Piet Blaauboer zocht na zijn pensioen een leuke vrijetijdsbesteding en liet zich in 2015 overhalen om voorzitter te worden van de Stichting Gered Gereedschap, afdeling Waddinxveen. Daar knapt hij samen met andere vrijwilligers gebruikt gereedschap op, zodat Afrikaanse ROC’s hun leerlingen kunnen opleiden tot de installateurs, timmermannen en metselaars van de toekomst. De lokale afdeling van Gered Gereedschap in Waddinxveen telt 27 vrijwilligers. De meesten zijn gepensioneerd, een aantal werkt er als een vorm van arbeidstherapie, vertelt Blaauboer. Gezamenlijk geven ze een tweede leven aan gebruikt gereedschap. De vestiging in Waddinxveen maakt deel uit van een landelijk netwerk. Verspreid door heel Nederland zijn er in het totaal 26 werkplaatsen. De overkoepelende stichting, Gered Gereedschap, is sinds de jaren 80 actief. Hun doel is tweeledig; enerzijds willen ze technische scholen en startende ondernemers in ontwikkelingslanden ondersteunen, anderzijds willen ze kwetsbare groepen en gepensioneerden een plek bieden, om maatschappelijk betrokken te blijven of hun afstand tot de arbeidsmarkt te helpen verkleinen. Honderden aanvragen Via het landelijk bestuur krijgt de afdeling Waddinxveen door welke projecten er van start gaan en wat de stand van zaken is. Afrikaanse landen, zoals Oeganda, Ghana, Tanzania en Malawi kloppen jaarlijks aan met honderden aanvragen. De technische scholen ter plaatse, kampen met een gigantisch tekort aan gereedschap. Het overkoepelend orgaan van Gered Gereedschap beoordeelt alle aanvragen en geeft vervolgens haar fiat aan kansrijke projecten. “Het gaat dus alleen om Sub-Sahara-landen”, vertelt Blaauboer. “We krijgen geen aanvragen binnen uit bijvoorbeeld Marokko of Libië.” 350 inzamelpunten Het benodigd gereedschap komt
Categorie: Techniek
Bosbad Putten is een echte publiekstrekker op de Veluwe. Ondanks de corona mocht het zwembad dit jaar al meer dan 150.000 bezoekers verwelkomen. Recentelijk kreeg het zwemparadijs een energetische update, waarbij een verduurzamingsslag werd gemaakt. Jan Willem Brinkman van Linthorst Techniek was betrokken bij het ambitieuze project. Linthorst Techniek is een totaalinstallateur gevestigd in Apeldoorn. Het bedrijf telt 400 medewerkers en zou gezien het aantal open vacatures graag door willen groeien. De installateur focust zich op de utiliteitsbouw, utilitaire hoogbouw woningbouw, industrie en verduurzaming van bestaande bouw. Zo zijn ze onder andere actief in de zorg, hospitality branche, datacenters en zwembaden. Achtergrond Bosbad Putten heeft onder andere een recreatie-, wedstrijd-, buiten- en doelgroepenbad. Ook zijn er een kanovijver en horecafaciliteiten aanwezig. In 2019 raakte Linthorst Techniek betrokken bij de uitbreidingsplannen van Bosbad Putten. Het zwembad wilde een wildwaterbaan bouwen. Met deze uitbreiding zou het zwembad echter dubbel zoveel energie gaan gebruiken: van zo’n 350.000 kubieke meter gas per jaar naar zo’n 700.000. Daardoor had het zwembad een energieprobleem, ook omdat ze niet meer CO2 mochten uitstoten dan hun vergunning toeliet. Conclusie: verduurzaming was onontkoombaar. Uit eigen doos Linthorst Techniek werd ingeschakeld om de ruimteverwarming en warmwaterproductie te verduurzamen. De totaalinstallateur kwam uit op een HT-warmtepompconcept uit eigen doos. Om precies te zijn twee Skadi warmtepompen van zusteronderneming ‘Wij Maken Energie’. “Het mooie van deze warmtepompen is, dat we hoge temperaturen maken met een hoog rendement. Het gaat om een water/water warmtepomp, die gekoppeld wordt aan een bronsysteem en een droge
