Auteur: Ruud

Individueel regelen

Vanwege de wet- en regelgeving (het Bouwbesluit) en aanvullende eisen voor nieuwbouwwoningen (SWK en Woningborg), maar vooral voor het besparen van energie, worden steeds meer woningen uitgerust met individuele ruimteregeling. Hiermee verwarm of koel je alleen de ruimtes die je gebruikt. Tijdens de VSK 2022 zal Nathan de Komfort Multizone-verdeler aan de installatiewereld presenteren. Deze vloerverwarmingsverdeler voor woningen is ontwikkeld voor individuele ruimteregeling (naregeling). Hiermee zijn twee tot vier groepen die naar dezelfde ruimte gaan, te bedienen met één afsluiter. Dit bespaart per vier vloerverwarmingsgroepen maximaal drie stelaandrijvingen uit. Voor een normale eengezinswoning zijn op deze manier vijf tot negen stelaandrijvingen minder nodig, wat niet alleen bespaart op materialen en arbeidstijd maar ook op elektriciteitsverbruik. Bovendien is er geen uitbreidingsmodule van de naregeling nodig omdat er minder stelaandrijvingen hoeven te worden aangestuurd. Ondanks het feit dat er meerdere groepen tegelijk met één stelaandrijving worden geopend, blijft het mogelijk om het debiet per groep individueel in te regelen, dankzij de instelbare en afleesbare debietmeters op de retouraansluitingen. Specifieke verdeler De verdeler is woningspecifiek. Dit betekent dat voor iedere woning een specifieke verdeler moet worden geconfigureerd (tenzij het projectmatige bouw met meerdere identieke woningen betreft). Nathan ontwikkelde hiervoor de Multizone-configurator waarmee – met het verlegplan van de vloerverwarming bij de hand – de verdeler eenvoudig en dus snel kan worden geconfigureerd. Technische details De verdelers zijn leverbaar zonder of met pomp, als stadsverwarmingsverdelers en verdelers die verwarmen/koelen (3- en 4-pijps). Het betreft twee tot vier groepen per Multizone. Maximaal kunnen er 15

Elektriciteit omvormen

De thema’s elektriciteit en ook gelijkstroom winnen aan belang in onze woon- en werkomgeving. Binnen dat vakgebied spelen omvormers en vermogenselektronica een belangrijke en vaak cruciale rol. “Onderwijs jezelf op dat gebied”, adviseert Henry Lootens, kennisontwikkelaar bij ISSO en gelijkstroomexpert. De elektriciteitsvoorziening is een steeds belangrijker thema in onze woningen en werkomgeving. We wekken zelf elektriciteit op, we verwarmen met warmtepompen en we raken hoe langer hoe meer gewend aan regelbare elektrische apparaten. Steeds meer van onze elektrische apparaten werken op gelijkstroom. Ledlampen, smartphones, de accu’s van elektrische auto’s, maar ook technieken als de pompen in onze cv-ketels en ventilatiemotoren in wtw-systemen. Daarbij komt dat zonnepanelen zelf gelijkstroom (DC = direct current) opwekken. Voordelen DC Aan gelijkstroom zitten dan ook behoorlijk veel voordelen. “Er is veel te doen rondom netcongestie. Het net zit vol, voor zowel opwekkers als steeds vaker ook voor afnemers. Een mooi moment om meer met DC te gaan doen”, zegt Henry Lootens, specialist Elektrotechniek bij ISSO en gelijkstroomexpert. “Als je bestaande kabels gebruikt, kun je met DC meer elektriciteit transporteren dan met AC (alternating current, red.). In sommige gevallen wel 5 keer zoveel. Verder hebben apparaten en installaties op gelijkstroom een langere levensduur, omdat installaties op wisselstroom meer kwetsbare componenten bevatten.” Vermogenselektronica Wie het heeft over all electric en gelijkstroom komt automatisch uit bij vermogenselektronica. “Dat is de grootste trend binnen deze beweging naar all electric”, vindt Henry Lootens. “Vermogenselektronica zijn de componenten in apparatuur en installaties die grote elektrische vermogens kunnen omvormen naar een type

