Integraal ontwerpen

In onderstaand artikel neemt de auteur u mee naar een casus uit zijn praktijk, om aan te tonen hoe belangrijk het is om eerst een integraal ontwerp te maken voordat je de bouwplaats op gaat. Een slecht ontwerp kan namelijk niet alleen leiden tot comfortproblemen en energieverlies, maar ook tot geldverslindende rechtszaken.

Enige tijd geleden werd ik ingeschakeld voor een adviestraject in Rosmalen. In het Rietpark waren een aantal woningen gerealiseerd, zonder dat de bewoners van te voren voldoende waren ingelicht over de ontwerpspecificaties. Ze hadden alleen informatie verkregen over de afmetingen en de aankoopprijs van de woning en bijbehorende grond, de locatie en de afwerking ervan.

Problemen

Problemen met gebouwgebonden installaties beginnen meestal bij de bron. De projectontwikkelaar heeft een stuk grond gekocht, een aannemer geselecteerd en let vooral op het laaghangend fruit. Hij wil kortom voor een minimale investering een woning bouwen. En dwingt u als installateur daarin mee te gaan, als u niet oppast. Het bouwbesluit 2012 heeft daar onbedoeld aan meegewerkt, immers comfort was destijds geen brandend actueel onderwerp.

Installatieconcept

De woningen in de Rietschans werden voorzien van installaties, waarmee veel EPC-punten vielen te behalen. In concreto:

- een HR combiketel;
- vloerverwarming in alle ruimten;
- daurlufting luchttoevoerroosters in de gevel;
- een CO2 geregeld ventilatiesysteem voor de afzuiging van de toiletten, badkamer, keuken en woonkamer.

Belang samenhang

De projectontwikkelaar zorgde voor het ontwerp. De installateur ging vervolgens aan de slag met het installatieconcept. Hij lette daarbij onvoldoende op het voorkomen van comfortklachten, onnodig ventilatieverlies, het tegengaan van energieverspilling en het onderhoudsgemak van de installaties.

Ongeschikt systeem

Nadat de bewoners hun intrek hadden genomen in de woningen in november 2016 kwamen de volgende problemen aan het licht:
- geen homogene temperatuur in de verblijfsgebieden;
- hoge luchtsnelheden van toevoerven- tilatielucht uit de daurluftingroosters;
- wisselende temperaturen in de keu- ken en woonkamer.

Diverse bewoners hebben daarom direct mij als onafhankelijke deskundige ingeschakeld, om te onderzoeken wat er aan de hand was. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat het gebruikte installatieconcept niet geschikt was om voor een goed comfort te zorgen.

Reactie installateur

De ironie wil, dat de installateur zelf ook niet achter het installatieconcept stond, maar meegegaan was in het ontwerp van de projectontwikkelaar om zo het werk binnen te halen. Als adviseur heb ik aangegeven dat bij een eventuele rechtszaak, de installateur ook wordt gehoord en men wel eens tot de conclusie zou kunnen komen dat hij een strafbaar feit heeft gepleegd.

Zelf uitzoeken

Een van de bewoners heeft direct na de oplevering van zijn huis het installatieconcept laten wijzigen, waarbij de volgende systemen zijn aangebracht:

- een luchtwater warmtepomp van Dai- kin voor de verwarming en koeling;
- een luchtwarmtepompboiler van Atag voor de warmwatervoorziening;
- circa 18 stuks PV panelen van elk 325 Wattpiek;
- een WTW-unit voor warmteterugwin- ning uit de gebruikte ventilatielucht.

Wijzigingen

Deze wijzigingen waren relatief makkelijk door te voeren zonder teveel ruimte in de woning te verliezen. De bestaande technisch ruimte is wat voller geworden, maar biedt voldoende gelegenheid om veilig [volgens NEN 3140 en Arbowet] onderhoud uit te laten voeren. Eventuele geluidsoverlast is ondervangen door akoestisch isolatiemateriaal aan te brengen op de deur van de technische ruimte.

Effecten

Door simpele installatieconcepten te bedenken is het dus mogelijk om een goed comfort te verkrijgen, maar ook bijna energieneutraal te worden. Het gasgebruik van de woning is teruggebracht tot circa 100 m3/jaar. De familie kookt nog op gas en heeft een kleine sfeerhaard staan in de woonkamer.

Het kan ook anders…

Een ontwikkelende bouwer bij ons in de buurt, kiest voor een andere, meer klantvriendelijke aanpak. Zijn benadering is echt op het project toegesneden dat hij onder handen heeft. Al bij de kennismaking probeert hij kopers bewust te maken van het belang van energiebesparing en een goed comfort. Daarna biedt hij de woning aan conform de eisen van het Bouwbesluit, maar geeft dan wel gelijk aan dat er mogelijk comfortproblemen verwacht kunnen worden en hogere energielasten. Logisch natuurlijk, want als je je bij de selectie van installatiecomponenten teveel fixeert op de EPC-eisen, dan kan je problemen verwachten. Vervolgens biedt hij een alternatief installatieconcept aan, waarbij hij de meerwaarde helder uitlegt. Het is daarna aan de nieuwe bewoner om te kiezen welke oplossingen hij wil hebben in zijn woning.

Monitoring

Deze ontwikkelende bouwer monitort via een gb-systeem in een aantal nieuwe woningen de actuele afname van warm, cv- en gkw-water en bepaalt op basis daarvan de warmwaterbehoefte. De monitoringsgegevens kunnen weer gedeeld worden om te zien of de prognoses correct waren. Dit staat of valt allemaal met een goed installatieconcept.

Kosten

Terug naar het Rietpark. De kosten van het vervangen van het oude systeem door een goed installatieconcept bedroegen circa € 8.000, - minus de gebruikte subsidieregelingen. Een noodzakelijke, maar helaas kostbare investering. Daarom is het ook belangrijk om niet zomaar blind een ontwerp over te nemen van een projectontwikkelaar of aannemer. Zorg dat je installatieconcepten kloppen, niet alleen om je klant goed van dienst te zijn, maar ook om eventuele juridische geschillen te voorkomen of een ongevraagd optreden in Tros Radar. Zoek als ontwerpende partij zelf uit waar een systeem aan moet voldoen en selecteer dan op basis van die eisen het juiste installatieconcept. Soms kan een gunstige terugverdientijd een goed argument zijn voor de koper zijn om toch die extra investering te plegen.

Hulp inschakelen

Wanneer het voor de ontwerpende partij van een installatieconcept (te) lastig is om zelf te checken of het ontwerp aan alle eisen voldoet, kan er ook hulp worden ingeschakeld. De ontwerper kan zijn ontwerp laten toetsen door een adviseur die dan de verantwoording voor het ontwerp op zich neemt. Op die manier voorkomt de ontwerper dat in een later stadium problemen met het systeem optreden en er op zijn kosten ingrijpende installatie(reparatie)werkzaamheden moeten plaatsvinden.

Toekomst

Tussen de regels door heeft u het al kunnen lezen: de bouwkolom staat te springen om breed opgeleide vakmensen. Ik verwacht dat de komende jaren meer en meer installateurs en aannemers hun personeel laten bijscholen. Op die manier zullen we steeds beter als sector tegemoet kunnen komen aan de wensen van de klant en wel op een dusdanige wijze dat de kwaliteit van het werk ook voor de lange termijn geborgd zal worden 

Auteur: Ron M R Bosch, directeur TIAB bv en Hoofddocent Hogeschool Arnhem Nijmegen