Meterkast

Met de elektrificatie van onze samenleving groeit de meterkast uit zijn jasje. In toenemende mate komen W & E samen in het bekende plekje vlakbij de voordeur. Enige jaren geleden leidde het al tot een herziening van de NEN 2768 ‘Meterruimten en bijbehorende bouwkundige voorzieningen in woningen’. Maar ondertussen wordt er al gedacht over verdere aanpassingen.

De cv-ketel verdwijnt, de warmtepomp maakt zijn entree, evenals steeds meer gebalanceerde ventilatiesystemen, elektrische laadpalen, accu-opslagsystemen en PV-panelen. De Nederlandse woning is in een rap tempo aan het veranderen. En dat drukt ook zijn stempel op de oude, vertrouwde meterkast. IZ sprak erover met John van Vugt, Vakspecialist Elektrotechniek bij Techniek Nederland. Hij verzorgde tijdens de VSK een lezing over de meterkast van de toekomst.

Lezing
De toelichting klonk al veelbelovend: “De meterkast is hét netwerkpunt waar gas, elektra, water en telecom samenkomen en technische installaties voorzien van input. Het aantal apparaten neemt toe, ze worden slimmer en de stromen gas en elektriciteit veranderen. Wat is de impact hiervan op de huidige meterkast en hoe houden we deze veilig, overzichtelijk en betaalbaar?”
Van Vugt gaf tijdens de lezing zijn visie op de toekomst, maar laten we eerst voor de volledigheid even teruggaan naar het recente verleden.

Terugblik
In 2021 ging de NEN 2768 op de schop. In de voorafgaande jaren was al duidelijk geworden dat de installatiequote in woningen toenam en de meterkast nodig moest worden aangepast. Niet alleen vanwege het ruimtebeslag, maar ook door de stijgende warmtelast en daarmee het risico op brand. Van Vugt: “Officieel mocht een meterkast een maximumtemperatuur hebben van 50 °C. Uit metingen met warmtebeeldcamera’s bleek dat in sommige gevallen de temperatuur wel eens opliep tot maar liefst 80 °C.”

Klimatisering
Door de afwezigheid van geforceerde koeling of geforceerde ventilatie kon de meterkast niet op de gewenste temperatuur worden gehouden. “Maar ja, een airconditionings- of ventilatiesysteem toevoegen zou onlogisch zijn. Dan zouden het ruimtebeslag en energiegebruik alleen maar toenemen.”

Oneigenlijk gebruik
Tegelijkertijd bleek de meterkast ook voor allerlei oneigenlijke doeleinden te worden gebruikt. Iedere installateur kent de volgepropte exemplaren, waar stofzuigers, bezems, tennisrackets en wat dies meer zij uit komen vallen als je de deur opent. Ook vertelde een adviseur en ‘trouble-shooter’ ons nog recentelijk dat hij regelmatig meterkasten zag en nog steeds ziet waarin installaties zijn opgenomen die er niet thuishoren. Denk aan onthardings- en watertoevoerinstallaties voor vijverpartijen.

Vergroten
Nog voor de NEN 2768 onder handen werd genomen, werd onder andere nagedacht over het idee om de meterkast met het oog op de toekomst te veranderen in een technische ruimte bij grotere woningen. “Een standaard meterkast is nu 80 centimeter breed bij 2 meter hoog en 42 centimeter diep. Een technische ruimte kan tot twee keer zo groot zijn.” Dit idee sneuvelde uiteindelijk, vanwege voorziene problemen met het ruimtebeslag.

Wijzigingen 2021
Wat is er wel veranderd in 2021? “De meterkast mag nu verder van de voordeur afstaan dan vroeger, tot 4,5 m. Daarnaast zijn de eisen aan het gebruik van lege mantelbuizen verduidelijkt om te voorkomen dat lege sparingen aan netbeheerzijde door installateurs worden gebruikt. Hiermee wordt voorkomen dat installatieleidingen het netbeheerdersdeel van de meterruimte ongewenst doorkruisen. Tot slot is er meer ruimte om meterkasten te customizen qua omvang.”

W&E
Komen we op de huidige situatie. Waar gaan we nu naartoe en welke gevolgen heeft dat voor de W-installateur? Er blijkt nu volop te worden nagedacht over mogelijkheden om de meterkast op te delen. Zo kan je tussenschotten aanbrengen tussen de meterruimte, de technische installaties en het gebruikersdeel. In het technische deel komen W & E samen, het gebruikersdeel is vooral bedoeld voor de automatisering die bijvoorbeeld betrekking heeft op de bediening.

Waterstofketel
Met deze opsplitsing kan je een betere beveiliging waarborgen en inspelen op de extra behoefte aan energie en meet- en regeltechiek. “Want er komen niet alleen meer installaties in de woning die draaien op stroom, we meten ook steeds meer.” Trouwens, er is ook een gerede kans dat de waterstofketel zijn entree gaat maken in de woning. Ook daarmee moet rekening worden gehouden in de meterkast van de toekomst.

Waterscheiding
Allemaal leuk en aardig, maar zijn dergelijke plannen wel uitvoerbaar? Krijgen we op deze manier een waterscheiding tussen nieuwbouw en bestaande woningbouw? Iedere lezer weet immers hoe krap behuisd een meterkast kan zijn in bijvoorbeeld een portiekwoning van voor 1960. Van Vugt beaamt dat je in de bestaande bouw eerder tegen grenzen aan zult lopen. Dat kan ertoe leiden dat installatietechnisch in topsegment nieuwbouwwoningen meer mogelijkheden zullen zijn. Maar, “ook in kleinere woningen kan een elektrificatieproces plaatsvinden, waarbij de meterkast voldoende verzwaard kan worden voor een warmtepomp en ook PV-panelen in het installatieconcept kunnen worden opgenomen.”

Handhaven
Wat betreft de misstanden die eerder in het artikel aan de orde kwamen is hij duidelijk. “De normen geven precies aan waar je je aan moet houden als vakman. Het enige dat we kunnen doen is daar publiciteit aan geven, de vakkennis op peil houden en uiteraard handhaven.”

E-kennis opschroeven
Al met al is het raadzaam voor de W-installateur om zijn E-kennis te gaan opschroeven, zegt Van Vugt. En wel op verschillende vlakken. Ten eerste vanwege de grootschalige influx van warmtepompen in woningen. In all-electric en hybride vorm. “Daarvoor is energie nodig, van zonnepanelen bijvoorbeeld of het net. Hoe ga je dat regelen, moet er een 3-fase aansluiting komen? Dit vereist een bepaalde basiskennis. Daarnaast zal de opmars van meet- en regeltechniek voor verschillende doeleinden in de woning doorzetten. “Van schakelen, tot aansturen, energieoptimalisatie en energiemanagement. Ook hier moeten E en W gekoppeld worden.” Aandachtspunt over de gehele linie wordt het toenemende risico op netcongestie. Ook hier dient de vakman al van tevoren over geïnformeerd te zijn en na te denken over preventieve maatregelen.

Vooruitblik
Anno 2030 zal de meterkast er behoorlijk anders uitzien dan nu, vermoedt Van Vugt. “Ik denk dat we meer zullen werken met modulaire systemen, die plug & play worden geconstrueerd. Dus je kan dan makkelijk de meterkast uitbreiden of laten inkrimpen om zo mee te gaan in de duurzaamheidstransitie. Daarnaast zou het me niet verbazen als ook de meterkast zelf een veel duurzamer karakter krijgt. Bijvoorbeeld omdat de omhulling van circulaire materialen wordt en de componenten makkelijker vervangen, gedemonteerd en hergebruikt kunnen worden.” 