Stijgende energieprijzen

Met de oorlog in Oekraïne en de daardoor stijgende energieprijzen realiseert de westerse wereld zich meer dan ooit hoe belangrijk het is te verduurzamen en dus de energietransitie echt te gaan realiseren. Ook in Nederland! Als de inzet op toekomstige generaties, het veranderende klimaat, het afbouwen van de gaswinning in Groningen, verduurzaming van de gebouwde omgeving al niet genoeg redenen waren om echt vaart te maken… De afhankelijkheid van Rusland maakt ons bewust van de kwetsbaarheid van onze samenleving. Met deze nieuwe ontwikkelingen zijn de installateurs in Nederland met hun collega’s in de rest van Europa indirect een race tegen de klok begonnen. Zoeken naar de meest duurzame oplossingen op de Nederlandse vierkante kilometer, is niet aan de orde. Het is natuurlijk niet reëel om te denken dat we hier direct alle problemen hebben opgelost als we extra inzetten op warmtepompen of zonnepanelen. Maar het is ook niet reëel om dan maar niets te doen en vooral onmacht te voelen. Nee, als vakmensen hebben we meer dan ooit een missie. En dat doen we met passie en gedrevenheid. En ja, we zijn op zoek naar meer vakmensen. En ja, we zien dat materialen duurder worden en soms lastiger te krijgen zijn. Maar we gaan er voor! We voelen het belang van deze missie nu nog meer. En daarmee ook onze verantwoordelijkheid! Maar meer dan ooit zijn we een oplossing van en voor de toekomst. En daar voel ik veel trots bij als ik dat schrijf. Sven Asijee Directeur Wij Techniek

Renson Healthbox 3.0: één extractiepunt voor multifunctionele open ruimtes

Slaap- en badkamer worden steeds vaker in één multifunctionele open ruimte gecombineerd. Maar dat betekent niet langer dat er ook sprake is van 2 extractiepunten voor de afvoer van vervuilde lucht via het centrale Renson vraaggestuurde C+ ventilatiesysteem. En ook de slimme Healthbox 3.0 ventilatie unit heeft nu aan 1 klep genoeg voor dit soort 2-in-1 ruimtes in huis. De bestaande kleppen of regelmodules voor slaapkamer (en ook keuken) stemmen hun ventilatieniveau voortaan namelijk niet langer enkel af op CO2, maar ook op relatieve vochtigheid. Dat levert niet alleen een doelgerichter ventilatiesysteem op, maar met 1 regelmodule en extractiepunt minder, drukt dat vooral ook de totaalprijs ervan. Voor u als installateur verandert er niets: u bestelt dezelfde kleppen met dezelfde referenties, alleen zit daar nu – zonder meerprijs – een extra sensor in. Het vraaggestuurde Renson C+ ventilatiesysteem is daarmee trouwens het perfecte natuurlijke ventilatiesysteem voor studio’s, studentenkamers, hotelkamers, kortom: alle ruimtes waar slaapkamers en vochtige ruimtes zonder toilet in elkaar overlopen. Telkens wordt het ventilatieniveau automatisch opgekrikt wanneer de gemonitorde binnenluchtkwaliteit te wensen overlaat. Zo zorgt de Healthbox 3.0 van Renson op een slimme manier voor gezonde lucht in huis. Deze geconnecteerde vraaggestuurde ventilatie-unit is dan ook klaar voor alle ‘smart homes’, want die communiceert voortaan zowel met jou als installateur als met de bewoner, elk via een bijbehorende applicatie. Voor jou als installateur wordt de installatie en inregeling van de ventilatie via de app bovendien nog een stuk praktischer. De configuratie en alle parameters zoals drukval, ingesteld debiet,

Minister van vakmensen

‘Terwijl mijn zoon op zijn telefoon zit te kijken, plak ik de band van zijn fiets. Want daar heeft hij geen idee van.’ Een prachtige quote van een werkgever in de techniek die typerend is. Mensen beschouwen technologie als iets vanzelfsprekends. Maar achter elke technologische vernieuwing zitten jaren van denkwerk en doorzettingsvermogen. Maar ook een veelheid aan handen. Technische vernieuwingen kunnen alleen maar ontstaan en voortleven met vakmensen. Natuurlijk is het geen nieuws dat we als techniek vakmensen nodig hebben. Maar het is meer dan een arbeidsmarktprobleem. Het gaat om mensen die opstaan om het verschil te maken. En de bewustwording dat de techniek de maatschappij draaiende houdt. Bill Gates zei het mooi: ‘Niet het eindeloze geklaag over hoe erg het allemaal is gaat ons uit de crisis helpen, maar nuchtere en slimme technologische innovatie en vakmanschap.’ En nu niet denken in problemen maar in kansen. Mijn advies aan minister Dijkgraaf is om de technische vakmensen in de spotlight te zetten. Juist zijn boodschap dat vakmanschap nodig is, kan impact maken. Want naast alle wetenschap waar Dijkgraaf op erkend wordt, zijn er vakmensen nodig die innovaties mogelijk kunnen maken. Dat signaal is nodig. Om jongeren en zij-instromers te laten zien waar zij het verschil kunnen maken, maar vooral ook dat zij nodig zijn om de grote uitdagingen aan te gaan. Mensen die met hoofd, hart en handen mogelijk maken dat toekomstige generaties het goed hebben in Nederland. We hebben met elkaar een klus te klaren! Sven Asijee Directeur Wij Techniek

