Categorie: Techniek

Bouwbiologie

Bouwbiologie

In Duitsland lopen al duizenden bouwbiologen rond, in Nederland slechts enkele tientallen. Ze zijn werkzaam in een vrij nieuwe discipline binnen de bouwkolom. Hun focus ligt vooral op het creëren van gezonde gebouwen en daarvoor is een intensieve samenwerking met de installatiebranche eigenlijk onmisbaar. IZ sprak met een enthousiaste pionier, Nathalie Groot Kormelink. Nathalie is van huis uit architecte, maar heeft enkele jaren geleden een aanvullende opleiding op het gebied van bouwbiologie gevolgd. “Als bouwbioloog kijk je met een integrale blik naar de gezondheid van gebouwen en hun impact op de omgeving.” Op dit moment worden bouwbiologen vooral ingeschakeld door particuliere opdrachtgevers in Nederland, maar op termijn zal het vakgebied vast en zeker breder indalen in de bouwkolom. “We zijn als samenleving al volop bezig met gezond leven, denk aan sporten en aandacht voor verantwoorde voeding. Meer aandacht voor gezonde gebouwen zoals bouwbiologen propageren, is dan eigenlijk een logische vervolgstap.” Verregaand En die aandacht gaat ver. Want er wordt bijvoorbeeld niet alleen gekeken naar het binnenklimaat en de materialisatie, maar ook de lokale inpassing van een gebouw. We kennen allemaal die ‘glazen dozen’ langs onze snelwegen. Gebouwen die vaak een ‘unheimisch’, vervreemdend gevoel bij ons oproepen. Dat is niet voor niets, want ze zijn meestal niet gemaakt van natuurlijke en lokaal bekende materialen en sluiten niet aan op de lokale omgeving. Het zijn eenlingen, die niet geworteld zijn. Principes ‘Esthetische aspecten en evenwichtige verhoudingen’; het is één van de vijfentwintig principes waarop de bouwbiologie leunt. Een aantal daarvan heeft direct

Ventilatie en verwarming

Ventilatie en verwarming

Natuurlijke ventilatie verliest terrein aan gebalanceerde ventilatie, filters raken steeds meer in zwang, gasloos wordt ingeruild voor hybride, netcongestie remt de verdere doorbraak van warmtepompen… Zomaar een greep uit de trends die we op de VSK-beursvloer bespeurden én vernamen van exposanten. De ventilatie- en verwarmingswereld zijn volop in beweging. Waar de aandacht voor sanitair helaas wat te wensen overliet (zie ook elders), kwamen belangstellenden voor ventilatie en verwarming/koeling wel volop aan hun trekken op de beursvloer. WTW Op de stand van Stiebel Eltron viel de nieuwe VRC-450 te bewonderen. Dit balansventilatiesysteem is onder andere geschikt voor reguliere huizen, appartementencomplexen en kleine commerciële panden. Zowel in de nieuwbouw als renovatiesector. Het toestel heeft een compacte omvang en wordt aan de wand gemonteerd. De VRC-450 beschikt over sensoren om het CO2-gehalte en de RV te meten. En op basis daarvan de ventilatie te regelen. Volgens de fabrikant blijft de geluidsproductie onder de 30 dB norm. De VRC-450 valt prima te combineren met een warmtepomp, waarmee dus een duurzaam totaalconcept ontstaat. Illustratief We zagen meer fabrikanten en leveranciers met dezelfde boodschap: de nieuwe generatie ventilatiesystemen is vaak prima te combineren met andere duurzame oplossingen. Zoals PV-panelen. Lucam liet bijvoorbeeld de Fairtype Solar 1600 zien. De facto een balansventilatie annex adiabatische koelingsunit bekleed met zonnepanelen. De opgewekte energie gaat direct naar het systeem. Ook deze oplossing heeft een CO2-sturing. De Fairtype Solar 1600 is onder andere interessant voor scholen en kantoorcomplexen. Parameters Door de pandemie is er meer aandacht voor goede ventilatie, maar het

