Tag: artikel editie maart 2024

Warmtepompen

De warmtepompmarkt is afgekoeld, blijft uit recente cijfers. Sterker nog, de eerste maand van 2024 liet zelfs een stijging zien van het aantal cv-ketels dat werd verkocht. Toch zal de opmars van de warmtepomp doorzetten. All-electric als het kan, hybride als het moet óf gunstiger financieel uitpakt. Tijdens de afgelopen VSK stond de warmtepomp wederom in het middelpunt van de belangstelling. IZ sprak met GREE en ATAG, twee exposanten die noviteiten lieten zien. Wat zijn volgens hen de trends in warmtepompland? Succesvolle beurs Maar eerst nog even terug naar de beurs. Hoewel we in het volgende nummer een uitgebreide terugblik geven, kunnen we alvast wat eerste indrukken optekenen. Wat hadden GREE en ATAG zoal te vertellen? Voor beide partijen was het een geslaagde beurs. Opvallend genoeg vanwege exact dezelfde reden: de juiste bezoekers kwamen langs. Grotendeels installateurs “Het was een drukbezochte beurs. Dit jaar stonden we als GREE op de VSK om ons aanbod meer onder de aandacht te brengen van de Nederlandse installateur. Wereldwijd is GREE een grote speler, met 90.000 man in dienst, maar we merken dat we toch nog wat extra naamsbekendheid kunnen gebruiken hier”, vertelde Enrico Lenaerts, Business Development Manager ons. En in die missie is GREE geslaagd tijdens de VSK. “Ik denk dat zeker 80 % van onze bezoekers installateur was. Ik draai zelf al een tijd mee in de HVAC-wereld en heb wel VSK-edities meegemaakt waar dat heel anders was.” Vakbeurs “Ik vond het veel meer een vakbeurs dan de vorige edities”, vertelde Jan

‘All-electric ready’

Wie een warmtepomp overweegt, staat voor de keuze tussen een hybride of een all-electric systeem. Steeds vaker stellen adviseurs echter een derde optie voor, een ‘tussenvariant’: ‘all-electric ready’. Het is een van de voornaamste trends die ISSO-specialist Jos de Leeuw momenteel opmerkt. Wie nog niet voor all-electric kan of wil gaan, maar deze stap in de (nabije) toekomst wel wil zetten, kan kiezen voor all-electric ready. Een hybride warmtepomp is all-electric ready wanneer deze voldoende vermogen heeft om op termijn – eventueel na (verdere) isolatie – de volledige woning te verwarmen, zonder hulp van een cv-ketel. Volgens De Leeuw, specialist klimaatinstallaties bij ISSO, wordt deze tussenvariant steeds vaker als derde optie voorgelegd. Het was een van de voornaamste ontwikkelingen die zijn meegenomen bij het actualiseren van ISSO-kleintje Hybride Warmtepompen in Woningen. Plannen voor rendementseis In 2021 verscheen de eerste versie van het ‘kleintje’, die inspeelde op de toenemende vraag naar dergelijke warmtepompsystemen. Deze werd deels gevoed door de overheidsplannen om vanaf 2026 een rendementseis te stellen die de cv-ketel niet zelfstandig kan behalen. Veel mensen sorteren sindsdien alvast voor op het bijplaatsen van een warmtepomp. Als deze plannen echt doorgaan, dan zal bovendien vrijwel iedere installateur in staat moeten zijn om een hybride warmtepompsysteem te ontwerpen en installeren. Vijf fasen ISSO-kleintje Hybride Warmtepompen in Woningen helpt daarbij. Het biedt installateurs en adviseurs alle informatie die ze nodig hebben, deels afkomstig uit de uitgebreide ISSO-publicatie 98 ‘Lucht/water-warmtepompen’. Hoofdzakelijk gaat het dus over warmtepompen met lucht als energiebron. De informatie in het