Een tree hoger

De Veiligheidsladder is veelbesproken in de technische installatiebranche. Over het nut ervan lijkt iedereen het wel eens, maar de praktische uitvoering zorgt voor nogal wat hoofdbrekens. Wat is verplicht en wat niet? Hoeveel geld gaat het de bedrijven kosten? En wat levert het concreet op? Vanaf 1 januari van dit jaar hanteren opdrachtgevers die hun opdracht aanbesteden volgens de afspraak Veiligheid in Aanbestedingen (ViA) de zogenoemde Veiligheidsladder (NEN Safety Culture Ladder). De Veiligheidsladder is een methode om veiligheidsbewustzijn en bewust veilig handelen in bedrijven te meten en beoordelen. De nadruk ligt hierbij op de veiligheidscultuur. De Veiligheidsladder verdeelt veiligheidsbewustzijn en -gedrag over vijf treden. Hoe meer verantwoordelijkheid, visie op en investeringen in veiligheid, hoe hoger de score. Maar wat betekent het in de praktijk? We peilden de meningen. Positief en kritisch Henk Boltendal werkt al 11 jaar bij Telecom Service Groep, een all-round bedrijf voor o.a. technische beveiligingsoplossingen met de hoofdvestiging in het Groningse Leek. In de ongeveer 125 mensen tellende organisatie heeft Henk twee functies; hij is Hoofd Bedrijfsbureau, dus leidinggevende over ongeveer 25 mensen. Anderzijds is hij als KAM-coördinator voor alle collega’s het aanspreekpunt voor veilig en gezond werken. “Twee uitdagende rollen waarin altijd wat te doen is!” Hij is ‘positief-kritisch’ over de Veiligheidsladder. “Ik vind veiligheid heel belangrijk en de Veiligheidsladder zorgt ervoor dat veiligheid een gespreksonderwerp wordt in alle geledingen van een bedrijf. De verantwoordelijkheid ligt daardoor niet alleen bij bijvoorbeeld de KAM-coördinator, maar ook bij de uitvoerenden én het management. De Veiligheidsladder leidt tot een

Parametrisch ontwerpen

In de installatiebranche is het nog zelden een onderwerp van gesprek. Maar volgens Marjet Rutten gaat parametrisch ontwerpen minstens net zo’n impact hebben als BIM. IZ sprak met de auteur, marketeer en innovator in de bouwsector. Rutten onderzocht voor BNA hoe parametrisch ontwerpen de bouw zal veranderen. De eerste vraag is natuurlijk wat deze ontwerpmethodiek precies behelst. Omschrijving “Parametrisch ontwerpen is een ontwerpproces waarbij op basis van data en relaties tussen onderdelen een ontwerp wordt gegenereerd. Het gaat om het leggen van relaties. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als ik de beukmaat van mijn pand verander? Bij een parametrisch model rekent het systeem de gevolgen voor je door. Wat verandert er dan nog meer? Alle kennis die we hebben is intelligent verwerkt in een datamodel. Het is dus een dynamisch systeem”, legt ze uit. Tool “Het is feite een ‘tool’, waarbij je aan de knoppen kan draaien. Mensen voeren de parameters in. Verander je de parameter, zoals bijvoorbeeld de grondoppervlakte voor een vloerverwarmingssysteem, dan rekent het model door wat dat bijvoorbeeld betekent voor de benodigde capaciteit van het verwarmingssysteem.” Handig Dat is reuze handig. “Stel je hebt een plot waarop woningen komen te staan en randvoorwaarden gelden voor de maximale hoogte en oppervlakte, dan berekent het systeem alle mogelijkheden.” Deze ontwerpmethodiek is ook uitstekend toe te passen voor installatietechniek, vertelt Rutten. “Zo heeft de TU/E software ontwikkeld om door te rekenen wat in een gegeven situatie de meest duurzame woning is, rekening houdend met isolatie, soort installaties, kosten en dergelijke.” BIM

