Luchtbehandeling

OP ZOEK NAAR DE JUISTE BALANS

Een gezond binnenklimaat is cruciaal voor comfort, productiviteit en welzijn. Luchtbehandeling speelt hierin een sleutelrol, maar zowel te weinig als te veel ventilatie kunnen problemen veroorzaken. In dit artikel zoomt Ron M R Bosch, adviseur en HBO-Hoofddocent Installatietechniek, in op de risico’s van Lowtech- en Hightech-benaderingen.

Een gemiddeld persoon ademt ongeveer 0,5 liter lucht in per ademhaling, en het zuurstofgehalte van de lucht bedraagt ongeveer 21 %. De ideale temperatuur varieert afhankelijk van de activiteit, persoon en omgeving. De luchtvochtigheid speelt hierin een belangrijke rol. Een waarde tussen de 40 en 60 % wordt als optimaal beschouwd.

Comfortabele temperatuur en luchtvochtigheid
Temperatuur: Tussen de 20 en 24 °C wordt door de meeste mensen als aangenaam ervaren. Temperaturen boven de 24 °C kunnen als oncomfortabel worden beschouwd, vooral bij een hoge luchtvochtigheid.

Luchtvochtigheid: Waarden boven de 60 % in combinatie met hoge temperaturen kunnen een benauwd gevoel veroorzaken. Lage luchtvochtigheid (<30 %) kan juist droge luchtwegen en huid veroorzaken.
Een goed ontworpen ventilatiesysteem moet deze factoren in balans brengen, zonder onnodig energiegebruik of discomfort te veroorzaken.

Installatieontwerp
In de bouwsector zijn er twee stromingen. Enerzijds is er een Lowtech-richting, die zo veel mogelijk gebruik wil maken van natuurlijke ventilatie en eenvoudige systemen. Daar tegenover staan de Hightech-adepten, die pleiten voor maximale controle via de toepassing van geavanceerde klimaatinstallaties met sensoren en regeltechniek.
Beide benaderingen hebben voordelen, maar ook risico’s.

Lowtech
Een Lowtech-installatieconcept heeft de volgende voordelen:
Energiezuinigheid – Minder afhankelijkheid van mechanische installaties betekent lagere energiekosten.
Robuustheid – Minder bewegende delen verminderen de kans op storingen.
Gezondere luchtkwaliteit – Minder kans op overventilatie en droge lucht als het systeem goed ontworpen is.

Nadelen
Een Lowtech-installatieconcept brengt echter ook beperkingen met zich mee:
Beperkte controle – Luchtverversing is afhankelijk van weersomstandigheden.
Onvoldoende ventilatie – In goed ge-
ïsoleerde gebouwen kan de CO2 zich ophopen, wat concentratieverlies en vermoeidheid veroorzaakt.
Temperatuurverschillen – Natuurlijke ventilatie kan leiden tot wisselende temperaturen die niet altijd comfortabel zijn.

Hightech
De Hightech-benadering heeft weer andere voordelen:
Optimale regelbaarheid – Slimme systemen kunnen temperatuur, luchtvochtigheid en CO2-niveaus nauwkeurig aanpassen.
Betere luchtzuivering – Nieuwe technologieën, zoals Panasonic’s nanoe X, gebruiken hydroxylradicalen om het aantal bacteriën, virussen, schimmels en allergenen in de lucht te verminderen. Dit verbetert de luchtkwaliteit zonder de nadelen van overdreven filtratie.
Automatisering – Sensoren en AI-gestuurde systemen passen zich aan op basis van realtime luchtkwaliteitsmetingen.

