‘Het huis van de toekomst’, zo kun je de woning van Bas Hasselaar in Den Haag omschrijven. Hij ontwierp en bouwde mee aan zijn eigen woning. Tijdens het ontwerpproces stonden licht, lucht en ruimte centraal. Natuurlijke toevoer vormde de basis voor het installatieproces. Een voorbeeld van een woning waarbij comfortabel, duurzaam en energieneutraal bouwen geen vraag was maar een uitgangspunt. “Een gezonde en duurzame woning was vanaf het begin een gegeven”, vertelt ontwerper en bewoner Bas Hasselaar. “Ik had eerder kennisgemaakt met de bouwvisie ‘active house’; een visie waarin de bewoner centraal staat. Kenmerken als comfort, energie en milieu worden binnen deze bouwvisie als integraal geheel beschouwd. Maar het uitgangspunt blijft de mens, die zich nu eenmaal niet hoeft aan te passen aan de woning.” Meedenken in het bouwproces Een goed begin is het halve werk. In het voortraject organiseerde Hasselaar daarom een sessie waarbij bouwprofessionals uit verschillende richtingen rond de tafel zaten: fabrikanten, adviseurs en architecten. “Tijdens deze sessie vormde één vraag de grote uitdaging, namelijk: wat zijn de basisprincipes om een ideaal active house te ontwerpen? Ventilatiespecialist Duco was aanwezig om mee te denken. Richard Geraerts, verkoopleider Nederland, hierover: “Ook Duco gelooft in de active house benadering. We zijn hierin al jaren actief. Tijdens de sessies met andere bouw gerelateerde partijen konden we onze kennis hierover uitdragen. Op die manier waren we vanaf dag één actief betrokken bij dit mooie project.” Natuurlijke ventilatie als basis Tijdens het ontwerpen stonden licht, lucht en ruimte centraal. De wens voor natuurlijke
Tag: artikel editie december 2018
Aan het eind van de vrijdagmiddag gebeurt er nog wel eens iets. Zo vroeg een verantwoordelijke voor booreilanden of ik met spoed een inspectie op een boorlocatie wilde uitvoeren en aansluitend een lezing zou willen verzorgen over Legionella. Er was een besmetting geconstateerd, met een slachtoffer en zieken als gevolg. Onrust onder het personeel, dat het werk wilde neerleggen. Zaterdagmorgen vertrok ik naar de Kooy in Den Helder. Eenmaal daar aangekomen kreeg ik een briefing over wat ik moest doen als de helikopter zou neerstorten. Lekker bemoedigend. Zo’n held ben ik niet als het om vliegen gaat, laat staan in een helikopter. Onderweg begon het ook nog te sneeuwen. Je zag geen hand voor je ogen. Ik heb mij even afgevraagd waaraan ik was begonnen. Maar goed, we landden veilig en ik ging meteen aan de slag met meetapparatuur en beveiligde zaklamp. Het was een groot booreiland. Van de schema’s en tekeningen die ik had opgevraagd bleek maar weinig te deugen. Alles dik geïsoleerd. Eigenlijk is zo’n eiland geheel opgebouwd uit buizen; het was een wirwar van leidingen. Veel om uit te zoeken dus: hoe was de kwaliteit van het met boten aangeleverde water, de buffertanks, de leidingen, het gebruik, hotspots, dode leidingen, dimensionering? Afijn, u kent het wel. ‘s Avonds een lezing gegeven voor de bemanning. Na afloop ging ik nog even naar de wc en waste ik mijn handen. Vreemd, het koude water was nu warm. Ik dacht eerst nog op de verkeerde knop te hebben gedrukt? Maar
Elk gezond bedrijf kijkt vooruit. Is bezig met een scala aan vraagstukken in het heden, nabije of verre toekomst. Denk aan knel- of verbeterpunten, organisatiestrategie of innovatiekracht. Of vraagstukken betreffende de persoonlijke ontwikkeling van medewerkers of teams. Wat deze vraagstukken gemeen hebben, is dat er uren over gepraat, vergaderd en gerapporteerd kan worden. Al in 2013 blijkt uit onderzoek van Robert Half dat de productiviteit van werknemers hier enorm onder lijdt. Anno 2018 is dat er niet minder op geworden. Kan het anders, beter maar bovenal: leuker en met meer blijvend resultaat? JA! Met LEGO® SERIOUS PLAY® (LSP). Een internationale methode die organisaties helpt bij vraagstukken op het gebied van (verander)management, strategie, reorganisatie, communicatie, samenwerking en innovatie. De associatie bij LEGO is steevast: ‘Dat is toch kinderspeelgoed?’ Klopt, maar de Deense steentjes zijn inmiddels via LSP ook uitstekend bedrijfsmatig te gebruiken. Hoe? Het draait om het visualiseren van ideeën, situaties of ontwikkelplannen met behulp van LEGO. De laagdrempeligheid van de methode zorgt ervoor dat deelnemers hun onderbewuste aanspreken. Uw medewerkers gaan op speelse wijze met elkaar informatie delen, onderling in verhaalvorm over alleen datgene wat ze zelf gebouwd hebben en wat de ander dus kan zien. Zo wordt ons natuurlijke 3D-beelddenken vertaald naar heldere verhalen met 3D-ondersteuning vanuit het bouwwerkje. Het bijkomende voordeel: wat gedeeld wordt, blijft ongekend lang ‘hangen’ in het collectieve geheugen. Elkaar boeien, motiveren en binden met LEGO is ontwapenend. LEGO verbindt zo hoofd en handen. Het geeft vorm en inhoud aan ieders verbeelding. Het verbindt elkaars
