Auteur: Ruud

Geen Schiphol

Geen Schiphol

Schiphol was de afgelopen maanden veel in het nieuws. Eén ding werd duidelijk: vakmensen in een bedrijf zijn het kapitaal. Zonder de juiste vakmensen op de juiste plek loopt alles vast. In geval van Schiphol staan mensen letterlijk in de rij, zijn we als luchthaven onbereikbaar en is binnen een paar weken de goede reputatie van Schiphol in heel Europa verdwenen. De arbeidsmarkt staat onder druk. Vele sectoren komen aan de grens van wat mogelijk is met alle gevolgen van dien. Ook in de techniek. Met de energietransitie bovenaan het lijstje van belangrijke onderwerpen staat de sector op scherp. Er zijn te weinig vakmensen beschikbaar en daarom concurreren de bedrijven met elkaar om nieuwe vakmensen te verleiden naar hun bedrijf. Logisch. En we zien dat steeds meer jongeren hun rol willen pakken. Maar het naar binnenhalen van vakmensen lijkt niet de oplossing zo lang we ook nog veel vakmensen na een korte periode zien vertrekken. De kwestie Schiphol bewijst dat het niet echt zien van je medewerkers grote gevolgen kan hebben. Natuurlijk zie ik de verschillen met de techniek. Maar de ogen sluiten voor wat nodig is voor ervaren vakmensen, wat er leeft op de werkvloer, hoe waardering eruitziet en wat boeien en binden inhoudt, zorgt voor vertrek van mensen. Niet alleen uit het bedrijf maar ook uit de branche. Instroom is een belangrijk onderwerp maar uitstroom misschien nog wel meer. Hoe eerder we dit onderkennen, hoe beter. Want we hebben de vakmensen nodig voor verduurzaming. We moeten de kennis

Waterontharders

Waterontharders

Heeft een waterontharder wel zin, wat doet het apparaat precies en welke soorten zijn er op de markt? Ron Bosch Senior docent ‘Installatie Technologie’ aan de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen en eigenaar van Technisch Ingenieurs Adviesbureau Bosch te Rosmalen en Lisanne Bosch, Health Sciences deskundige hebben hier onderzoek naar verricht. In dit artikel geven ze een overzicht van de stand van zaken. De hoeveelheid kalk in het water wordt in Nederland veelal aangeduid in Duitse hardheidsgraden (°dH). Officieel dient de hoeveelheid kalk echter uitgedrukt te worden in de hoeveelheid millimol CaCO3 per liter. In zijn algemeenheid geldt dat water met een hardheid van minder dan 4 °dH als zeer zacht wordt aangemerkt en water met een hardheid van meer dan 12 °dH als vrij hard water wordt aangemerkt. Per regio dient men na te gaan wat de hardheid is. Raadpleeg daarvoor de hardheidkaart van Nederland of uw waterleverend bedrijf. Soorten waterontharders Er zijn vijf verschillende varianten op de markt: 1. Fysische ontharder 2. Magnetische ontharder 3. Ontharders die werken op basis van ionenuitwisseling 4. Ontharders die werken op basis van omgekeerde osmose 5. Ontharders die werken op basis van kooldioxide toevoeging Fysische ontharder Dit zijn eigenlijk waterbehandelaars, omdat ze niks veranderen aan de calcium- en magnesiumsamenstelling van het water. Men brengt het water alleen in aanraking met een silicopolyfosfaat waarbij de fysische hoedanigheid van het water wordt veranderd. Het gaat hier om Proven Technology, een kalkpreventiesystemen waarvan de werking is getest in laboratoria van onafhankelijke partijen. Dit systeem behoeft geen toevoeging van zout of