Circulariteit

Circulariteit

Circulariteit leek lange tijd een modewoord binnen de installatiesector, maar inmiddels wordt er volop serieuze aandacht aan gegeven. De transitie naar een circulaire economie kan ook flinke gevolgen hebben voor fabrikanten en installateurs. Om die transitie te versnellen hebben Techniek Nederland, TVVL en DGBC afgelopen najaar met circa 60 voorlopers uit de ontwerp-, bouw-, en technieksector de koppen bij elkaar gestoken. Dit heeft in december 2023 geleid tot de ‘Actieagenda versnellen van de circulaire transitie in de installatiesector’. Deze agenda biedt een leidraad voor de noodzakelijke te ondernemen acties op 8 verschillende vlakken. Van (EU-)regelgeving en standaardisatie in milieudata tot hele praktische zaken als het circulair uitvoeren van beheer en onderhoud. ‘Eén taal spreken’ Randvoorwaardelijke zaken als wet- en regelgeving, welke milieudata gebruiken we en de standaardisering daarvan worden in de actieagenda logischerwijs vooral neergelegd bij de overheid na afstemming met brancheverenigingen en kennisinstellingen. Dit alles moet het voor de installatiesector eenvoudiger maken om op gestandaardiseerde wijze en in ‘één taal’ te spreken over circulaire systemen, want dat is op dit moment nog lang niet altijd het geval. Hieronder leg ik uit waarom. Levensduurverlenging Bij levensduurverlenging geldt onder andere dat er integraal moet worden gekeken naar de combinatie van circulariteit en energieprestatie. Hier speelt bijvoorbeeld dat levensduurverlenging van een oudere installatie relatief hoog op de circulaire ladder scoort, maar de energieprestatie van de oude installatie ten opzichte van een nieuwe weer beduidend slechter zal scoren. Weegt de energiebesparing op tegen alle milieulasten van een nieuwe installatie? Zeg het maar. Kortom,

Zelf installeren

Zelf installeren

Tijdens de VSK was er een vacaturemuur te zien met openstaande functies in de installatiebranche. Gezien het schreeuwende gebrek aan vakmensen was het er logischerwijze niet erg druk. Dat tekort aan monteurs leidt soms tot originele oplossingen. Zoals een leverancier die een “Doe-het-zelf installatie” aanbiedt, maar is dat werkbaar? In de vorige editie van IZ namen we onder andere de Compress Hybrid 5800i AW warmtepomp onder de loep, een warmtepomp die Bosch onder de aandacht bracht tijdens de VSK. Toen we op zoek gingen naar aanvullende informatie over dit systeem, stuitten we toevallig hierop: https://www.aircozonderstek.nl/product/nefit-bosch-compress-5800i-aw-7-or-s-buitenunit/. Zelf installeren Deze leverancier biedt een “Doe-het-zelf installatie met in bedrijf name door ons (op afstand via videoverbinding of op locatie)”. We waren erg benieuwd hoe Bosch zelf, de branchevereniging, installateurs en andere fabrikanten aankeken tegen deze oplossing. Hieronder de reacties. Erkend vakman Allereerst uiteraard de reactie van Bosch zelf, bij monde van Jan Bosch, Marketingmanager. “Ik kende deze partij niet, dus ik heb navraag gedaan bij mijn salescollega’s. Zij waren ook niet bekend met dit fenomeen. We zullen dit verder onderzoeken. Ik zie dat ze deze ‘self service’ voor meerdere merken aanbieden. Hoe dat specifiek in deze case in zijn werk gaat, is (nog) niet bekend, maar in het algemeen is het zo dat we altijd uitgaan van installatie van de warmtepomp door een erkend installateur. Al is het alleen maar met het oog op de garantievoorwaarden en aftersales services.” Leken “Ondanks het feit dat het installeren en instellen van de nieuwe generatie warmtepompen