De wereld van de technische installatiebranche verandert razendsnel. Nieuwe markten, nieuwe technologieën en veranderende klantvragen zorgen ervoor dat de vakkennis in de branche in rap tempo veroudert. Dit vraagt om een passend antwoord. Het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch InstallatieBedrijf (OTIB) helpt de vakman en vakvrouw om dit antwoord te vinden. “Een mooie uitdaging”, aldus OTIB-directeur Sven Asijee. Het vinden van het juiste antwoord vraagt iets van OTIB. Asijee: “Als de wereld om je heen verandert, moet je meebewegen. Dat geldt voor de mensen in de branche én voor ons. Dit is de reden waarom we het afgelopen jaar goed naar onze rol hebben gekeken. Hoe kunnen wij werknemers met hun vakmanschap de sleutel in handen geven om de energietransitie echt vorm te geven. De digitalisering en robotisering als kansen te benutten.” Samen met de sociale partners (FNV, CNV Vakmensen, De Unie, Uneto-VNI en NVKL) heeft OTIB de wegen verkend en mogelijkheden gewogen. Met het benutten van elkaars kennis, netwerk, producten en diensten en het afstemmen van taken en werkzaamheden stond het elkaar versterken hierbij centraal. “We hebben allemaal één doel: werknemers moeten duurzaam inzetbaar zijn met hun kennis en skills!” Vakmensen Het woord ‘vakmensen’ valt vaak in dit gesprek. Maar wie zijn ‘de’ vakmensen? Asijee: “Wij vinden dat iedereen in de technische installatiebranche een vakman of een vakvrouw is. Welke positie je ook inneemt. Of je nu op het secretariaat werkt, monteur bent, engineer, calculator of leidinggevende: iedereen heeft zijn of haar eigen vakmanschap. Een bedrijf kan alleen
Johan Bel is altijd werkzaam geweest op het snijvlak van techniek en commercie. Hij werkte onder andere bij Wavin en staat nu aan het roer bij Mijn Waterfabriek, een specialist in het waterneutraal maken van woningen. “Na de energietransitie volgt nu de watertransitie.”
Het Klimaatakkoord is een Nederland-brede afspraak zonder handtekeningen. Maar wel één die vervolgens álle actoren richt op de energietransitie, per slot één van de belangrijkste aspecten van klimaat. Het akkoord zal dus ook een plan hebben voor (verdere) verduurzaming van de gebouwde omgeving. En de eisen die aan de energieprestatie van nieuwe én bestaande gebouwen (EPG) gesteld gaan worden, zouden de stok achter de kwantitatieve ambities van het klimaatakkoord moeten zijn. Als ik dit schrijf ben ik onderweg naar de projectgroep van de NTA8800, de nieuwe rekenmethode voor de EPG. De écht spannende zaken – zoals die EPG-eisen, de zogenaamde Bijna-Energie-Neutrale-Gebouwen (BENG) eisen – worden vooralsnog buiten het polderen van de NTA8800 gehouden en naar verluid zijn deze niet ambitieus genoeg voor de klimaatdoelen. Hier moeten EZK en BZK nog maar eens een robbertje om vechten… oftewel de duurzame energie- en de bouwsector! Verwarmings- en koelingstechnieken moeten natuurlijk integraal duurzaam zijn. ‘Duurzame elektrificatie’ is daarbij een centrale wensgedachte, want met warmtepompen op duurzame stroom samen met ‘gratis’ duurzame omgevingswarmte uit bodem, (grond)water of (buiten)lucht heb je een klimaatneutraal systeem met een zéér hoog rendement op de (steeds duurzamere) elektriciteit! Ondanks dat ‘de markt’ volledig was voorbereid op een geplande actualisering van de ‘duurzaamheid van elektriciteit’ begin dit jaar wordt, zgn. om marktverstoring te voorkomen, deze wijziging nóg een jaar aangehouden. Bouw- en renovatieprojecten kiezen dan onnodig een minder duurzame verwarmingsoptie! Bovendien gaat menigeen zitten wachten op gemeentelijke ‘aardgasloze plannen’ met deadline eind 2021. Het onwenselijke resultaat kan zijn dat er
We willen comfort, maar ook duurzaamheid. Dat leidt tot tegenstrijdige situaties, bijvoorbeeld in de badkamer. Zijn rainshowers en recycledouches wel met elkaar te verenigen? IZ voelde Walter van de Schee, Concept Developer bij Croonwolter&Dros erover aan de tand.
