“Er bestaat geen schone verbranding”
ZIJN BIOKETELS DUURZAAM?
Claudia Reiner klinkt heel stellig aan de telefoon. De vicevoorzitter van Uneto-VNI was nauw betrokken bij de onderhandelingen over het klimaatakkoord. Zo lovend als ze praat over warmtepompen, zo sceptisch klinkt ze als het gaat over bioketels. “Bioketels zijn geen duurzame oplossing voor de lange termijn.” Maar is haar opmerking wel terecht?
Woningeigenaren kunnen nog steeds een beroep doen op subsidiepotjes voor duurzame energie als ze een pelletketel of -kachel willen aanschaffen. Maar waar in de jaren ’70 houtstook nog volop gepresenteerd werd als een duurzame verwarmingsoplossing, lijkt het klimaat langzaam maar zeker om te slaan. De uitspraak van Reiner staat dus niet op zichzelf.
CO2 neutraal
Hoe komt dat? Zowel in de landelijke dagbladen, als het NRC en Trouw, als in het weekblad De Groene Amsterdammer zijn de afgelopen jaren artikelen verschenen waarin een breed gezelschap aan geleerden en milieuorganisaties ageerde tegen houtstook. Ook de GGD is stellig in haar mening. Zo valt op de site van de GGD Amsterdam te lezen dat: “Houtrook ongezond is. Daarom vindt GGD Amsterdam dat het stoken van hout geheel vermeden moet worden. Zeker in een dichtbevolkt gebied als Amsterdam levert houtrook veel overlast en gezondheidsklachten op bij omwonenden. Hout stoken is niet CO2 neutraal en daarom niet duurzaam. Een houtvuur verspreidt veel meer vervuiling dan andere soorten verwarming. In huis en buiten komen door het stoken schadelijke stoffen in de lucht, ook als je geen rook ziet. Vooral bij windstil en mistig weer kan rook lang blijven hangen, tot ongeveer 400 meter rond de schoorsteen. Alle rook - en dus ook houtrook - is ongezond. Houtkachels veroorzaken veel fijnstof in Nederland. Kies geen houtkachel maar kies voor schone energie zonder vervuilende uitstoot.”
Houtrook
Jos Merks is woordvoerder van Houtrook.nl. “Ik weet als ervaringsdeskundige hoeveel last je kan hebben van houtrook. En hoeveel inspanning het vergt om ervan af te komen. Het kostte me 2 jaar om de overlast van een buurman met een houtkachel te verminderen.” Biomassa in z’n algemeenheid, beweert Merks, “stoot 15% keer meer CO2 uit dan steenkool en 2x meer dan het schone aardgas. Daarnaast komen er roet en fijnstof vrij bij de verbranding en mogelijk ook nog giftige stoffen zoals benzeen en dioxine.”
Bovenop elkaar
Ook houtstook is niet vrij van overlast. “Er bestaat niet zoiets als schone verbranding”, zegt Merks. Hij krijgt dikwijls te horen dat in landen als Zweden en Nieuw-Zeeland houtstook bijzonder populair is en de inwoners minder last lijken te hebben van de bijeffecten. “Maar dat zijn landen met heel veel ruimte. In Nederland zitten we vaak bovenop elkaar.” En, “geen enkele manier van hout stoken sluit overlast volledig uit. Er zal altijd rook ontstaan die hinder kan opleveren”, zegt GGD Amsterdam.
Gebrekkige handhaving
De gezondheidsorganisatie verwijst vervolgens naar de website van het RIVM voor stooktips en naar de website van het ‘Platform houtrook en gezondheid’, die de ‘Toolkit Hooutstook voor particulieren, hoe voorkom je overlast?’ beschikbaar stelt. Hoewel Merks het zinvolle initiatieven vindt, heeft hij weinig vertrouwen in de effectiviteit ervan. “Want wie volgt nu precies al die aanwijzingen op? Het is allemaal veel te vrijblijvend, er wordt ook niet op gehandhaafd.” Importeurs van bioketels voeren vaak aan dat er binnenkort filters op de markt komen die de uitstoot van fijnstof en dergelijke tot 0 zal terugbrengen. Merks heeft er geen fiducie in: “Filters werken in de praktijk niet afdoende. Het lukt zelfs in professionele biomassacentrales niet om onder alle omstandigheden goed te filteren.”
Aanplanten bomen
Behalve de overlast van houtstook, ziet een aantal deskundigen nog andere obstakels: houtpellets worden dikwijls van elders betrokken, bijvoorbeeld uit de VS, wat weer energie kost. Het voortdurend aanplanten van dezelfde boomsoorten voor de verwerking tot onder andere houtpellets zou leiden tot monotone bossen en minder biodiversiteit. En alleen resthout verstoken, wat wellicht verstandiger is, zou niet werken omdat het aanbod dan achterblijft bij de vraag.
“Liever warmtepompen”
Merks en ook de GGD Amsterdam hebben hele concrete adviezen voor de installateur en eindgebruiker. Beiden raden met klem aan om een andere duurzame oplossing te vinden. “Warmtepompen bijvoorbeeld”, zegt Merks meteen. Hij hoopt zelf dat er binnen 10 jaar een algemeen verbod komt op houtstook. “En dat we dan terugkijken als maatschappij en zeggen: hoe hebben we ooit zo lang kunnen doorgaan met deze voorhistorische wijze van stoken?”
Adviezen installateur
En tja, mocht een klant toch pertinent een houtgestookte verwarmingsoplossing willen, “verkoop er dan altijd een filter bij, raad hem aan om zo schoon mogelijke pellets te kopen en adviseer hem om te letten op zijn ventilatie,” adviseert Merks. En de GGD: “Neem geen houtkachel als hoofdverwarming. Neem geen houtkachel in een nieuwbouwwijk. Vaak hebben buurwoningen mechanische ventilatiesystemen. Deze kunnen niet altijd uitgezet worden. De hinder kan dan fors toenemen door het aanzuigen van de rook. Plaats geen schoorsteen op een lagergelegen deel van een woning, als er hogere woningen omheen staan. De rook wordt dan niet goed afgevoerd.”