Vochtproblemen

Vochtproblemen

Als Manager Klimaatbeheersing & Droogtechniek van Trition krijgt Marc Gouwerok te maken met allerhande vochtgerelateerde problemen. Vaak hebben die direct of zijdelings te maken met installatietechniek. IZ interviewde hem over de oorzaken en de rol van de installateur. Trition is gespecialiseerd in het opsporen, beperken en voorkomen van water, vocht en klimaat gerelateerde problemen. Het bedrijf heeft meerdere vestigingen die een landelijke dekking garanderen. Medewerkers zijn actief binnen verschillende disciplines, zoals Droogtechniek, Lekdetectie, Bouwkundig onderzoek en Klimaatbeheersing. Voorbeeld Vanaf 2000 worden appartementencomplexen uitgevoerd met een zwevende dekvloer constructie. Dit, om te voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit. Eventuele lekkages in een zwevende dekvloer kunnen grote schade veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan schimmelvorming, stankoverlast en stucwerk dat loslaat. Oorzaken “De oorzaak is meestal een lekkage in de leidingen die in de isolatielaag tussen de constructievloer en de zwevende dekvloer worden gelegd. De lekkages worden helaas vaak pas na langere tijd ontdekt, waardoor de isolatielaag verzadigd is met vocht. Om dit probleem te verhelpen is gespecialiseerde droging nodig”, vertelt Gouwerok. Klimaatverandering Klimaatverandering speelt een grote rol in de toename van de water- en vochtproblemen. We krijgen frequenter te maken met noodweer en plaatselijke wateroverlast. HWA-leidingen kunnen vaak het water niet tijdig afvoeren met alle gevolgen van dien. Vooral platte daken met grote afmetingen zijn dan een risico. “Het aanbrengen van een overstort met voldoende capaciteit is absoluut noodzakelijk. Verstoppingen zijn in ieder geval een groot risico”, zegt Gouwerok. Kit Hij wijst op andere veelvoorkomende problemen. Zoals slechte kitvoegen in sanitaire ruimtes, waardoor

Iedereen kan meedoen

Iedereen kan meedoen

De energietransitie vraagt een leidende rol van de techniek. Er zijn handen nodig om die rol waar te maken. Werkzaak Rivierenland weet zeker dat er nog mensen zijn die verbonden willen en kunnen worden aan de verduurzaming. Werkzaak Rivierenland begeleidt mensen bij het vinden van werk en biedt inkomensondersteuning én zij helpen werkgevers bij inclusief ondernemerschap. Elfriede Boer is de bevlogen directeur van Werkzaak Rivierenland. Ze is een mens met het hart op de tong. Ze weet wat ze wil: alle mensen verdienen een werkplek die past. Werkzaak en UWV werken vanuit één integraal team voor werkgevers in acht gemeenten in Rivierenland: Tiel, Culemborg, West Maas en Waal, West Betuwe, Zaltbommel, Maasdriel, Neder-Betuwe en Buren. In Rivierenland zijn er honderden mensen voor wie werken niet een vanzelfsprekendheid is. Elfriede: “Mensen die graag aan de slag willen. Mensen die talenten hebben. Mensen die een nieuwe medewerker kunnen zijn als je ze de kans en de juiste support geeft. Dat vraagt wel om omdenken. Wereld te winnen Elfriede gelooft in een arbeidsmarkt waar iedereen kan meedoen. Mensen worden gelukkiger als ze aan het werk zijn. Het zorgt voor zelfvertrouwen, (financiële) zelfstandigheid en sociale contacten. Elfriede: “Iedereen heeft een talent dat hij of zij kan inzetten. We moeten het met elkaar ontdekken en zorgen dat het ergens landt. En natuurlijk zijn er misschien wel drempels. Maar laten we niet vergeten dat die drempels ook in het systeem zitten. Ik zie mensen die echt alles willen doen om een plek te hebben waar ze

Slimme warmtepomp

Slimme warmtepomp

Wie heeft het tegenwoordig nog over cv-ketels? Het ooit zo populaire apparaat wordt nog steeds volop geplaatst maar in de (vak)media gaat het alleen nog maar over warmtepompen. Toch lijkt de rol van de cv-ketel voorlopig nog niet uitgespeeld, al zal het in de (nabije) toekomst vooral gaan om een bijrol. Want inmiddels lijkt wel duidelijk dat een hybride opstelling de voorkeur krijgt boven een all electric-oplossing, zeker als het bestaande bouw betreft. Dit betekent dat de verduurzaming stapsgewijs gaat: eerst een warmtepomp plaatsen naast de cv-ketel en pas later overschakelen op volledig all electric. We zien ondertussen steeds innovatievere warmtepompen op de markt verschijnen. Fabrikanten richten zich daarbij vooral op efficiëntie, geluidsreductie en installatiegemak. Maar ook digitalisering pikt een graantje mee. Zo brengt Quatt een ‘slimme warmtepomp’ op de markt. Deze leert, na te zijn geïnstalleerd, eerst de lokale omstandigheden kennen. Dankzij een artificial intelligence algoritme wordt permanent berekend wat de optimale manier is om het huis te verwarmen met zo min mogelijk energie. Wie weet, gaat een dergelijke warmtepomp in de toekomst ook nog koffiezetten.