Een woning uit de jaren zestig kán volledig van het gas los. In Maassluis verbouwt een particuliere eigenaar zijn nieuw aangeschafte woning tot nul-op-de-meter-woning. Het gaat om een voormalige dokterswoning met praktijkruimte uit de jaren 60. Het wordt een woonhuis met kantoor. Verwarming en warm water komen van een aardwarmte-warmtepomp van Vaillant. De zestig meter diepe gaten voor de aardwarmtesondes worden met een nieuwe techniek gerealiseerd: sonisch boren. “Een woning als deze stamt uit de tijd dat men niet zo bezig was met het goed isoleren van een woning. Gas was goedkoop en stoken was geen enkel probleem”, vertelt René van der Linden. Hij overziet de renovatiewerkzaamheden samen met zijn zoon Cor, die de gasloze woning uiteindelijk zal betrekken. “Om deze woning geheel gasloos te kunnen verwarmen moesten er daarom veel isolatiemaatregelen genomen worden. Onder het dak werd Isovlok aangebracht, een materiaal dat gemaakt is van papierpulp. De muren krijgen isolerende voorzetwanden terwijl de spouw zelf ook nog eens geïsoleerd wordt. De vloer is geïsoleerd, daarop is vloerverwarming aangelegd, die is weer afgedekt met een laag schuimbeton. Boven komen laagtemperatuur-radiatoren.” Installatie staat al klaar In de garage staat de FlexoTHERM warmtepomp te wachten op installatie. Ernaast een cv-buffer met pompregeling van 200 liter. Op de zolder staat ook het boilervat van 300 liter van Vaillant reeds klaar. Samen een installatie die 10 k W vermogen kan leveren en zo probleemloos voor warmte en warm water moet kunnen zorgen. Tevens koeling in de zomer “We hebben bewust voor aardwarmte gekozen”, vertelt
Het duurt nog even voordat alle woningen en gebouwen in ons land van het gasnet zijn losgekoppeld. De bestaande bouw vormt, zoals bekend, het probleem. Daarin gaat het om meer dan het simpelweg vervangen van een cv-ketel. Ingrijpende en dus dure isolatiemaatregelen zijn minstens zo belangrijk en noodzakelijk. Maar ook de traditionele warmteafgiftesystemen moeten doorgaans nog vervangen worden. Voor menig doorsnee huishouden is dit een onhaalbare financiële kaart. Tenminste, als het gaat om het vervangen van cv-ketels door bijvoorbeeld warmtepompen. Het overschakelen naar systemen die werken met afgifte op lage temperatuur vergen nu eenmaal dit soort flinke aanpassingen. Maar de ontwikkelingen staan niet stil. De laatste tijd duikt bijvoorbeeld steeds vaker het woord waterstof op als mogelijk alternatief, waarvoor het huidige aardgasnet relatief eenvoudig geschikt kan worden gemaakt. De toepassing ervan moet echter nog wel verder onderzocht worden. En dat gebeurt inmiddels met een eerste proefproject in Rozenburg, waar vanaf begin 2019 lokaal waterstof wordt geproduceerd met groene stroom en via een separaat gasnet getransporteerd wordt naar het ketelhuis van een appartementencomplex. Een bijzonder project, om zeker in de gaten te houden. Zoals ook in deze uitgave projecten worden belicht die de moeite van het lezen meer dan waard zijn.
Als u weleens een auto heeft gekocht, dan heeft u zich vast afgevraagd of u bijvoorbeeld airconditioning of volledige climate control wilde. Wij zijn vakidioten, maar ook een atechnische autokoper weet precies wat deze opties inhouden. Maar heeft u uw opdrachtgever wel eens gevraagd of hij ook climate control wilde in zijn gebouw? Of stoelverwarming? Elektrisch bedienbare ramen?