NVKL op de VSK

NVKL op de VSK

NVKL, de vereniging van koeltechnische bedrijven, kijkt zeer positief terug op de VSK-beurs die van 6 t/m 9 februari in de Jaarbeurs in Utrecht plaatsvond. Het NVKL Paviljoen was gepositioneerd in hal 10, waarbij de NVKL-stand centraal was geplaatst en de zestien deelnemende NVKL-leden er omheen stonden. Een groot aantal bezoekers wist de weg te vinden naar het paviljoen, waardoor het vier dagen lang erg druk was voor alle standbemanning. Dit toont aan dat koeltechniek een sleuteltechniek is voor het behalen van maatschappelijke doelstellingen, zoals energiebesparing en de reductie van CO2-uitstoot. Transitie NVKL koos dit jaar voor de koudemiddelentransitie als hoofdthema van het activiteitenprogramma. Deze transitie is namelijk volop in beweging. Synthetische koudemiddelen worden vanuit de F-gassenverordening versneld teruggefaseerd, waardoor er steeds vaker wordt overgestapt op alternatieve koudemiddelen. Deze middelen hebben een veel lager Global Warming Potential (GWP), oftewel aardopwarmingsvermogen, maar geven wel kans op verstikking, vergiftiging, brand en explosiegevaar voor de directe omgeving. Certificering blijft verplicht voor het werken met F-gassen voor zowel de monteurs (persoonscertificering) als de bedrijven waarvoor de monteurs werken (bedrijfscertificering). Met de nieuwe verordening komt er echter ook een verplichte certificering voor het werken met alternatieven koudemiddelen, wat in de praktijk neerkomt op koolwaterstoffen (bijvoorbeeld R290 en R600a), CO2 en ammoniak. Hiervoor wordt nu nog aanvullende wetgeving ontwikkeld door de Europese Commissie. F-gassenspreekuren Dat dit thema speelt bij de bezoeker, bleek wel uit de opkomst tijdens de F-gassenspreekuren op het NVKL Paviljoen. Tijdens deze sessies, die dagelijks in de ochtend en middag werden gehouden, konden

Warmtepompen

Warmtepompen

De warmtepompmarkt is afgekoeld, blijft uit recente cijfers. Sterker nog, de eerste maand van 2024 liet zelfs een stijging zien van het aantal cv-ketels dat werd verkocht. Toch zal de opmars van de warmtepomp doorzetten. All-electric als het kan, hybride als het moet óf gunstiger financieel uitpakt. Tijdens de afgelopen VSK stond de warmtepomp wederom in het middelpunt van de belangstelling. IZ sprak met GREE en ATAG, twee exposanten die noviteiten lieten zien. Wat zijn volgens hen de trends in warmtepompland? Succesvolle beurs Maar eerst nog even terug naar de beurs. Hoewel we in het volgende nummer een uitgebreide terugblik geven, kunnen we alvast wat eerste indrukken optekenen. Wat hadden GREE en ATAG zoal te vertellen? Voor beide partijen was het een geslaagde beurs. Opvallend genoeg vanwege exact dezelfde reden: de juiste bezoekers kwamen langs. Grotendeels installateurs “Het was een drukbezochte beurs. Dit jaar stonden we als GREE op de VSK om ons aanbod meer onder de aandacht te brengen van de Nederlandse installateur. Wereldwijd is GREE een grote speler, met 90.000 man in dienst, maar we merken dat we toch nog wat extra naamsbekendheid kunnen gebruiken hier”, vertelde Enrico Lenaerts, Business Development Manager ons. En in die missie is GREE geslaagd tijdens de VSK. “Ik denk dat zeker 80 % van onze bezoekers installateur was. Ik draai zelf al een tijd mee in de HVAC-wereld en heb wel VSK-edities meegemaakt waar dat heel anders was.” Vakbeurs “Ik vond het veel meer een vakbeurs dan de vorige edities”, vertelde Jan

