De bouwkolom verandert en dat was goed terug te zien op de Bouwbeurs. Waar de installateur vroeger onderaan de keten hing, staat hij nu steeds meer in de spotlights. Dat voelt nog wat onwennig, voor hemzelf en zijn bouwpartners, maar deze trend zal onherroepelijk doorzetten. De verschuivende verhoudingen in de bouwkolom, digitalisering, industrialisering, gebruikersgemak, circulair bouwen, systeemintegratie en de energietransitie. Dat waren in het kort wel de belangrijkste thema’s van deze Bouwbeurs, zo bleek tijdens de rondgang die IZ voor u maakte. Waterstofketel Remeha toonde haar nieuwe waterstofketel. Waar menig andere fabrikant al definitief lijkt te hebben gekozen voor de ‘warmtepomproute’ naar verduurzaming, gelooft Remeha in een breed spectrum aan oplossingen. En daar zouden ze best nog wel eens gelijk in kunnen krijgen. Van warmtepompen, tot geothermie, warmtenetten en de waterstofketel; aan iedere duurzame thermische energieoplossing kleven namelijk wel voor- en nadelen. Warmtepompen Verschillende fabrikanten lieten nieuwe warmtepompen zien. Zoals Itho Daalderop, dat onder andere een Monobloc warmtepomp toonde met een vermogen van 5,5 kW. Monoblocs bestaan alleen uit een buitenunit, erg handig in verband met het ruimtebeslag. Bovendien hoeven geen F-gassenhandelingen te worden verricht om ze aan te sluiten. Een ideale oplossing kortom voor de renovatiemarkt. Cv-ketel Hoewel de cv-ketel kampt met een tanende belangstelling, is er nog steeds een grote markt. Atag liet haar nieuwe P-serie zien, uitermate geschikt voor de vervangingsmarkt. De cv-ketel beschikt over een achterframe, waarachter de leidingen kunnen worden weggewerkt. Met afgedopte toe- en afvoer plus vlak expansievat is het apparaat bovendien ook te
Auteur: Ruud
Jongeren maken zich druk over het klimaat. En terecht, want zij hebben straks te maken met de gevolgen van ons gedrag. Het is tijd voor meer dan woorden, zo is hun oproep. En die bevlogenheid werkt inspirerend. Het begon met het protest van de Zweedse scholiere Greta Thunberg. Zij wil dat politici echt aan de slag gaan met haar toekomst en dus met het klimaat. Greta werd een rolmodel voor vele jongeren. Duizenden protesterende leerlingen in Australië, de spijbeldonderdag van 12.500 scholieren in Brussel en het protest van de Nederlandse jongeren op het Malieveld. Greta ging nog een stapje verder. Zij betrad het pluche van de Klimaattop en sprak de aanwezigen nuchter maar met urgentie toe. Ze was aanwezig in het Europees Parlement met dezelfde boodschap: “Jullie hebben het alleen maar over vooruitgang, met dezelfde slechte ideeën die ons in deze puinhoop hebben doen belanden.” Het zet je aan het denken. Op de vraag of wij het beter hebben dan onze grootouders, luidt het antwoord vaak ‘ja’. Maar op de vraag of onze kleinkinderen het beter zullen hebben dan wij, antwoorden we vaak vertwijfeld ‘nee’. Hier ligt dus een opdracht voor onze generatie! We moeten aan de slag. En niet alleen de politiek is aan zet. Als technieksector zijn u en ik in staat om de toekomst van deze jongeren echt positief te beïnvloeden. We kunnen de verduurzaming sneller dichterbij brengen. We hebben de sleutel in handen om het verschil te maken. En dit moeten we vooral ook met de
