Goed cv-water

4 oktober 2022

Om de CO2-uitstoot te verminderen, doen we in Nederland al heel veel: we maken werk van extra, nieuwe of betere isolatie en plaatsen duurzame installaties zoals warmtepompen. Ook worden volop leidingen, radiatoren, radiatorkranen aangepast, verplaatst of vernieuwd. Toch wordt er vaak iets over het hoofd gezien in die verduurzamingsslag: het cv-water.

Cv-water is een complex goedje, al komt het gewoon uit de kraan. Dit leidingwater verandert namelijk telkens van temperatuur en stroomt langs kunststof en metalen onderdelen in leidingen en de ketel. Daardoor lossen er allerlei andere stoffen in op. Zo verandert de zuurgraad, geleidbaarheid en hardheid van het cv-water. Ook het ijzer-, chloride- en ijzeroxidegehalte veranderen sterk.

Zuurstof als boosdoener
Problemen kunnen ontstaan als er te veel lucht het systeem binnendringt. Lucht brengt zuurstof en zuurstof reageert sterk op de al aanwezige bestanddelen in het cv-water. Wanneer zuurstof, ijzer en water bij elkaar komen, ontstaat er een bruinzwart goedje: ‘zwarte roest’ (magnetiet). En als dat in de leidingen komt, ontstaat er aanslag waardoor de leidingen langzaam dichtslibben. In sommige gebouwen worden daarom op grote schaal radiatoren vervangen; ze worden niet meer warm omdat ze vol zitten met zwarte roest.

Energiebesparing
In ons land staan veel hr-ketels opgesteld. Deze ‘moduleren’, wat betekent dat ze de warmte leveren die nodig is om een ruimte warm te houden. Vroeger werd er altijd een hoge temperatuur (tussen 70 en 90 graden) naar de radiatoren gestuurd maar nu wordt die temperatuur zo laag mogelijk gehouden omdat dit efficiënter is en de besparingscapaciteit van de hr-ketel zo maximaal wordt benut. Alle hr-systemen moduleren de temperatuur om zo min mogelijk gas te gebruiken en zullen een groot deel van het jaar uitsluitend op lage temperaturen (lager dan 50 graden) functioneren. Warmtepompen werken eigenlijk altijd op een temperatuur onder de 50 graden waardoor dit nog meer van toepassing is op deze systemen. Een eigenschap van relatief koud water is dat zuurstof langer opgelost blijft en dus meer kans krijgt om te reageren met ijzer. Hierdoor kunnen op den duur problemen ontstaan met vervuiling en kan er zelfs schade aan de leidingen ontstaan als hier geen aandacht aan besteed wordt.

Warmtewisselaar en pomp kwetsbaar
Zwarte roest zorgt niet alleen voor verstopte leidingen. Samen met kalkaanslag plakt het vast aan de warmtewisselaar, waarvan het warmtegeleidend vermogen dan wordt aangetast. De warmtewisselaar krimpt en zet telkens uit door de grote temperatuurschommelingen. Vaak komen er vervolgens deeltjes aanslag los, die door het systeem gaan zweven en op ongewenste plekken weer vasthaken. De pompen van nieuwe ketels werken met permanente magneetmotoren en die trekken ook zwarte roest aan, waardoor de kans op storingen groter wordt.

Ontluchten en controleren
Zuurstof in het systeem is dus de boosdoener. En zelfs de meest vakkundig aangelegde installaties kunnen niet voorkomen dat zuurstof in het cv-water terechtkomt. Het is daarom verstandig om de lucht in het leidingsysteem zo snel mogelijk verwijderen en de kwaliteit van het cv-water periodiek te controleren. Zo kan met een watermonster de kwaliteit van het cv-water worden bepaald, op basis waarvan een behandelplan kan worden gemaakt om het cv-water weer in goede conditie te krijgen.

Magneetfilter en ontgassers
Een goede magneetfilter laten plaatsen is een eerste goede stap om vervuiling van het cv-water tegen te gaan. Een vulunit kan daarnaast het leidingwater ontharden tijdens het vullen van het systeem. Daarnaast verrichten ontgassers goed werk. Bij kleinere installaties is een microbelontluchter vaak voldoende, bij grotere zijn vacuümontgassers beter. Daarmee kan het rendement van een installatie tot wel 10 procent verbeteren 

John Visser uit Vianen is een installateur die zich volledig heeft gespecialiseerd in het waterzijdig inregelen van verwarmingsinstallaties. Hij wordt tegenwoordig vaak benaderd door mensen die energie willen besparen of een probleem met een radiator of vloerverwarming die niet goed warm wordt. “Dan ga ik de installatie eerst analyseren op mogelijke oorzaken en als dat nodig is beter waterzijdig inregelen. Ik verbaas mij nog elke week over standaard ingestelde cv-ketels en warmtepompen en verkeerd aangesloten radiatoren, terwijl goed waterzijdig inregelen al twee jaar verplicht is. Verder presteren veel installaties na enkele jaren slechter door de aanwezigheid van lucht en vuil in het systeemwater.”

Rendementsverliezen
Verwarming- en koelinstallaties verliezen na verloop van tijd rendement door het dagelijks gebruik. Uit onderzoek daarnaar blijkt dat lucht- en vuilophoping in de installatie belangrijke veroorzakers zijn. Zonder zich van dit probleem bewust te zijn compenseren veel mensen rendementsverliezen met langer verwarmen op een hogere temperatuur, waardoor ze teveel energiekosten betalen.

Oplossing
“Als er lucht en vuil in de installatie zit, moet dat eerst worden verwijderd met aparte lucht- en vuilafscheiders”, zegt Visser. “Lucht verwijder je namelijk het meest effectief in de aanvoerleiding en vuil in de retourleiding. Daarvoor gebruik ik oplossingen van Spirotech. Vervolgens ga ik ketel- of warmtepompafhankelijk de hele installatie optimaal waterzijdig inregelen. Daarbij meet ik het temperatuursverloop in de installatie en zijn wellicht nieuwe instelbare ventielen nodig. Uiteraard worden verkeerd aangesloten radiatoren ook verbeterd. Omdat er een groot aantal merken en typen cv-ketels en warmtepompen wordt geleverd met allerlei instellingen, is dat specialistisch werk dat je vaak moet doen voor het beste resultaat.”

Voordelen
Waterzijdig inregelen levert tussen de 5 en 10% besparing aan energiekosten op, waardoor het werk dat er in bestaande installaties voor nodig is al in 3 tot 4 jaar wordt terugverdiend. Hoewel het bij nieuwe of te renoveren installaties verplicht is, gebeurt het in de praktijk amper of onvoldoende. Een ander belangrijk voordeel is minder slijtage en storingen van de cv-ketel of warmtepomp, wat de levensduur verlengt. “Waterzijdig inregelen is in mijn visie een nog onbekende basis voor de energietransitie waar iedereen de komende jaren mee te maken krijgt”, concludeert Visser. “Consumenten en bedrijven die energie willen besparen kunnen beter eerst de huidige installatie optimaal laten inregelen, voordat ze gaan investeren in isolatieverbeteringen en zonnepanelen.”