Al jarenlang wordt er gehamerd op het belang van een goed binnenklimaat in scholen, voor het welzijn van leerlingen en personeel. Sinds de uitbraak van de pandemie lijken meer en meer scholen ook daadwerkelijk extra maatregelen te nemen. Een systeem dat nu rap aan populariteit wint, maakt gebruik van verticale ventilatie. IZ sprak erover met GoFlow-CEO Norbert Vroege. Vroege kende de installatiebranche al van haver tot gort, toen hij in 2020 GoFlow opstartte. In 1998 stond hij aan de wieg van Innosource, een ventilatiespecialist. Later leidde hij onder meer Brink Climate Systems en Plugwise (energiemanagement). “Toen ik in 2020 terugkeerde in de ventilatiebranche, viel het me op hoe weinig er was veranderd. Zo zag ik nog steeds dezelfde namen die destijds in mijn telefoonklapper stonden.” Verbijsterd Vroege was naar eigen zeggen verbijsterd over het slechte binnenklimaat van scholen. Hij citeert een RIVM-publicatie uit 2021, waaruit naar voren kwam, dat in 80-88% van de lokalen de binnenlucht niet aan de referentiewaarde (1200 parts per million CO2) voldoet. Vroege bedacht daarom een nieuw ventilatieconcept dat gebaseerd is op verticale verdringingsinstallatie. In de glastuinbouw wordt al langer gewerkt met soortgelijke oplossingen, voor de gebouwde omgeving daarentegen is dit een innovatief concept. Opbouw In feite bestaat het systeem uit 4 elementen. Het klaslokaal krijgt een systeemvloer van houten delen of keramiek tegels. Deze vloerdelen hebben geperforeerde gaten. De vloer heeft een opbouwhoogte van maximaal 20 centimeter. Ieder lokaal krijgt ook een systeemplafond, “dat 20 cm, maar ook 10 cm kan zijn”, vertelt Vroege. Ook
Dat er nog een lange weg te gaan is, daarover bestaat geen twijfel. Maar de eerste stappen op weg naar een waterstofeconomie worden al gezet. Onder andere in Hoogeveen en directe omgeving, waar het Waterstof Tiny House recentelijk de mogelijkheden toonde om de overstap te maken. Het project was een gezamenlijk initiatief van gemeente Hoogeveen, Alfa-college en Vrienden van Techniek Hoogeveen en maakte onderdeel uit van de Regio Deal Zuid- en Oost-Drenthe. Circulair bouwen IZ bezocht begin november de demonstratiewoning, die 12 bij 3,5 m meet en op een stalen constructie staat. Voor de bouw zijn zoveel mogelijk circulaire materialen gebruikt (ongeveer 60%). Zo was de vloer ooit de lambrisering van een sporthal en komen de keuken en het sanitair uit oude huurwoningen. Tijdens de ‘oogstfase’ kwamen ook gelijk de obstakels aan het licht, waar je als circulair bouwer én installateur mee te maken krijgt. Zo waren niet alle bouwdelen een-op-een uitwisselbaar. De gewonnen kozijnen moesten opnieuw worden geprofileerd en de deuren worden verlengd. En geschikt meubilair bleek makkelijker op Marktplaats te vinden dan via traditionele aanvoerkanalen. Het onderstreept nog maar eens dat er veel zoekwerk en improvisatievermogen nodig is om in het huidige tijdsbestek circulair te willen bouwen en installeren. Isolatie De isolatie bestaat uit milieuvriendelijke cellulose. Met eco-verf is het woninkje voorzien van een kleurtje. De verschillende bouwdelen zijn aan elkaar geschroefd, zodat het Tiny House eenvoudig kan worden gedemonteerd en aan het einde van zijn levensfase geschikt is voor circulair hergebruik. Volgens de aanwezige deskundigen heeft het