Geïntegreerde opslag

De belangstelling voor energieopslag neemt toe. Niet alleen vanwege de overstap op duurzame energiebronnen, maar ook uit efficiëntieoverwegingen. Daarbij komen E & W samen. Met de opgeslagen energie kunnen we immers klimatiseringsinstallaties aansturen. Ron Bosch, adviseur en HBO-hoofddocent Installatietechniek belicht twee systemen: de Home Control Smart Grid Interface en de Control4 NRG. Hoewel er verschillende geluiden te horen zijn op de markt, lijkt het zeker de moeite waard om te investeren in energieopslag, vooral gezien de stijgende energieprijzen en de groeiende beschikbaarheid van duurzame energiebronnen. Een slimme keuze in dit scenario kan de implementatie van gebouw- of thuisautomatisering zijn. Met de juiste oplossingen kunnen consumenten niet alleen besparen op energiekosten, maar ook bijdragen aan een groenere toekomst. Oplossingen Op de markt zijn al verschillende oplossingen beschikbaar waaronder de Control4 NRG en de Home Control Smart Grid Interface. Hiernaast een kort overzicht van de twee energiemanagementsystemen. Afbouw salderingsregeling De markt voor energieopslag zal waarschijnlijk groeien door de afbouw van de salderingsregeling. Vanaf 2025 kunnen huishoudens en kleine bedrijven geleidelijk aan minder salderen. In 2031 wordt de regeling volledig stopgezet. – 2023: 100% – 2024: 100% – 2025: 64% – 2026: 64% – 2027: 55% – 2028: 46% – 2029: 37% – 2030: 28% – 2031: 0% Oplossingen Er zijn al verschillende oplossingen beschikbaar, waaronder gebouw- of thuisautomatiseringssystemen. Deze systemen optimaliseren het gebruik van zelf opgewekte energie met behulp van algoritmes en dynamisch energiemanagement, waardoor de afhankelijkheid van het elektriciteitsnet wordt verminderd en de energiekosten worden verlaagd. Belastingdienst regeling Huishoudens die voldoen

Het steeds groter wordende probleem van netcongestie

De groeiende netcongestie voor huishoudens en overige kleine verbruikers is zorgwekkend. De overheid en netbeheerders kondigen maatregelen aan om congestie, die nu ook op het 230V laagspanningsnet optreedt, te verminderen. Als er niks gedaan wordt, veroorzaakt overbelasting uitval van elektriciteit voor zo’n anderhalf miljoen kleinverbruikers. Minister Jetten stelt maatregelen voor, waaronder toekomstige normen voor slimme, aanstuurbare warmtepompen om netcongestie tegen te gaan. Hiermee is het de bedoeling op afstand het verbruik reguleren binnen de capaciteitsgrenzen van het net, cruciaal voor het aanpakken van netcongestie. Een analyse van Netbeheer Nederland geeft een verontrustende situatie tot 2030. Kleinverbruikers lopen risico op onderspanning, knipperende lampen, storingen in apparatuur waaronder warmtepompen en jarenlange overspanning op piekmomenten. Dit kan leiden tot het uitvallen van PV-omvormers, waardoor de opgewekte stroom tijdelijk niet aan het net kan worden geleverd. De wachttijd voor nieuwe of zwaardere kleinverbruik aansluitingen zal aanzienlijk toenemen. Dit terwijl individuele verzoeken momenteel worden gehonoreerd, dat bijdraagt aan het risico van overbelasting. Er is een ‘Actieagenda Netcongestie Laagspanningsnetten’ opgesteld waar ingezet wordt op het sneller verzwaren en uitbreiden van laagspanningsnetten en een beter beeld van de belasting ervan waarbij er lokale afstemming moet komen van de vraag en aanbod van elektriciteit. Een toereikend elektriciteitsnet is essentieel voor onze verduurzamingsdoelen. Flexibele aansturing wordt onderzocht, zodat installaties kunnen doorgaan tijdens netverzwaring. Tot die tijd blijft er echter een risico op capaciteitsgebrek op wijkniveau. Een hybride is daarom een uitstekende oplossing: het grote voordeel is de keuze tussen energiebronnen. Zo ben je minder afhankelijk en blijft warmtevoorziening gegarandeerd.

Inspelen op de warmtepompvraag

Sinds 1 juli 2018 is de aansluitplicht voor aardgasleidingen ten behoeve van nieuwbouwwoonwijken vervallen. Vanaf die datum zijn de elektrificatie van verwarmingssystemen en de toepassing van warmtepompen in de gebouwde omgeving in een stroomversnelling geraakt. Als we kijken naar het Warmtepomp Trendrapport 2024, waren er eind 2017 11.300 warmtepompen opgesteld in woningen en waren dat er eind 2023 568.000. Een enorme groei die zich richting 2030 volgens prognoses verder doorzet naar ca. 2,2 miljoen woningen. Tel daar de industriële toepassing van warmtepompen bij op en we worden met een grote uitdaging geconfronteerd: hoe krijgen we deze warmtepompen geïnstalleerd en onderhouden met het enorme tekort aan vakmensen? Er zijn meerdere noodzakelijke stappen die zowel sector als overheid moeten nemen. Het werken in de koeltechnische sector moet zowel voor huidige vakmensen als instromers aantrekkelijk zijn. Daarnaast moeten vakmensen goed opgeleid worden, zodat ze hun taken efficiënt en foutloos kunnen uitvoeren. Om installatie- en onderhoudstijd te besparen, zullen er snel te installeren en onderhouden apparaten ontwikkeld en geproduceerd moeten worden die bovendien beschikken over de nieuwste technologieën om voorspellend onderhoud mogelijk te maken. Tot slot is er een meerjarenbeleid vanuit de overheid nodig, zodat de sector zich kan focussen op lange termijn ontwikkelingen. NVKL, de vereniging van koeltechnische bedrijven, richt zich op het werven en opleiden van nieuwe medewerkers, het bijscholen van vakmensen en het bieden van aantrekkelijke banen in de koel- en klimaatsector. Zo kunnen we als sector de uitdagingen waarmee we geconfronteerd worden de baas blijven. Coen van de Sande, directeur