‘All-electric ready’

‘All-electric ready’

Wie een warmtepomp overweegt, staat voor de keuze tussen een hybride of een all-electric systeem. Steeds vaker stellen adviseurs echter een derde optie voor, een ‘tussenvariant’: ‘all-electric ready’. Het is een van de voornaamste trends die ISSO-specialist Jos de Leeuw momenteel opmerkt. Wie nog niet voor all-electric kan of wil gaan, maar deze stap in de (nabije) toekomst wel wil zetten, kan kiezen voor all-electric ready. Een hybride warmtepomp is all-electric ready wanneer deze voldoende vermogen heeft om op termijn – eventueel na (verdere) isolatie – de volledige woning te verwarmen, zonder hulp van een cv-ketel. Volgens De Leeuw, specialist klimaatinstallaties bij ISSO, wordt deze tussenvariant steeds vaker als derde optie voorgelegd. Het was een van de voornaamste ontwikkelingen die zijn meegenomen bij het actualiseren van ISSO-kleintje Hybride Warmtepompen in Woningen. Plannen voor rendementseis In 2021 verscheen de eerste versie van het ‘kleintje’, die inspeelde op de toenemende vraag naar dergelijke warmtepompsystemen. Deze werd deels gevoed door de overheidsplannen om vanaf 2026 een rendementseis te stellen die de cv-ketel niet zelfstandig kan behalen. Veel mensen sorteren sindsdien alvast voor op het bijplaatsen van een warmtepomp. Als deze plannen echt doorgaan, dan zal bovendien vrijwel iedere installateur in staat moeten zijn om een hybride warmtepompsysteem te ontwerpen en installeren. Vijf fasen ISSO-kleintje Hybride Warmtepompen in Woningen helpt daarbij. Het biedt installateurs en adviseurs alle informatie die ze nodig hebben, deels afkomstig uit de uitgebreide ISSO-publicatie 98 ‘Lucht/water-warmtepompen’. Hoofdzakelijk gaat het dus over warmtepompen met lucht als energiebron. De informatie in het

Geïntegreerde opslag

Geïntegreerde opslag

De belangstelling voor energieopslag neemt toe. Niet alleen vanwege de overstap op duurzame energiebronnen, maar ook uit efficiëntieoverwegingen. Daarbij komen E & W samen. Met de opgeslagen energie kunnen we immers klimatiseringsinstallaties aansturen. Ron Bosch, adviseur en HBO-hoofddocent Installatietechniek belicht twee systemen: de Home Control Smart Grid Interface en de Control4 NRG. Hoewel er verschillende geluiden te horen zijn op de markt, lijkt het zeker de moeite waard om te investeren in energieopslag, vooral gezien de stijgende energieprijzen en de groeiende beschikbaarheid van duurzame energiebronnen. Een slimme keuze in dit scenario kan de implementatie van gebouw- of thuisautomatisering zijn. Met de juiste oplossingen kunnen consumenten niet alleen besparen op energiekosten, maar ook bijdragen aan een groenere toekomst. Oplossingen Op de markt zijn al verschillende oplossingen beschikbaar waaronder de Control4 NRG en de Home Control Smart Grid Interface. Hiernaast een kort overzicht van de twee energiemanagementsystemen. Afbouw salderingsregeling De markt voor energieopslag zal waarschijnlijk groeien door de afbouw van de salderingsregeling. Vanaf 2025 kunnen huishoudens en kleine bedrijven geleidelijk aan minder salderen. In 2031 wordt de regeling volledig stopgezet. – 2023: 100% – 2024: 100% – 2025: 64% – 2026: 64% – 2027: 55% – 2028: 46% – 2029: 37% – 2030: 28% – 2031: 0% Oplossingen Er zijn al verschillende oplossingen beschikbaar, waaronder gebouw- of thuisautomatiseringssystemen. Deze systemen optimaliseren het gebruik van zelf opgewekte energie met behulp van algoritmes en dynamisch energiemanagement, waardoor de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet wordt verminderd en de energiekosten worden verlaagd. Belastingdienst regeling Huishoudens die voldoen