Door de klimaatverandering neemt het aantal hete zomers toe. Daardoor groeit de vraag naar koelingsoplossingen. Consumenten blijken massaal airco’s aan te schaffen. Maar volgens onderzoekster Lenneke Kuijer van de TU/E zijn er betere alternatieven. Kuijer onderzocht het gedrag van Nederlandse huishoudens tijdens de hittegolf van 2020. Uit haar onderzoek kwam naar voren dat eindgebruikers bij temperaturen “hoog in de twintig tot 35 graden hun koelsysteem gemiddeld op 20-21 graden instellen.” En dat is funest. Klap Waarom? “Als het temperatuurverschil tussen binnen en buiten zo groot is, hebben mensen minder snel de neiging om naar buiten te gaan, want hun lichaam krijgt een enorme klap. En wagen ze zich wel buitenshuis, dan zijn ze eerder geneigd de auto te nemen dan de fiets.” Geleidelijk wennen Het temperatuurverschil is dus te groot voor het menselijk lichaam. Volgens de richtlijnen van de NVKL mag er maar maximaal 8 graden verschil zitten tussen de binnen- en buitentemperatuur. “Dan kunnen we namelijk geleidelijk aan wennen aan de warmte. Ons lichaam is namelijk in staat om zich aan te passen aan hoge en lage temperaturen. Maar we moeten het wel de kans geven. Wanneer je zorgt dat je niet constant in de verkoeling zit en ook naar buiten gaat, geef je je lichaam de kans om de interne natuurlijke processen aan te passen.” Run op airco’s Uit cijfers van de NVKL blijkt er echt een enorme run te zijn geweest op airco’s de afgelopen jaren. Waar er in 2016 nog 75.000 airco’s verkocht werden, waren dat
Door stalen damwanden te voorzien van collectoren, kunnen havenkades, kanaaloevers, bouwkuipen, dijken en alle andere waterkeringen ons van warmte en koude voorzien. Aardwarmteboringen zijn niet nodig. Bij de jachthaven van Enkhuizen is een testopstelling neergezet. Het eerste gebouw wordt zelfs al verwarmd en gekoeld met energie uit de eigen jachthaven. Het principe van geactiveerde damwanden werd tien jaar geleden bedacht en gepatenteerd door het Duitse SPS Energy. Damwandleverancier Gooimeer zag de potentie. Patrick Stoelhorst, directeur van het bedrijf: “We hebben veel water in stedelijk gebied en de grootste damwanddichtheid ter wereld. Dus als het in Nederland niet werkt; dan werkt het nergens! Twee en een half jaar geleden kwam ik met SPS Energy in contact en besloot ik het hier in Nederland uit te gaan dragen.” Voor de kennis van geothermie en warmtepompen werd Nathan ingeschakeld. Nathan-projectleider Robert Nagelhout hierover: “We zagen een mooie uitdaging in het mee-ontwikkelen van het totaalconcept met de damwanden.” Test én eerste opdracht In de Enkhuizer Compagnieshaven van havendirecteur Jeroen Mulder, vonden de bedrijven een welwillende testlocatie voor het concept. Mulder: “De damwanden waren toe aan en vernieuwing en we zijn hier veel met verduurzaming bezig. In de toekomst wilden we het havengebouw met kantoren, supermarkt, douches, restaurant, watersportwinkel en zeilmakerij gasloos gaan maken, dus het was interessant om daar nu al de eerste stappen voor te zetten.” Door corona gingen die eerste stappen echter wat harder dan gepland. Toen het havenrestaurant haar deuren moest sluiten, werd het renovatieplan naar voren gehaald. Al voordat de