Afgiftesystemen

Afgiftesystemen

HT-warmtepompen zijn duidelijk in opmars. Er wordt gezegd dat ze eenvoudig zijn te combineren met bestaande afgiftesystemen. Maar klopt dat wel? Volgens Jan Verdonck zijn daar de nodige vraagtekens bij te plaatsen. IZ sprak erover met de Specialist New Business van JAGA. Verdonck volgt met grote belangstelling de ontwikkelingen in de warmtepompmarkt. JAGA verkoopt ze weliswaar zelf niet, maar wel de afgiftesystemen die eraan worden gekoppeld. Toekomst warmtepompen Volgens de Specialist New Business zal de warmtepomp zich op termijn stevig nestelen in de buitenstedelijke gebieden, kleine steden en dorpen. Voor de grote steden voorziet hij eerder een toekomst met warmtenetten, al dan niet gevoed met restwarmte of geothermie. Het is een geluid dat wel vaker te horen valt in de branche. Warmtepompen brengen een aantal praktische uitdagingen met zich mee, die slecht samengaan met grootstedelijke gebieden. Uitdagingen Denk bijvoorbeeld aan de beperkte mogelijkheden om bodemgebonden systemen aan te leggen in een historische binnenstad, of het ruimtebeslag en de geluidsproductie van buitenunits van lucht/water warmtepompen. Komt nog bij dat er een chronisch gebrek is aan vakmensen om alle systemen te installeren. Zeker aan monteurs die ook een F-gassencertificaat op zak hebben. HT-warmtepomp Inmiddels is er een breed scala aan warmtepompoplossingen beschikbaar. Binnen dat spectrum zal de HT-warmtepomp zich steeds meer ontwikkelen als een aparte markt denkt Verdonck. Een hoog temperatuur (HT) warmtepomp is een lucht/water warmtepomp die uit twee delen bestaat, een binnendeel die op de plek van de cv-ketel wordt gezet en een buitendeel. Het buitendeel haalt warmte uit de

een optimaal afgiftesysteem

een optimaal afgiftesysteem

Je kunt de krant niet openen of je ziet wel een bericht over (hybride) warmtepompen. Mensen wordt een beeld geschetst dat enorme besparingen haalbaar zijn. Maar klopt dit ook? Is deze apparatuur inderdaad zo energiezuinig? Dit kan alleen als alle delen van de installatie goed op elkaar zijn afgestemd. Warmtepomp, buffer, distributie (cv-leidingen, ontgassing en vuilafscheiding) en afgifte moeten optimaal worden gedimensioneerd. Alleen een goed gedimensioneerde installatie kan zorgen voor een optimaal energieverbruik. Kijken we naar het afgiftesysteem dan is een juiste dimensionering van radiatoren, convectoren en vloerverwarming van groot belang. Begin altijd met een warmteverliesberekening, bepaal daarna de gewenste energetische prestatie. Op basis hiervan bepaal je het temperatuurtraject en de te gebruiken leidingdiameters en regeling. Bij vloerverwarming moet je ook de legafstand en vloerafwerking in ogenschouw nemen. Hetzelfde geldt natuurlijk als installaties hybride gemaakt worden. Welk afgiftesysteem is er aanwezig? Kiest de bewoner voor radiatoren, convectoren en/of vloerverwarming? Welke verdeler kies je dan? Moet de verdeler mengen, verdelen of beide? En van welk materiaal moet deze zijn? Allemaal keuzes waar de fabrikant van het afgifte- en distributiesysteem je mee kan helpen. Laat hen het ontwerp volledig uitwerken, zo kan er hulp worden geboden bij het vastleggen van de uitgangspunten, garanties en bij het kiezen van de verplichte naregeling per zone of per ruimte. Heel veel keuzes die moeten worden gemaakt om uiteindelijk het optimale energieverbruik te halen bij een fantastisch comfort. Dan maken we pas stappen in het terugdringen van CO2-uitstoot. Als je dan ook nog eens kiest voor