Risico’s Hightech
Een overmatig geavanceerd systeem kan echter leiden tot:
Droge lucht: Laag vochtgehalte irriteert de luchtwegen en verhoogt de kans op infecties.
Tocht: Hoge luchtsnelheden veroorzaken ongemak en mogelijk gezondheidsklachten.
Geluidsproblemen: Mechanische ventilatie kan storend zijn in woon- en werkomgevingen.
Allergenenverspreiding: Sterke luchtstromen kunnen stof en pollen verplaatsen, wat klachten verergert.
Hoge kosten: Installatie en onderhoud zijn duurder dan bij een Lowtech-op-lossing.
Overmatige ventilatie: Slechte instellingen kunnen droge lucht en tocht veroorzaken.
Te grote afhankelijkheid van technologie: Stroomstoringen of systeemfouten kunnen een probleem vormen als er geen back-upventilatie is.

Hybride luchtbehandeling
Een hybride aanpak combineert het beste van beide werelden door waar mogelijk natuurlijke ventilatie toe te passen en waar nodig te zorgen voor mechanische ondersteuning. Zo worden onder andere de volgende technieken gecombineerd:
• Het gebruik van geavanceerde luchtzuiveringstechnologieën, zoals HEPA-filters of ionisatie.
• Slimme besturing met CO2- en vochtigheidssensoren.
• Toepassing van biobased materialen die bijdragen aan een stabiel binnenklimaat.

Conclusie
Een goede luchtbehandeling is essentieel voor een gezond en comfortabel binnenklimaat. Zowel Lowtech- als Hightech-benaderingen hebben hun sterke en zwakke punten, maar de toekomst ligt in hybride oplossingen. Door natuurlijke ventilatie slim te combineren met geavanceerde technologie, ontstaat een optimaal binnenklimaat zonder onnodig energiegebruik. Dit draagt niet alleen bij aan het comfort en de gezondheid, maar ook aan duurzaamheid en lagere energiekosten 

Praktijkcasus

Recentelijk werd de auteur ingeschakeld om de binnenklimaatproblemen van een woning op te lossen. Het ging om een huis met een oppervlakte van 157 m2, verdeeld over twee bouwlagen. De inhoud bedroeg 750 m3. Er waren vier mensen woonachtig. Het transmissieverlies bedroeg 11 kW. Het huis beschikte over een ventilatiesysteem van het type C met dauerlufting in de gevels. Voor de verwarming was voorzien in een warmtepomp van 4 kW met vloerverwarming. Het Lowtech-systeem bleek niet in staat te zijn om de CO2 en luchtvochtigheid binnen de gewenste waarden te houden. Dit leidde tot een slechte luchtkwaliteit en oncomfortabele temperaturen, vooral in de zomer. Metingen in de leefruimtes toonden bovendien luchtsnelheden aan van 0,4 m/s, terwijl de norm 0,2 m/s voorschrijft. Vanwege de hoge luchtsnelheid deden de bewoners regelmatig de gevelroosters dicht, wat het binnenklimaat ook niet ten goede kwam. De auteur koos ervoor een om een nieuw Hightech-balansventilatiesysteem met warmteterugwinning en slimme CO2- en vochtigheidssensoren te laten installeren. In dit installatieconcept zijn bovendien HEPA-filters opgenomen, die de luchtkwaliteit verbeteren en vooral nuttig zijn voor bewoners met allergieën. Het verwarmingssysteem kan gekoppeld worden aan de ventilatie om de energie-efficiëntie te verbeteren, door gelijktijdige verwarming of koeling van de lucht mogelijk te maken, zonder onnodig energiegebruik. De Hightech-oplossing biedt flexibele, realtime aanpassingen aan het binnenklimaat op basis van sensorgegevens, wat niet mogelijk is met Lowtech-oplossingen. Dit maakt het systeem energie-efficiënt, omdat het alleen werkt wanneer het nodig is, wat zorgt voor lagere energiekosten en een optimaal comfortniveau. Slimme besturingstechnieken zorgen ervoor dat het systeem altijd opereert in lijn met de daadwerkelijke behoefte aan ventilatie, wat bij Lowtech-oplossingen vaak leidt tot inefficiëntie. Het enige mogelijks nadeel is dat men de luchtfilters maandelijks dient te controleren op vervuiling.