omdat het zou aansluiten bij hun filosofie voor een ecologisch verantwoorde bedrijfsvoering.
Eisen
De Menkens namen EcoBouwadvies in de arm, een adviesbureau dat onder leiding staat van Reinoud van der Linden. Menken en zijn vrouw legden een aantal eisen op tafel. Ze wilden ‘van het gas af’, maar dat mocht niet ten koste gaan van het comfortniveau. Bovendien moesten de installatietechnische oplossingen eenvoudig te bedienen, beheren en te onderhouden zijn.
Situatieschets
Van een boerderij valt in alle eerlijkheid moeilijk te spreken. Het is eerder een complex aan gebouwen aan de Vlietweg 44. De oorspronkelijke ‘hallehuis’ boerderij stond er al aan het einde van de 16e eeuw. In de loop der eeuwen kwamen er een wagenschuur, varkensstal en een grote mestsilo bij. Boerderij en varkensstal werden begin twintigste eeuw met elkaar verbonden.
Plattegrond
Het huidige hoofdgebouw bestaat uit een woongedeelte en stalruimte. Woonruimte en stal worden van elkaar gescheiden door een brandmuur. Menken wil in de woonboerderij en aanpalende schuur vier B&B units onderbrengen, later eventueel uit te breiden met twee extra appartementjes. De resterende ruimte gebruikt hij samen met zijn vrouw om in te wonen en werken.
NOM-renovatie
Adviseur Van der Linden ging aan de slag en wist met een combinatie van bouwkundige en installatietechnische maatregelen een Nul-op-de-Meter-renovatie ontwerp te realiseren. Trouw aan de principes van de Trias Energetica is eerst de energievraag naar een werkbaar minimum teruggebracht. De wanden, vloer en het dak zijn geïsoleerd met een 12 cm dikke laag PIR. De stalramen hebben 11 mm dik isolerend monumentglas gekregen. Twee deuren in de boerderij zijn vervangen door driedubbelglazen panelen. Het eindresultaat: de RC-waarde is opgeschroefd en bedraagt nu 5 à 6.
Energievraag
De eerste stap van de Trias Energetica draait om bouwkundige maatregelen. Pas bij de tweede stap komt de installateur in het vizier. We hebben het dan over de invulling van de resterende energievraag. De voorkeur gaat uit naar duurzame oplossingen. Loop je daarmee tegen grenzen aan, dan mag je pas je toevlucht nemen tot minder duurzame - lees fossiele - alternatieven. Dit is de zogenaamde derde stap van de Trias Energetica.
PV-panelen
Op het dak van de wagenschuur liggen nu 32 PV-panelen, met een totaal vermogen van 8,6 kW. Bij de keuze van de locatie is rekening gehouden met zonverkaveling. Het dak heeft een gunstige Zuid/Zuidoost oriëntatie. Via de omvormer komt de stroom terecht bij de huisaansluiting. Een eventueel overschot gaat naar het net, dat tevens als back-up fungeert als er onvoldoende zonne-energie voorhanden is. Over het lichtplan hoefde Menken niet lang na te denken. LED gaat de boventoon voeren, omdat het energiezuinig en sfeerverhogend is.
Thermische energie
Waar het E-concept in enkele regels is neergepend, ligt dat voor het W-concept wat gecompliceerder. In feite, legt adviseur Van der Linden uit, zijn er drie bronnen voor de warmte-opwekking: Triple Solar panelen, een pelletketel en, deels, de water/water warmtepomp. De zonnecollectoren liggen op het keukendak en beslaan een oppervlakte van 32 m2. Pelletketel en warmtepomp staan opgesteld in het woongedeelte. Voor de pelletketel is plek gemaakt in de bijkeuken, de warmtepomp staat in de technische ruimte. De zonnecollectoren voeden het LTV-systeem en een boilervat van 1000 liter voor de warmtapwater voorziening. Een warmtepomp krikt, indien nodig, de temperatuur op.
Pelletketel
De pelletketel komt vooral in actie als de opbrengst van de zonnecollectoren tekort schiet, bijvoorbeeld op donkere en koude dagen. “Op zulke momenten moet de warmtepomp een dusdanige hoge temperatuursprong maken om het gewenste aantal graden te halen, dat zijn elektriciteitsgebruik de lucht in schiet, terwijl de COP daalt. Dan ligt de keuze om over te schakelen op een pelletkachel voor de woonruimte meer voor de hand”, legt Van der Linden uit. De warmte van de ketel voedt niet alleen het LTV-afgifte systeem, maar wordt ook gebruikt voor het water in het boilervat.
Mestsilo
Gelukkig hoeft Menken niet zelf te bepalen wanneer hij de pelletketel of warmtepomp inschakelt. Een regelsysteem maakt op basis van sensorgegevens de beste keuze voor het moment. De beheeroplossing is eenvoudig via remote access, dus zelfs op de smartphone, te bereiken. In de nabije toekomst zal ook de voormalige mestsilo worden aangesloten op het regelsysteem. Van der Linden en Menken hebben het stoutmoedige plan opgevat om het enorme gevaarte met een inhoud van rond de 240 kuub te veranderen in een bufferbak. “De extra warmte die we oogsten in de zomer, slaan we op in het water. In de koude maanden wordt deze benut voor de ruimteverwarming”, aldus Menken. De mestsilo zal overigens eerst worden geïsoleerd met een 18 cm dikke laag PIR.
Afgifte
Het woongedeelte heeft LTV-vloerverwarming, een logische keuze omdat deze ruimte het meest intensief benut wordt. Vloerverwarming is, zoals bekend, een traag werkend systeem, maar eenmaal op gang gekomen houdt het de temperatuur op een constant, behaaglijk niveau. De woonkamer heeft aanvullend een eigen houtkachel, die tegelijkertijd dient als sfeerelement. De vier B&B units worden verwarmd met LTV-radiatoren (dynamic boost). Deze kunnen snel de ruimte op temperatuur brengen, als de gasten komen en makkelijk worden nageregeld. Iedere unit heeft daarnaast een eigen elektrische doorstroomboiler voor de warmtapwatervoorziening.
Consequent
Het woongedeelte wordt natuurlijk geventileerd, de B&B-units krijgen verse lucht via roosters en hebben een afzuig in de natte ruimten. ‘Ventilatiesysteem 3’ is al in actie gekomen. Hoewel de laatste werkzaamheden nog moeten worden afgerond zijn er al een aantal B&B units te boeken. Op het moment van schrijven verblijft een Duitse congresgangster in het appartementje naast de voordeur van de woonboerderij. Schuin tegenover, bij de ingang van het terrein, druipt de dauw van het gras. In een halfopen kastje staan potjes jam, zelfgemaakt. Menken en zijn vrouw zijn consequent in hun de ecologische bedrijfsvoering. Op alle vlakken
