De watertransitie

We zijn er zo aan gewend dat er water uit de kraan komt. Van hoge kwaliteit en nog goedkoop ook. Maar dat wordt anders, de vanzelfsprekendheid verdwijnt. De waterbedrijven hebben met allerlei problemen te kampen. Uitdroging van zoetwaterbronnen, natuurschade, verzakkingen, verzilting en vervuiling van zoetwaterbronnen met pesticiden, bemestingsstoffen medicijnen, hormonen, drugsresten, microplastics en PFAS. Oftewel, de grens is bereikt van wat we kunnen onttrekken aan de natuur zonder nog meer schade te veroorzaken.

De watertransitie
Eigenlijk is het ook niet zo vreemd dat er een grens is bereikt, ook zoetwater is beperkt voorradig. Slechts 3 % van al het water op aarde is zoet en slechts 0,9 % is beschikbaar voor gebruik. Tot nu toe hebben we altijd gedaan alsof er geen einde aan komt, maar dat einde is nu in zicht. Dus net als met andere uitputbare bronnen, moeten we ook circulair omgaan met zoetwater. En dat luidt het begin in van de watertransitie. En die watertransitie leidt net als de energietransitie tot meer decentralisatie en daarmee tot meer gebouwgebonden technieken. Er zal een nieuwe watereconomie gaan ontstaan met andere recycling- en productiemethodes, andere vormen van leverantie en gebruik en een andere waardering van water. Want zeker is dat water duurder zal gaan worden, dat is het logische gevolg van vraag een aanbod.

Expertgroep Circulair Water
De Expertgroep Circulair Water maakt onderdeel uit van de Water Alliance en bestaat uit een grote groep bedrijven die oplossingen bieden voor circulaire watergebruik. We hebben het dan over het (her)gebruik van regenwater, grijs water en zwart water. De Expertgroep deelt veel kennis daarover via publicaties, expertpapers, lezingen, deelname aan onderzoek en rapportages, afstemming met overheden en met brancheverenigingen zoals Techniek Nederland. En dat is hard nodig, want juist aan het begin van een transitie is er veel behoefte aan kennis.

Watervriendelijk bouwen
Om toch woningen, bedrijven en utiliteitsgebouwen te kunnen blijven bouwen, moeten deze watervriendelijk worden. Dat betekent een verlaging van het drinkwatergebruik en (her)gebruik van regenwater en grijs water. De technieken zijn ruimschoots beschikbaar, het is dus vooral een kwestie van toepassen. En ja, dat levert initieel wel hogere bouwkosten op, maar keuze hebben we niet. Bovendien betaalt een investering in watervriendelijk bouwen zichzelf terug. Niet alleen dalen de gebruikskosten voor water, maar ook stijgt de waarde van een woning die voorzien is van een regenwater- of grijswaterrecyclingsysteem. Datzelfde hebben we al gezien bij energievriendelijke woningen. Om onze steden leefbaar te houden, zullen we bovendien natuurinclusief moeten gaan bouwen. Dat levert veel op voor de biodiversiteit en leefbaarheid en draagt bij aan het tegengaan van hittestress. Maar groenvoorzieningen vergen ook veel water en dat verstrekt de noodzaak voor watervriendelijk bouwen.

Regenwatergebruik
Er zijn inmiddels al veel goede voorbeelden te vinden van watervriendelijke gebouwen in Nederland, de koplopers hebben hun werk al gedaan. Vorig jaar zijn er naar schatting 1.000 woningen en gebouwen voorzien van een regenwatersysteem. De technieken daarvoor bestaan al lang, we hoeven alleen maar over de grens te kijken naar Vlaanderen. De Vlamingen gebruiken maar 89 liter drinkwater per persoon per dag tegen 129 liter in Nederland. En dat is niet voor niks, de Vlamingen zijn al tien jaar verplicht om regenwater op te vangen en te gebruiken. Al de helft van alle Vlaamse woningen en gebouwen is voorzien van een regenwaterput. Niet alleen heeft dit effect op het drinkwatergebruik, maar met al die regenwaterputten wordt er ook enorm veel regenwater opgevangen, zodat er minder of helemaal geen overlast is bij hevige buien. Het regenwater wordt gebruikt voor het spoelen van de wc, voor het wassen van kleding en het sproeien van de tuin. In Nederland noemen we dat huishoudwater. Dat levert een drinkwaterbesparing op van 46 %. De volgende stap is om regenwater ook te gebruiken voor douche en bad; dat heet hygiënisch water. Het levert een extra besparing op van 48 %.

Hergebruik grijswater
In Nederland wordt de term grijswater vaak gebruik als het om regenwater gaat. Maar het is toch echt wat anders. Grijswater is het licht verontreinigde afvalwater van douche en bad. We zijn nog niet zo bekend met het hergebruik van grijswater, maar de technieken daarvoor bestaan ook al lang en hebben zich ruimschoots bewezen in de landen om ons heen. Door grijswater te recyclen kan het evenals regenwater gebruikt worden voor het spoelen van toiletten, het wassen van kleding en voor de groenvoorziening. Het vormt een perfecte aanvulling op het gebruik van regenwater. Het voordeel van grijswater is dat het zelfs dagelijks beschikbaar is.

Hergebruik zwart water
Het hergebruik van zwart water staat nog in de kinderschoenen. Zwart water is het afvalwater van toiletspoeling en keuken. Het wordt normaliter afgevoerd naar de rioolwaterzuivering. Maar ook voor de benutting van zwart water zijn er goede technieken beschikbaar, vooral voor complete woonwijken. Uit zwart water kan (naast water) energie worden teruggewonnen en ook daarmee zijn binnen Nederland succesvolle projecten gerealiseerd. Vaak in combinatie met de recycling van grijswater, waaruit ook energie in de vorm van warmte kan worden teruggewonnen.

Wet- en regelgeving
Het (her)gebruik van regenwater en grijswater is in Nederland geregeld in het Drinkwaterbesluit, NEN1006 en de waterwerkbladen 3.8 en 4.7. Recent is de ISSO-publicatie 70 uitgebracht waarin alle achtergronden en ontwerpregels zijn beschreven. Voor installatiebedrijven is het noodzakelijk om hiervan kennis te nemen. Er zijn positieve ontwikkelingen vanuit overheden om te werken aan de circulariteit van water. Zoals de Bouwtafel Watervriendelijk Bouwen Gelderland, een initiatief van Waterbedrijf Vitens, de provincie Gelderland en het Waterschap Vallei en Veluwe. Daarnaast is er een Nationaal Plan van Aanpak Drinkwaterbesparing in de maak, waarbij onder andere de insteek is om het Drinkwaterbesluit en het Besluit Bouwwerken Leefomgeving aan te passen om watervriendelijk bouwen mogelijk te maken, te stimuleren en/of zelfs te verplichten.

Toekomstperspectief
Watervriendelijk bouwen is nu al noodzakelijk, maar het zal nog wel tijd kosten voordat de hele bouwsector om is. Ook de energietransitie heeft tijd gekost, maar is nu op stoom. Het zal net zo gaan met de watertransitie. Die komt nu op gang en zal zich de komende jaren gaan versnellen. Voor installatiebedrijven is het nu tijd om actief met water bezig te gaan en niet de boot te missen. De watertransitie gaat veel opleveren, voor de gebouweigenaar, voor de installateur en de hele bouwsector. We zullen onze gebouwen in de toekomst waterpositief moeten gaan bouwen, zodat ze waarde toevoegen aan de aarde in plaats van waarde daaraan te onttrekken. En dat is nodig, want we zullen onze aarde toch leefbaar moeten houden 