Circulatieleidingen voor tapwater en warmtepompen

In nieuwe, hogere smalle woonhuizen, die populair zijn in de stedelijke omgeving, komt het relatief vaak voor dat er een circulatieleiding nodig is om te voldoen aan de wachttijd voor warmwatertappunten. Dit komt doordat de opwekking zich meestal op de begane grond bevindt en er bijvoorbeeld een badkamer aanwezig is op de derde of zelfs vierde verdieping. In deze nieuwbouwwoningen wordt het tapwater met warmtepompen bereidt als er geen warmtenet aanwezig is. De circulatieleiding moet natuurlijk goed geïsoleerd worden, maar deze leiding leidt vaak alsnog tot snellere afkoeling van de tapwaterbuffer. Er is immers meer oppervlakte om energie over te verliezen. Door deze snellere afkoeling zal een warmtepomp vaker naar tapwater over moeten schakelen en dit komt het totale energiegebruik niet ten goede. De meeste warmtepompen functioneren immers met het minste rendement op tapwaterproductie. Hierdoor adviseren veel fabrikanten om de circulatieleiding los te koppelen van de opwekking en te verwarmen met een eigen elektrische doorstroomverwarming of kleine boiler. Een mooiere en ruimtebesparendere oplossing zou zijn het beschikbaar komen van meer binnenunits met een eigen extra verwarmer voor een circulatieleiding. Ik snap echter waarom dit niet gewenst is. Het zal namelijk het label van de warmtepomp niet ten goede komen en wellicht is de markt er te klein voor. Een ander alternatief is een gemakkelijk te combineren eigen product! Niet alleen biedt dit helderheid over eventueel extra verbruik. Ook kan het beter als geheel gecombineerd worden. Tim Visser Installatiebedrijf Visser in Twisk [Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser,

Luchtverwarming

Zuiniger omgaan met energie. In de praktijk betekent dat meer dak-, vloer- en spouwisolatie en kierdicht bouwen. Daarnaast moeten gebouwgebonden energiesystemen zuiniger en bij voorkeur fossielarm of -vrij worden. We verwarmen daardoor onze gebouwen vrijwel uitsluitend nog via convectie. Stralingswarmte is in deze systemen volledig verdwenen, zegt adviseur Rob Verbrugge. Maar levert dit wel het gewenste comfort op? Verbrugge heeft er ernstige twijfels over. Lucht als medium is in gebouwen bijna alles bepalend geworden. Enerzijds wordt het gebruikt om te verwarmen en anderzijds om te ventileren. We hebben de dominantie positie van luchtverwarming ongemerkt geaccepteerd. Het gaat niet meer om de mens, maar om het gebouw. Vreemd eigenlijk. Als een gebouw nooit door mensen zou worden gebruikt, dan zou verwarmen onnodig zijn. Ontstaan Hoe heeft eigenlijk luchtverwarming haar dominante positie verworven? Daarvoor moeten we teruggaan naar de jaren ’90. De cv-ketels van destijds moduleerden nog niet en verwarmden meestal centraal, via radiatoren. De watertemperatuur was hoog, waardoor radiatoren warmte overdroegen via straling en convectie (lucht). Trendbreuk Toen midden jaren ’90 cv-ketels gingen moduleren, veranderde ook de warmteoverdracht. Via de bijbehorende modulerende kamerthermostaat, vermogensreductie en lage watertemperaturen werd de kamertemperatuur tot op de tiende graad constant gehouden. Waar de branche aannam dat dit het meest comfortabel was, constateerden gebruikers daarentegen een negatieve verandering. Zij ervaarden een gemis aan stralingswarmte. “Het is met de nieuwe ketel, net zoals met de oude, nog altijd twintig graden, maar het lijkt wel alsof het vroeger warmer was dan nu”, was een veel gehoorde opmerking. Moduleren

Grondstofschaarste en de invloed op de gezondheid

Staal, kunststof en elektronica (vooral chips die in ventilatoren en regelingen zitten): zonder deze grondstoffen kunnen luchttechnische apparaten niet gemaakt worden. Sinds de uitbraak van de coronapandemie is het tekort aan deze grondstoffen nijpender geworden en de gevolgen zijn evident. Langere levertijden en oplopende prijzen. Aan de andere kant was de vraag naar gezonde binnenlucht nog nooit zo groot. Vooropgesteld: de schaarste is er! Zowel in de utiliteits- als in de woningbouw zorgen de tekorten voor problemen. Toen we dit vorig jaar hardop uitspraken, was er bij veel partijen nog ongeloof. Wat zouden wij er in Nederland nu van merken als er ergens in Azië een fabriek dichtgaat die negentig procent van de elektronica voor chips produceert? Inmiddels is het besef wel ingedaald en dat zet de markt zeker onder druk. Tegelijkertijd ligt er een mooie toekomst voor ons. Er moeten ontzettend veel woningen gebouwd worden. De pandemie heeft er bovendien voor gezorgd dat ventilatie eindelijk de aandacht krijgt die het – in mijn ogen al veel langer natuurlijk – verdient. Het is niet alleen de grondstof schaarste die de levertijden doet oplopen. De huidige omikron-variant van het coronavirus doet ook een duit in het zakje. Door de vele besmettingen en nog meer quarantaine gevallen, zijn nagenoeg alle ondernemingen onderbezet. Hierdoor lopen de levertijden ook op. Niet alleen bij de toeleveranciers, maar ook bij de aannemers en de installatiebedrijven. Persoonlijk verwacht ik dan ook dat de grondstofschaarste eind dit jaar wel weer wegebt; alleen de opgelopen achterstand halen we niet