Visie

Visie

De traditionele elektriciteitsinfrastructuur kraakt en piept onder de toenemende vraag. Zijn we klaar om onze energie zelf op te wekken? En wat wordt de rol van de installateur? Atakan Bilecen, Chief Sales Director bij Huawei FusionSolardel deelt zijn inzichten. Over tech, trends en de toekomst. “De vraag naar PV-panelen en zonne-accusystemen neemt toe, zowel in de utiliteit als in de woningbouw. We zien een gestage groei in de afgelopen twee jaar, met gemiddeld 4,8 gigawatt aan nieuwe PV-capaciteit per jaar. De groei is verdeeld over de markten voor residentiële, commerciële en utiliteitsgebouwen. Deze groei lijkt structureel. Maar groei is natuurlijk afhankelijk van verschillende factoren. Denk aan congestieproblemen in het elektriciteitsnet, veranderingen in wet- en regelgeving met betrekking tot saldering, en de beperkte beschikbaarheid van land voor het plaatsen van PV-panelen.” Terugverdientijden “De terugverdientijden van PV-systemen variëren sterk. Ook die zijn afhankelijk van verschillende factoren. Zoals het specifieke segment en de toepassing van de installatie. Of het voor de meter of achter de meter wordt geïnstalleerd. De mate van zelfgebruik van de opgewekte energie. Daarnaast speelt ook hier de aanwezigheid van congestieproblemen een rol: ze beïnvloeden de operationele efficiëntie van de installatie. Al deze aspecten samen bepalen de mogelijke terugverdientijd(en) van een PV-installatie of batterijsysteem.” Materialen “De ontwikkelingen op het gebied van technologie voor zonne-PV en batterijen gaan snel. De efficiëntie van PV-panelen is bijna 25 %, terwijl dat enkele jaren geleden nog op 19 % lag. Omvormers worden steeds geavanceerder en bieden meer mogelijkheden voor beheer en integratie met bijvoorbeeld

Meterkast

Meterkast

Met de elektrificatie van onze samenleving groeit de meterkast uit zijn jasje. In toenemende mate komen W & E samen in het bekende plekje vlakbij de voordeur. Enige jaren geleden leidde het al tot een herziening van de NEN 2768 ‘Meterruimten en bijbehorende bouwkundige voorzieningen in woningen’. Maar ondertussen wordt er al gedacht over verdere aanpassingen. De cv-ketel verdwijnt, de warmtepomp maakt zijn entree, evenals steeds meer gebalanceerde ventilatiesystemen, elektrische laadpalen, accu-opslagsystemen en PV-panelen. De Nederlandse woning is in een rap tempo aan het veranderen. En dat drukt ook zijn stempel op de oude, vertrouwde meterkast. IZ sprak erover met John van Vugt, Vakspecialist Elektrotechniek bij Techniek Nederland. Hij verzorgde tijdens de VSK een lezing over de meterkast van de toekomst. Lezing De toelichting klonk al veelbelovend: “De meterkast is hét netwerkpunt waar gas, elektra, water en telecom samenkomen en technische installaties voorzien van input. Het aantal apparaten neemt toe, ze worden slimmer en de stromen gas en elektriciteit veranderen. Wat is de impact hiervan op de huidige meterkast en hoe houden we deze veilig, overzichtelijk en betaalbaar?” Van Vugt gaf tijdens de lezing zijn visie op de toekomst, maar laten we eerst voor de volledigheid even teruggaan naar het recente verleden. Terugblik In 2021 ging de NEN 2768 op de schop. In de voorafgaande jaren was al duidelijk geworden dat de installatiequote in woningen toenam en de meterkast nodig moest worden aangepast. Niet alleen vanwege het ruimtebeslag, maar ook door de stijgende warmtelast en daarmee het risico op brand.