Visie

De traditionele elektriciteitsinfrastructuur kraakt en piept onder de toenemende vraag. Zijn we klaar om onze energie zelf op te wekken? En wat wordt de rol van de installateur? Atakan Bilecen, Chief Sales Director bij Huawei FusionSolardel deelt zijn inzichten. Over tech, trends en de toekomst. “De vraag naar PV-panelen en zonne-accusystemen neemt toe, zowel in de utiliteit als in de woningbouw. We zien een gestage groei in de afgelopen twee jaar, met gemiddeld 4,8 gigawatt aan nieuwe PV-capaciteit per jaar. De groei is verdeeld over de markten voor residentiële, commerciële en utiliteitsgebouwen. Deze groei lijkt structureel. Maar groei is natuurlijk afhankelijk van verschillende factoren. Denk aan congestieproblemen in het elektriciteitsnet, veranderingen in wet- en regelgeving met betrekking tot saldering, en de beperkte beschikbaarheid van land voor het plaatsen van PV-panelen.” Terugverdientijden “De terugverdientijden van PV-systemen variëren sterk. Ook die zijn afhankelijk van verschillende factoren. Zoals het specifieke segment en de toepassing van de installatie. Of het voor de meter of achter de meter wordt geïnstalleerd. De mate van zelfgebruik van de opgewekte energie. Daarnaast speelt ook hier de aanwezigheid van congestieproblemen een rol: ze beïnvloeden de operationele efficiëntie van de installatie. Al deze aspecten samen bepalen de mogelijke terugverdientijd(en) van een PV-installatie of batterijsysteem.” Materialen “De ontwikkelingen op het gebied van technologie voor zonne-PV en batterijen gaan snel. De efficiëntie van PV-panelen is bijna 25 %, terwijl dat enkele jaren geleden nog op 19 % lag. Omvormers worden steeds geavanceerder en bieden meer mogelijkheden voor beheer en integratie met bijvoorbeeld

Is er ook één oplossing voor marketing?

‘Wordt het leven makkelijker als alle vraagstukken op slechts één manier aangepakt kunnen worden?’ Die vraag kwam in me op toen ik het thema van dit nummer zag: ‘all-electric’. Wat ik op dit moment weet over de installatiebranche, is dat nu al veel apparatuur elektrisch aangestuurd wordt. Maar verdwijnt de gasgestookte cv-installatie helemaal? Voorlopig nog niet. Want voor veel gebouwen is een hybride installatie de enige oplossing of gelden zelfs uitzonderingsregels. En wat nu als waterstof een optie blijkt? Of juist warmtenetten? Weet u het? Top, want dan heeft u een voorsprong op uw concullega’s. Maar volgens mij is nog helemaal niet zo zeker wat in uw vakgebied nu dé oplossing wordt. En in mijn vakgebied marketing gaat het juist om het kiezen van andere oplossingen. Het zou wat zijn, als iedere ondernemer dezelfde positionering kiest als de concurrentie en op dezelfde manier communiceert, de verkoop aanpakt of exact dezelfde prijsstelling hanteert. In het marketingvak is maar één ding zeker: er gebeurt altijd wel iets dat invloed heeft op de business van bedrijven. Zowel op technologisch, politiek als economisch gebied. En zelfs op het gebied van sociaal/culturele, ecologische en demografische aspecten zijn er altijd wel ontwikkelingen. Denk maar eens aan de toenemende bewustwording over de gevolgen van klimaatverandering. Binnen huishoudens leidt dat tot vragen als: wel/geen warmtepomp of zonnepanelen. Of aan de krapte op de arbeidsmarkt die vooral veroorzaakt wordt door een vergrijzende bevolking. Allemaal ontwikkelingen waar managers van ondernemingen juist heel goed naar moeten kijken. Juist ook om kopzorgen