Producten worden steeds slimmer. Ook – of misschien wel juist – producten bestemd voor de installatiebranche. Zo kan de installateur steeds meer gebruik maken van apparaten lijkend op en werkend als een smartphone. Een greep uit de mogelijkheden. Waar ligt mijn gereedschap? Is iemand ermee bezig? Menig installateur zal zich in dit soort vragen herkennen. Maar zoeken is niet meer nodig als het aan Nanolink ligt. Het van oorsprong Deense bedrijf heeft een trackingsysteem ontwikkelt dat via een app laat weten waar materieel zich bevindt. Een tracker op het materieel stuurt continu een signaal naar de smartphone van de dichtstbijzijnde medewerker met een Nanolink-app. Een klik op de app is voldoende om de locatie van het materieel te bepalen. Bovendien is te zien welke collega het dichtst bij dat gereedschap is en kan direct met hem contact worden opgenomen. Beheer op locatie Een extra mogelijkheid is dat alle informatie over een stuk gereedschap of materieel, zoals handleidingen, rapporten en garantiebewijzen, in de servicemodule gelogd kan worden. Dit kan ter plekke via de app. Zo kan een medewerker bijvoorbeeld meteen relevante informatie over gereedschap toevoegen zodra hij het materieel ophaalt van een onderhoudsbeurt of een NEN 3140 keuring. Bovendien laat Nanolink tijdig weten wanneer gereedschap toe is aan een volgende onderhoudsbeurt of keuring. Metingen rondom de cv Ook rookgasanalyzers worden steeds slimmer. De nieuwe testo 300 met een 5” touch-display bijvoorbeeld, is als een smartphone te bedienen. Voor alle metingen rondom de cv-installatie zijn standaard menu’s aanwezig. Naast rookgasanalyse kunnen gasvoordruk,
Vorige jaar schreef waterexpert Johan Bel al in Installateurszaken dat we aan de vooravond staan van een waterrevolutie. Ljiljana Zlatanović is dezelfde mening toegedaan. De onderzoekster van TU Delft en het AMS Institute houdt zich onder andere bezig met nieuwe sanitatie. Aan IZ legt ze uit hoe innovatieve technieken kunnen bijdragen aan een circulaire waterhuishouding. In Nederland worden we van twee kanten bedreigd, we hebben zowel te veel als te weinig water. Door klimaatverandering regent het veel meer en komen er steeds vaker hevige regenbuien voor. Dat levert overlast op. Tegelijkertijd zien we dat er zelfs in Nederland tekorten aan drinkwater kunnen ontstaan, dat werd afgelopen zomer wel duidelijk. Naast verdroging zien drinkwaterbedrijven bovendien dat een significant deel van hun bronnen onder druk staat door vervuiling. De overlast aan regenwater en de bedreiging van de drinkwatervoorziening maken verandering van onze watersystemen noodzakelijk. En die veranderingen zullen vooral in de gebouwde omgeving gaan plaatsvinden. Oftewel op het terrein van de installateur. Circulariteit Zlatanović’s onderzoek richt zich op Nieuwe Stedelijke Water Transport Systemen. “Nieuwe sanitatie is een zeer belangrijke strategie om stedelijke kringlopen te sluiten. In tegenstelling tot oude sanitatie is nieuwe sanitatie gebaseerd op circulaire principes. We focussen ons op waterbesparing en de terugwinning van water, stoffen en energie, waarmee we de verschillende kringlopen sluitend maken.” Waterbesparende technieken Met waterbesparende technieken zijn we als branche al aardig vertrouwd geraakt de afgelopen jaren. Denk aan instant warm water bereiding, recycle douches, waterbesparende en waterloze toiletten en ozon-wasmachines. “Door bijvoorbeeld kranen te installeren
Hoe vaak zegt u: nee? Eerlijk zeggen, ongeacht de situatie? Uit onderzoek blijkt dat veel mensen dit moeilijk vinden. Nee is een antwoord, waarmee je de ander of jezelf teleurstelt. Ook in de bouw- en installatiesector zie ik dit fenomeen. U kent namelijk ook vast van die alleskunners. Van die allround professionals. Op de weg zie ik regelmatig de bouw- en installatiebussen rijden met de typisch herkenbare belettering aan de zij- en achterkant. Een opsomming van alle specialismen die men aanbiedt. En soms – om écht compleet te zijn – aangevuld met een extra sticker ‘…ook voor..’