Bioketels

Wat veel mensen niet weten is dat maar liefst 60 % van de duurzame energie in Nederland komt van bio-energie, waarbij bioketels een belangrijke bijdrage leveren. Zon, wind, water en andere bronnen leveren de resterende 40 %. Dat aandeel stijgt flink, maar voor de energietransitie blijft ook bio-energie nuttig en noodzakelijk. In dit artikel ga ik wat dieper in op bio-energie en bioketels in het bijzonder.

Over bio-energie bestaan veel misverstanden. Dat komt deels omdat bio-energie in Nederland nog relatief onbekend is en deels omdat bio-energie erg divers is, waarbij verbranding van het bio-deel in afvalcentrales meetelt evenals de open haard en houtkachel van huishoudens, maar ook de vergisting van mest en van reststromen in de voedingsmiddelenindustrie en biodiesel voor vrachtwagens. Bioketels die houtpellets of houtchips verbranden zijn de sterkst groeiende sector, zowel voor gebouwgebonden oplossingen als voor warmtenetten, tuinbouw en industrie. Bij huishoudens gaat het om bescheiden aantallen (in 2018 5.300 ketels), maar naar verwachting zal dit groeien naar enkele honderdduizenden.

Duurzaamheid

Bijna 80% van alle gebruikte biomassa komt uit Nederland. We kunnen ook nog even vooruit met onze Nederlandse stromen, maar op de langere termijn moet de beschikbaarheid beslist omhoog of de import uit omringende landen moet toenemen. De toepassing van hout hoger in de circulaire ladder staat ook niet op gespannen voet met de toepassing als energiebron. Integendeel, voor het opbouwen van circulaire ketens in Nederland zijn alle stappen naar het meer en breder toepassen van hout en andere biomassastromen gewenst. Meer bomen in de natuur en meer hout in de bouw levert voor de bio-energiesector meer snoei-afval op.

CO2-neutraal

Volgens Nederlandse en internationale afspraken is bio-energie CO2-neutraal, omdat er niet meer CO2 aan de atmosfeer wordt toegevoegd dan dat eraan wordt onttrokken. Ook telt als argument dat de CO2 van bomen toch eens in de atmosfeer komt, ook als je het afval niet verbrandt. Als we – mede door een hogere opbrengst uit bosbeheer – zorgen voor meer bomen om CO2 af te vangen, gaan we er zelfs op vooruit. In de tuinbouw wordt de CO2 uit bioketels zelfs al afgevangen, daar wordt een bioketel de enige duurzame bron met een negatieve CO2-uitstoot.

Wanneer een bioketel?

Om eerlijk te zijn; bioketels zijn in veel gevallen niet de beste oplossing. Bijvoorbeeld in zeer goed geïsoleerde huizen is de warmtevraag te klein om de relatief hoge begininvestering eruit te halen. Daar zijn bijvoorbeeld warmtepompen een goed alternatief. Ook komen er straks veel meer aansluitingen op een warmtenet. De warmte in zo’n warmtenet kan dan wel weer uit een bioketel komen, naast andere bronnen als zon en aardwarmte. Waar geen energiezuinig woonhuis staat en waar geen warmtenet wordt aangelegd, is de bioketel zeker een goed alternatief om mee te nemen in de afweging. Maar kijk ook eens verder, want bijvoorbeeld appartementencomplexen en kantoren lenen zich ook goed voor een bioketel.

Proven Technology

Bioketels zijn vaak een goedkope duurzame oplossing als het om verwarmen gaat. Het is een bewezen techniek waarbij bestaande radiotoren kunnen blijven zitten. De klant moet wel ruimte hebben voor de opslag van de voorraad brandstoffen en voor - meestal - een buffervat. Vandaar dat we bioketels vooral zien bij boerderijen, grote woonhuizen en appartementen.