In 2015 klopten Eugene Dubovoy en zijn vader aan bij verschillende grote airco-fabrikanten. Ze hadden een nieuw systeem ontwikkeld waarmee het mogelijk werd om op individueel niveau te koelen. Er was geen interesse, dus toen zetten ze zelf hun vinding in de markt. Een gouden greep, de Evapolar slaat mondiaal aan, ook in Nederland. “Mijn vader hield zich als wetenschapper bezig met nanomaterialen”, vertelt Dubovoy. Nanomaterialen, voor de goede orde, zijn chemische stoffen of materialen met een deeltjesgrootte tussen 1 en 100 nanometer in ten minste één dimensie. Eigenschappen Door een groter specifiek oppervlak per volume-eenheid kunnen nanomaterialen andere eigenschappen hebben dan hetzelfde materiaal zonder nanoschaalkenmerken. De fysisch-chemische eigenschappen van nanomaterialen kunnen daardoor verschillen van die van bulkstoffen of deeltjes met grotere afmetingen. Er zijn al veel alledaagse producten met nanomaterialen op de Europese markt, zoals batterijen, coatings, antibacteriële kleding en cosmetica. Problematiek “Anno 2015 werd in de industrie al volop adiabatische koeling toegepast, maar daarvoor werden grote machines gebruikt. Met de kennis van mijn vader over nanomaterialen werd het in één klap mogelijk om een compacte, krachtige adiabatische koeler te ontwikkelen, waarmee je op persoonlijk niveau zou kunnen koelen.” Eigen product Enthousiast over hun concept, benaderden de Dubovoys verschillende airco-fabrikanten. “Maar die hadden geen belangstelling, ze waren erg behoudend en wilden er geen geld in steken. Daardoor werden we min of meer gedwongen om zelf de markt te betreden.” Dubovoy junior startte 4 jaar geleden, de Evapolar is sindsdien mondiaal verkrijgbaar. Innovatief Wat is er nu precies zo innovatief
Wat verstaan we precies onder comfort en wat komt er allemaal bij kijken om het te realiseren en op niveau te houden? Ron Bosch, adviseur en Hoofddocent Installatietechniek bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, legt uit en geeft ‘hands-on’ adviezen. Thermisch comfort betekent feitelijk vertaald hoe tevreden men is over het thermisch binnenklimaat van een gebouw of een woning. De combinatie van luchttemperatuur, stralingstemperatuur, luchtvochtigheid en luchtverplaatsing (tocht) is in het bekende model dat is opgesteld door professor Fanger en zijn studentengroep verwerkt in de PMV (predicted mean vote) en PPD (predicted percentage dissatisfied) waardes. Hiermee is objectief en onafhankelijk door experts vast te stellen hoe het staat met het thermisch comfort binnen een gebouw of een woning. Bouwbesluit In het Bouwbesluit staan de eisen omschreven. In Artikel 3.49 Thermisch Comfort valt te lezen: “De toevoer van verse lucht veroorzaakt in de leefzone van een verblijfsgebied voor het verblijven van mensen, een volgens de NEN 1087 bepaalde luchtsnelheid die niet groter mag zijn dan 0,2 m/s in het verblijfsgebied.” Dit artikel 3.49 heeft als doel tochtverschijnselen binnen de woning tot een minimum te beperken. Ventilatie Door de ventilatietoevoervoorziening in de gevel op meer dan 1,8 meter boven de aangrenzende vloer te plaatsen wordt mogelijk voldaan aan de maximale luchtsnelheid van 0,2 m/s. Geadviseerd wordt om de afvoervoorziening zo dicht mogelijk bij het plafond te plaatsen, op minder dan 0,3 meter vanaf het plafond, zodat een goede doorspoeling van de woning optreedt. Leefzone Wanneer de ventilatietoevoervoorziening lager wordt geplaatst, dan
