Van NOM naar POM

In het Zuid-Hollandse Voorhout verrijzen 33 nieuwe woningen. Het gaat om een innovatief project met energieleverende woningen. Dankzij slimme software en duurzame installatietechniek, waaronder een bijzonder samenspel van natuurlijke en mechanische ventilatie, gaan de initiatiefnemers zelfs verder dan NOM. Maak kennis met POM.

Het zijn slechts 33 woningen. Toch hebben ze al een storm aan publiciteit teweeggebracht, zowel nationaal als internationaal. In Voorhout, onder de rook van Leiden, wordt een innovatief experiment uitgevoerd. De nieuwe huizen gaan namelijk een stap verder dan NOM (Nul-Op-de Meter), ze zijn niet energieneutraal, maar energieleverend.

Altijd innoveren

Het begon allemaal in 2013 vertelt Yvonne van der Hulst. Zij is eigenaar van Van der Hulst Bouwbedrijf. Ook in Lisse had de economische crisis haar tol geëist. Van der Hulst was bezig te overleven, “maar tegelijkertijd realiseerden we ons dat we ook naar de toekomst moesten kijken. Innoveren doe je niet alleen in tijden van voorspoed, maar ook in tijden van crises. Alleen op die manier blijf je relevant als speler in de bouwkolom.”

Active House

Van der Hulst smeedde haar bedrijf om tot een LEAN-organisatie, verdiepte zich in luchtdicht bouwen en in de Active House filosofie. “Een Active House wordt beoordeeld op de mate van interactie tussen binnenklimaat, energiegebruik en milieubelasting, waarbij wordt gestreefd naar de optimale balans”, aldus het boek met de officiële ontwerprichtlijnen. Dat klinkt wat vaag, dus de vraag is hoe je dat vertaalt naar de praktijk.

Energie en binnenklimaat

“Een Active House creëert een gezond en comfortabel binnenklimaat voor bewoners, met veel daglicht en verse lucht. De gebruikte materialen hebben een neutrale impact op het comfort en binnenklimaat. Daarnaast is een Active House zeer energie-efficiënt. Alle, of bijna alle, benodigde energie wordt opgewekt door hernieuwbare bronnen geïntegreerd in het gebouw, of door lokale collectieve energievoorzieningen en het (landelijke) elektriciteitsnet. Tot slot past een Active House in zijn omgeving door optimale afstemming op de lokale situatie, bewust gebruik van grondstoffen en de algehele milieubelasting gedurende de levensduur van het gebouw”, valt er verderop in de ontwerprichtlijnen te lezen.

Pluswoningen

Van der Hulst: “Met een aantal vaste partners hebben wij een consortium gevormd en deze principes geïntegreerd in onze Pluswoningen. We tillen duurzaamheid naar een hoger niveau.” De huizen in Voorhout hebben een spouwmuur met PIR-isolatie. Het binnenblad is van kalkzandsteen, het buitenblad bestaat uit metselwerk. “Er zit geen triple glas in de kozijnen, want dat is onnodig. We hebben al luchtdicht gebouwd.” Het dak bestaat uit een houten opbouw, met minerale wol isolatie. Het is bekleed met waterdichte PV-panelen en rondom afgewerkt met bijpassende dakpannen. De gevel heeft een normale RC-waarde van 5, het dak heeft een RC-waarde van 6 en de vloer van 6,5.

Smart Grid

Iedere Pluswoning in het project beschikt over een Nissan accu. Een volledig geladen accu is in principe voldoende voor een dag stroom. Door de energievoorziening van alle woningen aan elkaar te koppelen via slimme software van 4YEF, ontstaat er een mini Smart Grid. Zo kunnen eventuele tekorten worden opgevangen door continu energie uit te wisselen. En voor de momenten waarop er echt een extreme piekvraag is, beschikt de wijk nog over een extra stroombuffer in de vorm van twee elektrische auto’s. Alle huizenbezitters betalen nu nog maar 18 euro per maand. Daarvoor krijgen ze de beschikking over een ruime energiebundel. Gebruiken ze meer, dan betalen ze bij.

Verwarming en koeling

Ook op W-gebied zijn slimme en duurzame oplossingen toegepast. De woningen krijgen allemaal een luchtwarmtepomp. De buitenunit wordt aan het dak bevestigd om geluidsoverlast te voorkomen. Het systeem voedt de LT-vloerverwarming op de begane grond en de BKA-klimaatvloeren van de 1e en 2e verdieping.
“We hebben bewust voor twee verschillende oplossingen gekozen. De LT-vloerverwarming ligt onder de afsmeervloer. Die ervaar je intenser dan betonkernactivering en past daarom beter bij de gewenste comfortbeleving op de begane grond. Met de BKA-klimaatvloeren kunnen we overigens zowel verwarmen als koelen. Wel zo prettig tijdens de warme maanden. De badkamer tot slot krijgt nog een elektrische radiator, maar eigenlijk verwachten we niet dat de eigenaren die vaak hoeven aan te zetten.”

Ventilatie

De warmtepomp communiceert via slimme software met andere installatietechnische oplossingen, waaronder het balansventilatiesysteem. Zo wordt continu de thermische energiebalans gemonitord. Het balansventilatiesysteem zuigt verse lucht aan via het dak. Vervolgens wordt de behandelde lucht in de woonkamer, slaapkamers en andere ruimtes ingeblazen. De afzuiging vindt plaats via natte ruimtes, keuken en technische ruimte.

Dakraam

Mocht er in de zomer behoefte zijn passieve koeling, dan kan het Velux dakraam automatisch worden geopend. Op basis van warme stijgende lucht en ramen die beneden open staan, wordt vervolgens in korte tijd de lucht in de woning ververst. Het raam gaat opent pas, als vooraf ingestelde parameters een signaal afgeven. Als het regent gaat het raam automatisch weer dicht. “Natuurlijke ventilatie heeft in ons concept dus een ondersteunende rol.”

S-installaties

Waar de E- en W- oplossingen al zijn voorgeprogrammeerd, geeft het consortium achter de Pluswoningen de bewoners de ruimte om zelf het sanitair te kiezen. Een verstandige keuze, aangezien uit onderzoek blijkt dat gemiddeld iedere 7 jaar wel een interne verbouwing plaatsvindt, waarbij de kans groot is dat ook de badkamer onder handen wordt genomen.

Ventilatie Prestatie Keuring

De bouw van de 33 huizen is vlak voor de zomer van 2018 van start gegaan. Rond de bouwvak van 2019 moet de uiteindelijke oplevering plaatsvinden. Daar maakt de Ventilatie Prestatie Keuring ook deel van uit. Van der Hulst blijkt een fervent voorstander te zijn van een verplichte opleveringskeuring van installaties. “Om de kwaliteit te waarborgen, maar ook omdat het goed aansluit op de BENG-eisen.”

Onderhoud

Na de oplevering blijft het consortium betrokken bij het project. Onder andere door bewoners te blijven coachen in hun energiegebruik. Ook zijn er onderhoudscontracten afgesloten, waar de vervanging van de filters van het balansventilatiesysteem optioneel deel van kan uitmaken. Al met een al een duidelijk voorbeeld van een project waarin de bouwende en installerende partijen zich niet alleen focussen op de realisatie, maar ook oog hebben voor de verdere levenscyclus van de woningen. 