Warmtepomp installeren

Een paar jaar geleden was de warmtepomp nog een niche product. Vandaag de dag is ‘het nieuwe verwarmen’ doorgedrongen tot in alle lagen van de samenleving. Leveranciers springen hierop in met al dan niet hybride warmtepompsystemen die de traditionele cv-ketel (moeten) gaan vervangen. Vijf obstakels die de installateurs kan tegenkomen bij de selectie en installatie van deze systemen.

Het is geen cv-ketel

Dit lijkt een open deur. Maar er worden te vaak aannames gedaan die nog geschoeid zijn op de aloude leest van de doorgewinterde cv-installateur. Zo is er, om te beginnen, een groot verschil in het watertraject. Tussen de aanvoer- en retourtemperatuur van een cv-ketel zit gemiddeld 20°C verschil; bij een warmtepomp is dit slechts 5°C. Bij een gelijk verwarmingsvermogen is dan 4x zoveel water(debiet) benodigd. Wordt een warmtepomp op het ‘oude’ leidingwerk van de cv-ketel aangesloten, dan zal al snel blijken dat de leidingen hiervoor te krap zijn. Een warmtepompleiding heeft een grotere diameter dan die van een cv-ketel.
Daarnaast vraagt het afgiftesysteem dat gekoppeld is aan een warmtepomp een groter oppervlak dan een cv-ketel i.v.m. de lagere watertemperatuur. Daarom is de warmtepomp bij uitstek geschikt om in vloerverwarming te voorzien. Als het afgiftesysteem een radiator is, zijn hiervoor ook zeer geschikte systemen beschikbaar, maar hoewel deze uiterlijk – voor een leek – identiek lijken, zijn ze wezenlijk anders dan een radiator voor een hoog-temperatuursysteem. Een warmtepomp voor verwarming vergt dus wat ingrijpendere veranderingen bij renovatie en een andere benadering bij nieuwbouw. Dit geldt ook voor de mate van woning- of gebouwisolatie. Met name als het de bestaande bouw betreft, is een goede isolatie nodig om ook met lage temperatuurverwarming er tijdens de wintermaanden warm bij te kunnen zitten.

Genoeg warm water?

Het lijkt een makkie: de klant wil een warmtepomp. Je neemt de maten op van de ruimte, inventariseert het benodigde leidingwerk en additionele benodigdheden en probeert een inschatting te maken van de verwachtingen van de klant; en van het waterverbruik op basis van de gegevens die de klant verstrekt, zodat je de juiste inhoudsmaat voor de tapwaterboiler kunt selecteren. Maar juist in die laatste fase, bij het inschatten van het tapwaterverbruik, gaat veel mis. Simpelweg omdat klanten vaak geen idee hebben van hun werkelijke waterverbruik. Menselijkerwijs wordt dit meestal naar beneden afgerond. Daardoor zou het systeem weleens tekort kunnen schieten in de warmwatervoorziening en de eindgebruiker gedesillusioneerd kunnen raken over de warmtepomp. Niet nodig en zonde van de duurzame motivatie én het geïnvesteerde geld en werk. Een week lang het werkelijke verbruik bijhouden op basis van douche-/badtijden en meterstanden geeft al een heel aardig beeld van het daadwerkelijke verbruik. Daarmee kan de installateur het juiste systeem selecteren en wordt een hoop leed en teleurstelling voorkomen.

