Warmtepompen

7 november 2023

Door de groeiende populariteit van warmtepompen, neemt de behoefte aan monteurs en opleidingen toe. Recentelijk werd WasCollege, het opleidingsinstituut van groothandel Wasco, als eerste in Nederland geaccrediteerd om examens voor Vakmanschap Warmtepomp af te nemen. IZ sprak de groothandel en geeft een kort overzicht van de marktsituatie en de technische knelpunten bij de installatie van warmtepompen.

Vorig jaar waarschuwde ABN AMRO nog in haar Arbeidsmarktindicator dat er een gigantisch gebrek aan ‘klimaattechnici’ was om de energietransitie door te voeren. Inmiddels lijkt er op warmtepompgebied een kentering op gang te zijn gekomen. Niet alleen het aantal geïnstalleerde warmtepompen ligt historisch hoog, ook het aantal vakopleidingen groeit.

Miljoenen gebouwen
De personeelstekorten in de energietransitie vormen een groot probleem om de klimaatdoelstellingen te halen, zoals 55 % minder CO2-uitstoot in 2030. Daarvoor moeten onder meer 7 miljoen huizen en 1 miljoen andere gebouwen in Nederland geïsoleerd worden, van het aardgas af en aangesloten worden op duurzame energiebronnen.

Open vacatures
Vorig jaar bleek uit een analyse van ABN-AMRO dat bijna 50 % van de vacatures voor installatiemonteurs voor dakwerk, sanitair, verwarming en gas- en waterleidingen niet kon worden ingevuld.

Kentering
Ruim anderhalf jaar later lijkt er een kentering te zijn ingetreden. Hoewel de installatiebranche nog altijd zo’n 20.000 open vacatures heeft, staan de seinen op groen. Zo bleek bijvoorbeeld uit een steekproef van de MBO Raad dat de opleidingen installatie- en elektrotechniek deze zomer bij de nieuwe aanmeldingen kunnen rekenen op een toename van zo’n 3 %.

110.000
Ook tonen cijfers van de Vereniging Warmtepompen aan dat de levertijden aan het teruglopen zijn en er dit jaar al een recordaantal warmtepompen is geïnstalleerd. Op dit moment zijn er al zo’n 110.000 geplaatst, meer dan in heel 2022. De teller moet uiteindelijk uitkomen op 170.000, zo verwachten brancheclubs Vereniging Warmtepompen en Techniek Nederland.

Levertijden
Tegelijkertijd zijn de levertijden dus korter geworden. Waar in 2022 een klant nog gemiddeld een jaar moest wachten op zijn warmtepomp, blijkt dat inmiddels te zijn teruggelopen tot circa 3 maanden. Een gigantische vooruitgang. De opening van nieuwe fabrieken in Nederland voor hybride warmtepompen zal de vaart er bovendien in houden.

Fabrieken
Zo opende Remeha een hybridewarmtepompfabriek in Apeldoorn. Ze zijn nu aan het proefdraaien en verwachten dit jaar nog 50.000 pompen te kunnen leveren. Vanaf 2024 rollen er 140.000 exemplaren per jaar van de band. Ook concurrenten hebben geïnvesteerd in een nieuwe fabriek. Itho Daalderop gaat zo’n 30.000 hybridewarmtepompen per jaar produceren en Intergas zo’n 50.000.

Toekomst
Al met al zijn de vooruitzichten dus gunstig. Volgens de Vereniging Warmtepompen moeten in 2030 in Nederland zo’n 1 miljoen warmtepompen zijn geplaatst in bestaande woningen. De branche denkt dat het over drie jaar mogelijk is jaarlijks 300.000 warmtepompen te leveren.

Instroom
Terug naar de opleidingen. De instroom moet omhoog, evenals het aantal vaktrajecten. De grote vraag is natuurlijk waar je die monteurs van morgen vandaan haalt. Vaak wordt er gewezen naar zij-instromers en het onbenutte potentieel onder vrouwen en meiden. Maar daarnaast lijkt er nog een blinde vlek te zijn voor jongeren met een bi-culturele achtergrond, die in de veranderende demografie van Nederland een steeds belangrijkere rol gaan spelen op de arbeidsmarkt. Tijdens verschillende interviews, kreeg IZ al te horen dat bedrijven moeite hebben om ze te bereiken en te binden. Deze doelgroep vraagt vaak om een specifieke benadering. Christian Supusepa, voormalig profvoetballer met Molukse roots en tegenwoordig PV-installateur, gaf daarom op verzoek van IZ nog de nodige tips in het oktober-nummer.