. Op basis hiervan denk ik dat veel bouw- en installatiebedrijven lijden aan het ‘ik-kan-alles-syndroom’. Ik geloof niet in die alleskunners die zich vervolgens ook nog eens presenteren als een specialist. Je bent breed en oppervlakkig of smal en specialistisch. Ik denk bij zoiets direct aan het tv-programma ‘Oorlog in de keuken’. Een restauranteigenaar in zak en as wordt geholpen door een ervaren rot in het vak. Wat is – naast personele perikelen – het eerste wat gebeurt? Juist…. De menukaart wordt danig ingekort. Er wordt focus gebracht in de dienstverlening. Vaak eenvoudiger en met veel betere kwaliteit. De chefkok ontvangt meestal stevige kritieken wanneer hij focus brengt in kaart en keuken. Maar, zodra het stof is neergedaald, leidt die focus meermaals tot mooie (financiële) resultaten. Het is goed om sterke eigenschappen in kennis en kunde extra te benadrukken. Blijf daarin wel realistisch in wie je écht bent (met wat je kunt) en wie
Opdrachtgevers stellen deze vraag waarschijnlijk net zo vaak aan installateurs als aan dakdekkers. De slimme Dakscan van de Nederlandse Dakdekkers Associatie (NDA) kan een pasklaar antwoord verschaffen. Hoe gaat het in zijn werk? De NDA is een kennisorganisatie in de dakenbranche. De aangesloten bedrijven werken op verschillende gebieden samen. Zo worden certificeringstrajecten bijvoorbeeld vanuit de NDA geregeld en exploiteert de organisatie de dakonderhoud formule ‘Dakbehoud Nederland’. Daarnaast heeft de NDA een eigen onafhankelijk dakadvies bureau, het ‘DIAC Dakadvies’. Een van hun diensten die steeds meer aftrek vindt, is de ‘Dakscan Zonnepanelen’. Randvoorwaarden Het bureau adviseert, ongeacht het dakonderzoek, om de zonnepanelen sowieso minimaal 2 meter uit de dakrand te plaatsen. Tenzij er permanente hekwerken aanwezig zijn. De Ai-15 en de Vakrichtlijn Gesloten Dakbedekkingssystemen eisen namelijk dat een kabelsysteem tussen de 2 en 5,5 meter van de dakrand moet worden aangebracht. Dit heeft onder meer te maken met het beperken van de maximale valhoogte. Een dergelijk kabelsysteem is nodig op het moment dat er binnen twee meter van de dakrand kortdurende werkzaamheden uitgevoerd moeten worden. Onder kortdurende werkzaamheden worden onder andere verstaan: het reinigen van het dak, lekkageafhandeling, onderhoud aan de airconditioning, maar ook het reinigen van zonnepanelen. Doel Dakscan Voordat er een besluit kan worden genomen over het aantal te plaatsen zonnepanelen, is eerst een grondige dakinspectie nodig. De Dakscan Zonnepanelen van de NDA biedt in dat geval uitkomst voor installateurs en dakdekkers. Deze scan maakt namelijk duidelijk of het dakbedekkingssysteem geschikt is voor zonnepanelen en of de resterende levensduurverwachting
Ieder zichzelf respecterende fabrikant van installatieproducten prijst deze aan als slim of smart (want in het Engels klinkt het nog fraaier). Het woord ‘slim’ verdringt daarmee woorden als ‘efficiënt’ en ‘eenvoudig’ zo langzamerhand uit persberichten en reclame-uitingen. Logisch eigenlijk. Met ‘slim’ kun je een veel breder spectrum voordelen van een product met één woord omschrijven. Zo staat in de installatietechniek ‘slim’ voor technische oplossingen die verduurzaming betaalbaar maken, zoals de waterstofketel. Maar ook voor technische oplossingen die het werk fysiek makkelijker maken, zoals innovatief gereedschap. Of voor technische oplossingen die de montagetijd verkorten en inpassing in bestaande oplossingen mogelijk maken, zoals prefab oplossingen. Maar je kunt ook slimmer omgaan met de tijd en krachten van werknemers. Of slim inkopen door bijvoorbeeld op zoek te gaan naar goedkopere, maar kwalitatief goede producten die verkrijgbaar zijn via Chinese websites. Slim zijn biedt dus vele mogelijkheden. Waarom zou je hier geen gebruik van maken? Of, zoals een bekend voetbalcoach ooit zei: “Ben ik nou degene die zo slim is of ben jij zo dom?”