Fijnstof

Bio-energie heeft wel een nadeel, bij het verbranden komt fijnstof vrij. In moderne bioketels is dat dankzij een computergestuurd verbrandingsproces een minimale hoeveelheid. De vergelijking tussen een houtkachel en een bioketel gaat hier dan ook niet op. En er zijn tegenwoordig elektrostatische filters beschikbaar om de emissie van fijnstof verder terugbrengen. Sommige fabrikanten bouwen deze filters zelfs al standaard in voor de verwarmingsketels voor huishoudens.

Geschoold personeel

Een belangrijk knelpunt voor bedrijven die bioketels verkopen is de installatie. Zoals het er nu uitziet, gaat de wettelijke verplichting voor certificering van installateurs die aardgasgestookte cv-ketels installeren in per 1 juli 2021. Dat betekent onder meer dat er eisen gesteld gaan worden aan de vakbekwaamheid van de installatiemonteur, wat aangetoond moet worden met het behalen van zowel een theorie als een praktijkexamen. Die vakbekwaamheid is niet alleen bij cv-ketels een issue, maar ook bij nieuwe technieken als zonnepanelen, warmtepompen en bioketels. Daar zal de wettelijke verplichting voor vakbekwaam werken snel volgen, zo verwacht ik.

Noodzaak

Dat is ook noodzakelijk. Voor het draagvlak onder de energietransitie is het niet goed dat klanten problemen krijgen met hun nieuwe installatie. De nieuwe technieken krijgen daardoor onverdiende kritiek, die terug te voeren is op ondeskundige installatie, en niet op de techniek zelf. Voor alle duidelijkheid: apparaten als zonnepanelen, bioketels en warmtepompen, alsmede de bijbehorende installatietechniek, wijzigen in een zeer snel tempo. Een hedendaagse bioketel is niet te vergelijken met een houtketel van 10 jaar geleden: het ontwerp van de verbranding is ingrijpend gewijzigd, er zijn meerdere verbrandingszones geïntroduceerd om de houtsnippers of pellets volledig te kunnen verbranden, en de besturing is volledig computergestuurd met als doel de lage emissienormen te kunnen behalen. De aanvoer van lucht en afvoer van rookgassen wordt daartoe voortdurend gemonitord en gewijzigd aan de hand van de brandercondities.

“Te druk”

Opleidingen en erkenningen van installateurs zijn dus essentieel. Daar wordt van veel kanten op ingespeeld, in de bioketelbranche met incompany-trainingen en een brancheopleiding. Ik merk wel dat installateurs nog terughoudend zijn om hun monteurs naar opleidingen te sturen en om te investeren in vaste contracten. “Te druk” is een veelgehoord excuus. Het is inderdaad hoogconjunctuur in de branche. En dat zal het voorlopig ook wel blijven als we kijken naar het Klimaatakkoord en de internationale afspraken waartoe Nederland zich heeft verplicht. Het aantrekken van meer medewerkers zou dan ook prioriteit nummer 1 zijn. De tarieven die gevraagd kunnen worden staan een goede beloning toe. Dus wat let u?

Toekomst

Voor bioketels heeft de NBKL een erkenningsregeling voor installateurs ingevoerd. Ze worden daarbij getoetst op vakbekwaamheid en op de kwaliteit van de afgeleverde installatie. Onze erkenning staat open voor meer goede installateurs. Over de wijze waarop SDE+ en ISDE-regeling de komende jaren vormgegeven worden zal dit najaar worden beslist. Beide subsidieregelingen zijn van groot belang voor de branche. Maar nu al kan worden voorspeld dat hogere aardgasprijzen én subsidies voor duurzame energieopwekkers de komende jaren veel werk voor de installatiebranche gaan opleveren. Vooral voor bedrijven met voldoende en goed gekwalificeerd personeel! Mijn verwachting is dat we over tien jaar in Nederland gewend zijn geraakt aan bioketels, dat we meer bos hebben aangeplant en dat we flink op weg zijn naar klimaatneutraal verwarmen 

Auteur: Eppo Bolhuis Voorzitter Vereniging van Nederlandse Biomassa Ketel Leveranciers (NBKL)