Denk aan het waterfilter

Is de selectie afgerond en staat het systeem klaar om geïnstalleerd te worden, dan moet nog met een aantal zaken rekening worden gehouden. Vaak wordt er, bewust of onbewust, niet gedacht aan het toepassen van een waterfilter in de retourwaterleiding. Het is een relatief simpel onderdeel binnen de gehele installatie, maar indien niet of verkeerd toegepast kan deze ‘fout’ voor behoorlijk wat problemen zorgen en blijkt de duivel in de details te zitten. Zeker wanneer het probleem niet tijdig en accuraat wordt (h)erkend en aangepakt. Over de gevolgen van het niet toepassen van een waterfilter kunnen we kort zijn: de warmtepomp kan hierdoor onherstelbaar beschadigd raken. Zonder filter komt er vuil in de hydro-unit en raakt de platenwisselaar verstopt. Hierdoor kan deze bevriezen (ontdooicyclus) waardoor het water in het buitendeel kan komen. Het gevolg zal zijn dat de gehele warmtepomp vervangen dient te worden. Hetzelfde kan gebeuren als het waterfilter wel toegepast wordt maar niet op de juiste manier. Het filter dient horizontaal gemonteerd te worden met de uitgang naar beneden. Zo kan vuil niet uit het filter in het water terecht komen, waardoor het alsnog schade kan aanrichten in vitale onderdelen van het warmtepompsysteem. Het verdient bovendien aanbeveling om afsluiters aan weerszijden van het filter te monteren. Bij reiniging van het filter kan met de afsluiter enkel dit deel van het systeem geïsoleerd worden, waardoor niet het gehele systeem drukloos gemaakt hoeft te worden. Dat scheelt een hoop tijd.
Situaties waarin lekkage ontstaat, de verkeerde diagnose wordt gesteld (te lage waterdruk) en een foutieve behandeling (bijvullen) wordt toegepast blijken in de praktijk geen uitzondering. Des te pijnlijker als later blijkt dat dit eenvoudig voorkomen had kunnen worden.

Te lange of korte leidingen

Elk systeem heeft een minimale en maximale koudemiddelleidinglengte. Enkel binnen deze bandbreedte functioneert het buitendeel zoals bedoeld. Met name wanneer een warmtepomp toegepast wordt in een particuliere situatie kan nog wel eens de behoefte bestaan het buitendeel zo ver mogelijk uit het zicht te plaatsen en ligt de verleiding van het verlengen of verkorten van leidingwerk op de loer. Maar, verlengd of juist te kort leidingwerk veroorzaakt diverse problemen. Kort door de bocht: het systeem kan niet de capaciteit leveren die het belooft. Gevolg is dat de gebruiker niet krijgt wat hij verwacht van zijn investering. Een bijkomend probleem van te lange of te korte koudemiddelleidingen wordt voelbaar bij lage buitenluchttemperaturen. De ontdooicyclus wordt verstoord met als gevolg een ingevroren buitendeel. Hierdoor kan de warmtepomp weinig of geen warmte leveren en zit de gebruiker letterlijk in de kou (en emotioneel aan het kookpunt). Vaak verwacht men dat het ingebouwde verwarmingselement deze problemen opvangt, maar deze zgn. backup-heater is niet bedoeld om foutief leidingwerk te compenseren! De oorzaak van het probleem is niet 1-2-3 te verhelpen en oplossen kost de installateur en de gebruiker flink wat tijd en geld.

Flowstoring

Flowstoringen zijn een veel voorkomend verschijnsel. Er is een aantal hoofdoorzaken voor aan te wijzen. Allereerst een te kleine leidingdimensionering, waardoor de weerstand heel hoog wordt. Door schade en schande wijs geworden is het advies: pas een openverdeler/buffervat toe om dit voor te zijn. Hierdoor ontstaat een hydraulische scheiding tussen warmtepomp en afgiftesysteem. Een bijkomend voordeel is dat het analyseren en het lokaliseren van de storing eenvoudiger wordt. Nadelig kan zijn dat deze constructie een extra pomp verlangt en wat meer installatieruimte. Belangrijk is ook dat de installatie altijd vóór inbedrijfstelling grondig ontlucht wordt. En in het kader van ‘beter voorkomen dan genezen’ luidt het advies om altijd een openverdeler/buffervat toe te passen. Het bezuinigen hierop kan ertoe leiden dat deze constructie alsnog moet worden toegepast en dat brengt veel extra tijd, werk, kosten en – met een beetje pech – een ontevreden klant met zich mee. Ten slotte geldt ook hier weer dat het toepassen van een warmtepomp in een bestaande situatie zijn eigen specifieke benadering vraagt ten opzichte van toepassing in een nieuwbouwpand in verband met ‘oude’ leidingen 