Bij de keuze van het juiste sanitairproduct zijn niet alleen vormgeving en prijs doorslaggevend. De tijd die nodig is om een product te installeren is minstens zo belangrijk. Vooral als het gaat om openbare gebouwen waarin vaak een veelvoud aan sanitaire oplossingen wordt geïnstalleerd. Een effectieve oplossing is om het debiet van het sanitairproduct vooraf in te stellen op een economisch niveau (geen opspattend water). Dit levert tijdwinst op omdat tijdens de installatie niet hoeft te worden bijgesteld, zelfs niet bij een opstelling in serie. Het debiet kan overigens alsnog worden aangepast bij te veel of te weinig druk of als optimale resultaten voor duurzaamheidskeurmerken (zoals Breeam) moeten worden behaald. Ook douchepanelen leveren tijdwinst als ze installatiegereed worden afgeleverd. Hetzelfde geldt voor wastafelmengkranen als filters en terugslagkleppen vooraf worden gemonteerd. Urinoirspoeler De nieuwe elektronische inbouw urinoirspoeler van Delabie is een voorbeeld van een tijdbesparend product. De bedieningsplaat met strak design is integreerbaar in elk type openbaar gebouw. Dezelfde inbouwdoos kan op verschillende manieren worden geïnstalleerd: bevestiging langs de zijkant op rails voor gipsplaat, langs de voorkant op een volle muur of langs de achterzijde op paneel. De inbouwdiepte is regelbaar tot 120 mm voor dikke muren in gebouwen waar veel vandalisme voorkomt. De Tempomatic 4 in te bouwen urinoirkraan wordt aan de buitenkant van de inbouwdoos aangesloten. De waterdichtheid is gegarandeerd dankzij een gepatenteerd systeem waarbij voorbij de kraag wordt afgesneden. Om het onderhoud te vereenvoudigen zijn de kwetsbare elementen (elektroventiel, filter en stopkraan) toegankelijk langs de voorkant, zonder de
‘Slim installeren’, het klinkt heel vanzelfsprekend maar is het dat ook? We gaan er tegenwoordig gemakshalve vanuit dat alles slim is uitgewerkt. Toch blijkt er in de praktijk nog, op diverse fronten, winst te behalen. Als het gaat om slimme apparaten dan is de algemene verwachting ook dat deze veilig zijn. Maar een ‘verplichte apk’ voor een verwarmingsinstallatie is er bijvoorbeeld niet. Er is dus ook geen landelijke database waarin alle verwarmingstoestellen geregistreerd staan. Maar wat als die database er wel zou zijn? Dan wordt het mogelijk kwaliteitscontroles uit te voeren, te voldoen aan onderhoudscycli, energiegebruik te monitoren, updates door te voeren en daar waar nodig ‘product recalls’ te doen. De verwarmingstoestellen van nu zijn in staat om op afstand een onderhoudsindicatie af te geven en via een zelfdiagnose de onderhoudstijd te versnellen en te verkorten. De installateur, die toegang heeft tot deze informatie, weet vooraf welke onderhoudswerkzaamheden er uitgevoerd moeten worden én weet dus ook welke vervangende onderdelen hij daarbij nodig heeft. De installateur kan dus slim en efficiënt gebruik maken van de input die een verwarmingsinstallatie genereert. Uiteraard zal de klant toestemming moeten geven op het delen van onderhoudsinformatie- en storingsmeldingen, maar als dit cyber secured én volgens de AVG-wetgeving gerealiseerd kan worden dan is slim én veilig van grote meerwaarde. Naast onderhoud en beheer op afstand, worden tijdens het installatieproces ook diverse slimmigheden doorgevoerd. Door steeds meer gebruik te maken van slimme digitaal programmeerbare componenten kan het daadwerkelijk installeren, instellen en inregelen sneller en efficiënter. Ook monitoren
In 5 dagen een nieuwbouwwoning neerzetten. Dat is het uiteindelijke doel van het consortium waar Lőwik Installatietechniek deel van uitmaakt. De eerste stappen zijn al gezet. Zo kan het installatiebedrijf reeds kant-en-klare modules voor nieuwbouwprojecten leveren. Volgens projectleider Gerben Geelen staat de installatiebranche een prefab-revolutie te wachten. Als installateurs in de nieuwbouw niet oppassen, kunnen ze binnen twee tot drie jaar tijd voor tientallen procenten aan omzet verliezen, zegt Geelen. De projectleider van de Modulefabriek van Lőwik Installatietechniek ziet de bouwsector in een hoog tempo standaardiseren en overstappen op prefabricage. Met alle gevolgen vandien. “Vloerleveranciers gaan de installateurs werk uit handen nemen, door al kant-en-klare vloeren met ingestorte leidingen te leveren. En zo zijn er meer ontwikkelingen die de kleine en middelgrote installateur parten kunnen gaan spelen.” Achtergrond Geelen werkte eerst jarenlang bij een bouwkundig aannemer, alvorens hij de overstap maakte naar Lőwik Installatietechniek. “Bij mijn vorige wekgever waren we al volop aan prefabben. Zo produceerden we daar onder andere prefab-kappen en -vloeren, waarin W-installatietechniek was verwerkt.” Modulair bouwen Zo’n 3 jaar geleden ging Geelen bij Lőwik Installatietechniek aan de slag, waar hij nauw betrokken raakte bij de totstandkoming van de Modulefabriek. “We produceren modules om modulair mee te bouwen. Het gaat dan om een samenstel van bouwkundige en installatietechnische delen. Bijvoorbeeld een trapmodule waarin de verticale leidingen voor de riool, ventilatie, waterlelding, verwarming en elektra zijn samengevoegd. Daarnaast maken we ook modules met aan de ene kant de meterkast en aan de andere kant het toilet. Deze zijn geschikt