Het wil nog niet vlotten met LT-warmtenetten, maar toch lijkt er een gouden toekomst te zijn weggelegd voor deze duurzame oplossing. Volgens Sebastiaan Knepper, deskundige en junior duurzaamheidsadviseur bij Merosch, is het slechts een kwestie van tijd voordat de grote doorbraak komt. IZ sprak twee jaar geleden al uitgebreid met Knepper. Hij was toen bezig af te studeren bij de TU Delft op LT-warmtenetten. Inmiddels heeft hij zijn Mastertitel gehaald en werkt hij bij Adviesbureau Merosch. Aantallen Om maar gelijk met de deur in huis te vallen: Er zijn op moment van schrijven nog 0 projecten met LT-warmtenetten gerealiseerd, vertelt Knepper. Maar de sector staat niet stil. Twee jaar geleden bleek er nog de nodige onduidelijkheid te zijn over welke temperatuurrange we nu precies spreken bij LT-warmtenetten. Dat is inmiddels wel voorbij. Uniform “Ik zie nu een meer uniforme benadering”, vertelt Knepper. “Bij HT is de temperatuur van de warmtebron hoog genoeg om aan woningen water van circa 70 °C te leveren, MT zit tussen de 50 – 70 °C, LT tussen de 30 – 50°C en tot ZLT rekenen we alles wat onder de 30° zit.” Warmtebronnen De warmtenetten kunnen in theorie gebruik maken van verschillende bronnen, vertelt Knepper. “Eigenlijk geven lokale omstandigheden de doorslag. In pak ‘m beet een waterrijke provincie als Friesland zal je bijvoorbeeld eerder de warmte oogsten van oppervlaktewater. In Zuid-Holland daarentegen is geothermie interessanter. Daarnaast kan je warmtenetten ook voeden met rioleringswarmte.” Gelijkwaardigheid Hoewel er dus verschillende opties op tafel liggen, zijn ze niet
In dit artikel legt Ron Bosch, adviseur en HBO-docent Installatietechniek, uit waarom berekeningen belangrijk zijn om tot een goed installatieconcept te komen. Daarvoor neemt hij u mee naar een bouwplaats in Rosmalen waar Hoedemakers Bouw en Ontwikkeling op moment van schrijven honderden woningen realiseert. Om precies te zijn: we gaan naar het nieuwbouwproject Parktuinen De Lanen, waar Hoedemakers vele fraaie woningen heeft neergezet aan de Bloesemgeel. Op Afbeelding 1 ziet u de in dit artikel besproken woning op kavel 2 zoals deze is gebouwd en opgeleverd nog net voor de Bouwvak. Berekeningen Met Vabi Elements Warmteverlies software, maak je een warmteverliesberekening (ook wel transmissieberekening genoemd) volgens de te hanteren Norm NEN-EN 12831 en de van toepassing zijnde ISSO-publicaties 51, 53 en 57. Zo bepaal dus je het te installeren verwarmings- of installatievermogen volgens de gestelde eisen. Input Een warmteverliesberekening is verplicht voor een Woningborg-certificaat. Vabi wordt in 90% van de bestekken voorgeschreven. De bouwkundige gegevens, de wensen voor warmwater en de ventilatiebalansberekening bepalen hoe het installatieconcept eruit gaat zien. Maar er is voor de bouw ook een Energieprestatie- en Milieuprestatieberekening nodig. EPC De berekeningen zijn opgesteld geheel conform NEN 7120 (zie verwijzing Bouwbesluit 2012). Fase 1 van het plan is nog uitgevoerd met gas, maar de woningen van Fase 2 – nu in ontwikkeling – moeten gasloos worden. De Energie Prestatie Coëfficiënt van deze koopwoningen mocht bij aanvraag maximaal 0,4 bedragen. Warmteverliesberekening Met een hiervoor genoemde warmteverliesberekening wordt het verwarmingsvermogen bepaald dat nodig is om de ruimtetemperatuur comfortabel te houden