Meterkast

Met de elektrificatie van onze samenleving groeit de meterkast uit zijn jasje. In toenemende mate komen W & E samen in het bekende plekje vlakbij de voordeur. Enige jaren geleden leidde het al tot een herziening van de NEN 2768 ‘Meterruimten en bijbehorende bouwkundige voorzieningen in woningen’. Maar ondertussen wordt er al gedacht over verdere aanpassingen. De cv-ketel verdwijnt, de warmtepomp maakt zijn entree, evenals steeds meer gebalanceerde ventilatiesystemen, elektrische laadpalen, accu-opslagsystemen en PV-panelen. De Nederlandse woning is in een rap tempo aan het veranderen. En dat drukt ook zijn stempel op de oude, vertrouwde meterkast. IZ sprak erover met John van Vugt, Vakspecialist Elektrotechniek bij Techniek Nederland. Hij verzorgde tijdens de VSK een lezing over de meterkast van de toekomst. Lezing De toelichting klonk al veelbelovend: “De meterkast is hét netwerkpunt waar gas, elektra, water en telecom samenkomen en technische installaties voorzien van input. Het aantal apparaten neemt toe, ze worden slimmer en de stromen gas en elektriciteit veranderen. Wat is de impact hiervan op de huidige meterkast en hoe houden we deze veilig, overzichtelijk en betaalbaar?” Van Vugt gaf tijdens de lezing zijn visie op de toekomst, maar laten we eerst voor de volledigheid even teruggaan naar het recente verleden. Terugblik In 2021 ging de NEN 2768 op de schop. In de voorafgaande jaren was al duidelijk geworden dat de installatiequote in woningen toenam en de meterkast nodig moest worden aangepast. Niet alleen vanwege het ruimtebeslag, maar ook door de stijgende warmtelast en daarmee het risico op brand.

Uitstapje

Wie een warmtepomp overweegt, lijkt te moeten kiezen tussen een hybride of een all-electric systeem. Maar steeds vaker stellen adviseurs een derde optie voor: ‘all-electric ready’. Deze ‘tussenvariant’ is bedoeld voor wie nog niet voor all-electric kan of wil gaan, maar deze stap in de (nabije) toekomst wel wil zetten. Het is een trend die laat zien dat all-electric steeds nadrukkelijker het beeld zal gaan bepalen. Bovendien laat het zien dat de keuze in de praktijk nog niet zo eenvoudig is. Welke ontwikkelingen moet je als installateur nauwlettend volgen om straks niet achter de feiten aan te lopen? De energietransitie die is ingezet maakt dat installatietechniek tegenwoordig meer is dan W-techniek. Hoewel E-techniek is voorbehouden aan de ‘echte’ E-installateur, zal de W-installateur steeds meer op de hoogte moeten zijn van E-techniek die in het verleden een ver-van-zijn-bed-show was. Vandaar in deze special over all-electric meer aandacht dan gebruikelijk voor die E-techniek, zoals een artikel over energieopslag en een duikvlucht in de meterkast. Maar ook PV-panelen en zonne-accusystemen komen voorbij. Een uitstapje en inkijkje tegelijkertijd dus.

All Electric: mission impossible?

Nederland is volop bezig met het ontwikkelen van duurzame energieoplossingen. En met succes. Er wordt steeds meer elektrisch gereden en steeds meer panden worden voorzien van warmtepompen. Maar met deze snelle transitie komen er ook nieuwe uitdagingen. Eén daarvan is netcongestie. Verduurzamen heeft dus een keerzijde. De toekomst ziet er elektrisch uit, vooral met de verplichte vervanging van cv-ketels door warmtepompen vanaf 2026. Het aantal geïnstalleerde warmtepompen zal naar verwachting exponentieel toenemen, met alle gevolgen voor het elektriciteitsnetwerk van dien. Dit werd pijnlijk duidelijk in Apeldoorn, waar een appartementencomplex met 124 nieuwe warmtepompen kampte met een gebrek aan aansluitingsmogelijkheden. Ook de groei van elektrische voertuigen brengt uitdagingen met zich mee. Hoewel de toename tot 2030 gematigd wordt verwacht, zal de behoefte aan laadinfrastructuur exponentieel groeien tegen 2044, met een geschatte vraag naar 4,3 miljoen laadpunten Wat betekent dit? Vertraging van verduurzamingsambities en -projecten? Heroverweging van locatiekeuze op basis van de beschikbaarheid en betrouwbaarheid van het elektriciteit? Ik zeg absoluut nee! En ik niet alleen. Het demissionaire kabinet stelde gelukkig in januari 25 miljard euro beschikbaar aan TenneT om aan de slag te gaan. Deze maand besloot netbeheerder Stedin met een investering van 924 miljoen 400 megawatt aan nieuw vermogen te realiseren. Hoewel de uitdagingen groot zijn, mogen we onze duurzame ambities niet opgeven. Sterker nog, we zagen al veel langer de congestie aankomen Het is nu een kwestie van prioriteiten stellen en slim omgaan met de beschikbare middelen. We investeren niet alleen in een betere toekomst voor onszelf, maar ook