Koeling en ventilatie

Koeling en ventilatie

De noodzaak om goed te ventileren en te koelen wordt steeds duidelijker. De coronacrisis, stijgende energieprijzen en klimaatverandering dwingen de installateur om met betaalbare, energiezuinige en milieuvriendelijke oplossingen te komen. Met de Icecube wil Dutch Climate Systems hier invulling aan geven. Een warmte terugwin unit (WTW) is de meest energiezuinige manier om te ventileren en wordt dan ook voor ieder gebouw aangeraden. Als je daarnaast wilt koelen, zal er een aparte koelunit aan het systeem moeten worden toegevoegd. Dit vergroot de kosten en het aantal installaties. Er is echter ook een andere manier om te koelen, zonder dat er een extra apparaat nodig is. Dat kan namelijk via indirecte verdampingskoeling: koeling door verdamping van water aan de secundaire zijde van de lucht-lucht wisselaar. Maar dit goed doen, is niet zo gemakkelijk. Dutch Climate Systems uit Nieuwleusen (OV) heeft hun Icecube-klimaatunit zodanig ontworpen, dat deze geoptimaliseerd is voor koeling door de verdamping van water. Onderscheidend Met de Icecube kiest Dutch Climate Systems voor een andere aanpak dan concullega’s. Allereerst wordt in dit nieuwe apparaat een heel specifieke vorm van indirecte verdampingskoeling gebruikt, namelijk dauwpuntkoeling. Bij dauwpuntkoeling wordt een deel van de gekoelde lucht als verdampingslucht gebruikt. Dauwpuntkoeling is de meest geavanceerde vorm van indirecte verdampingskoeling. Met dauwpuntkoeling wordt het maximale koelvermogen uit iedere druppel water gehaald en de laagst mogelijke temperatuur. Voor deze techniek geldt dat hoe heter de lucht is, hoe groter het koelvermogen. Bij buitentemperaturen van 40°C kan met deze techniek alsnog gekoeld worden naar 24°C. Een goede bescherming

Douche-WTW

De vraag naar douche-WTW’s neemt toe. Tot voor kort was het echter problematisch om er eentje te installeren in een bestaande badkamer. Met de Flatmate brengt Sanura daarin verandering, aldus de fabrikant. IZ sprak met Co-Founder Bart Bergmans. “Douche-WTW’s bleven lang ‘buiten het zicht’. Jarenlang was men vooral bezig om nieuwbouwwoningen en bestaande woningen goed te isoleren om zo de thermische energievraag terug te dringen. Nu de schil beter op orde is, begint men zich echter te realiseren dat er ook veel warmte verloren gaat via het riool. In een nieuwbouwwoning ligt dat al snel rond de 50%. Met een douche-WTW heb je een relatief goedkope oplossing om daar iets aan te doen.” Gasgebruik “Per dag gebruiken we ongeveer 50 l water per persoon om te douchen. Dat komt voor een gemiddeld huishouden met 2,14 personen neer op ongeveer 210 kuub gas per jaar om douchewater op te warmen in de bestaande bouw. Pak ‘m beet zo’n 20% van het gasgebruik.” Rendementen Met een douche-WTW zijn rendementen te behalen die lopen in de tientallen procenten. “Als je de NTA 8800 als uitgangspunt hanteert, hebben we het theoretisch gezien over grofweg 30 – 50% rendement bij een horizontale douche-WTW en 60 – 70% met een verticale douche-WTW”, vertelt Bergmans. Typen douche-WTW’s Een douchepijp-WTW is een, veelal, koperen verticale buis die in de verdieping onder de badkamer in de muur wordt geïnstalleerd. Aan de binnenkant stroomt het gebruikte, water naar beneden. De warmte wordt via een warmtewisselaar afgegeven aan het koude water

Valse start

Valse start

Ik heb in mijn vorige column iedereen gezondheid en geluk gewenst. Dat is mij ook veel toegewenst, de praktijk bleek echter anders. Inmiddels heb ik drie operaties achter de rug en ben ik ongewild 15 kilo gewicht kwijt. Maar het zonnetje schijnt en we gaan er onverminderd positief tegenaan. Toch is dat niet eens zo eenvoudig. Weliswaar lijkt de coronacrisis definitief voorbij maar deze heeft wel flinke sporen nagelaten. De levensmiddelen zijn ca. 20 % duurder geworden en in alle bedrijfstakken is er een gebrek aan personeel, om maar wat te noemen. Door de oorlog in Oekraïne zijn ook de brandstofprijzen nog eens omhoog geschoten; het autorijden, het verwarmen en verlichten van woning en bedrijf… voor velen wordt de kostenpost inmiddels te hoog. Materialen worden bovendien schaars. Zo zijn levertijden van drie en meer maanden op artikelen niet eens vreemd meer en schieten hierdoor ook deze prijzen omhoog. Menig installateur zal ervaren dat bij offertes die opdracht geworden zijn, het zout uit de pap is. De winstmarges zijn door de stijgende materiaal- en loonkosten flink gereduceerd, en zelfs tot onder de nul gekomen. Deze ontwikkeling zal op de lange termijn ook zijn weerslag hebben. En zo gaat het maar door. Kortom, een valse start. De vraag is: waar gaat dit allemaal naar toe? Maar, het zonnetje schijnt. Ik blijf positief. Het heeft geen zin om bij de pakken neer te gaan zitten. Valse start of niet. Installatiebedrijf Visser in Twisk [Twee generaties installateurs, vader Dick en zoon Tim Visser, schrijven