Vakmanschap
Een van de partijen die inspringt op de groeiende behoefte aan vakkennis, is groothandel Wasco. Op 17 augustus werd WasCollege, het opleidingsinstituut van Wasco, als eerste in Nederland geaccrediteerd om examens voor het Vakmanschap Warmtepomp af te nemen. Installateurs kunnen zich momenteel met betrekking tot het Vakmanschap Warmtepomp bij WasCollege certificeren voor twee verschillende profielen: ‘ontwerper en adviseur’ en ‘werkverantwoordelijke’. Hierbij wordt er voor het profiel ontwerper en adviseur alleen een theoretisch examen afgenomen. Installateurs die zich richten op het profiel werkverantwoordelijke dienen een theorie- en praktijkexamen af te leggen. Na het behalen van het examen, wordt deze certificering bijgeschreven in het Vakpaspoort Techniek.

Verschillen
Het verschil in examinering hangt samen met de werkzaamheden van de installateur. Het examen – en daarmee de opleiding zelf – is bij ontwerper/adviseur dan ook gericht op het adviseren over warmtepompinstallaties, het ontwerpen en dimensioneren ervan, de kwaliteitscontrole en het beheer van de installatie. Voor het profiel werkverantwoordelijke gelden dezelfde onderwerpen, aangevuld met de volgende onderwerpen: het inregelen van een warmtepomp en de installatie, het inbedrijfstellen ervan en het verhelpen van storingen.

F-gassen
Installateurs en installatiebedrijven hoeven voor deze opleiding en het examen geen F-gassencertificaat te hebben. In het geval dat deelnemers in de praktijk (gaan) werken met koudemiddelen, moet daarvoor een aparte certificering behaald worden (BRL200/ BRL100) om te voldoen aan alle wettelijke eisen als installateur of installatiebedrijf. Op moment van schrijven is de inschrijving nog niet geopend, maar houd het in de gaten via: www.wasco.nl/content/wascollege 

Door hun jarenlange ervaring met warmtepompen, zit Wasco goed in de materie. Wat zijn volgens hen de knelpunten waar installateurs zoal tegenaan lopen bij de installatie van warmtepompen? “Het is belangrijk, dat beoordeeld wordt met welke aanvoertemperatuur de installatie gevoed moet worden. Zo heeft een oude convectorput altijd een hoge aanvoertemperatuur nodig. En is daarmee dus niet geschikt voor een warmtepomp. Testen om te zien of een installatie geschikt is, kan overigens door de aanvoertemperatuur te verlagen tot 50 graden en te kijken of de woning dan nog warm blijft. Hoe lager de aanvoertemperatuur, des te beter het rendement van de warmtepomp. Let ook goed op de woningisolatie, enkel of dubbel glas kan men beter door HR ++ glas of tripelglas vervangen. Ander aandachtspunt: is de installatie waterzijdig in te regelen of geschikt te maken om waterzijdig in te regelen? Check bij vloerverwarming altijd of de juiste verdeler is toegepast. Een hoge temperatuur verdeler vervang je door een lage temperatuur verdeler of hybride verdeler. Kijk ook naar de afwer-

king van de vloer. Bij PVC en houten vloeren moeten namelijk behoorlijke correctiefactoren worden toegepast. En dan het geluid. Houd bij de installatie van een buitenunit altijd rekening met de erfgrens. Daarnaast is het van belang dat een buitenunit niet op een plat dak van hout wordt geplaatst. Hang zo’n buitenunit met de juiste muurbeugel op circa 30 cm boven het platte dak. Buitenunits moeten te allen tijde goed bereikbaar blijven voor service en onderhoud. Ga altijd na of er voldoende lucht aangezogen kan worden en de voorzijde voldoende vrij is om de toegevoerde lucht goed te laten uitstromen. Ook van belang voor de buitenunit is de vraag of er rekening is gehouden met ontdooien. Breng hiervoor een buffer in serie aan met de retouraansluiting. Dan het inregelen. Vraag naar de klantenbehoeften. Wil men alle vertrekken naregelen, dan is een buffervat noodzakelijk. Tot slot: ga altijd na of de diameter van het leidingwerk geschikt is voor een warmtepomp. Het systeem werkt met een kleine delta T over de installatie, dus een grote volumestroom. Een mogelijke oplossing is om het buffervat parallel aan te sluiten.”