Circulaire installaties

Het komende decennium gaan we als branche over op circulaire gebouwinstallaties, daar is geen twijfel over mogelijk, volgens Merosch. Het adviesbureau heeft in samenspraak met leveranciers de afgelopen tijd al verschillende circulaire installaties weten te realiseren. Adviseur Nordin Oudshoorn weet er meer over.

De transitie naar gezond- en energiezuinig bouwen is in volle gang. Wie een aantal weken geleden de VSK heeft bezocht, zal hier ongetwijfeld nog eens duidelijk aan zijn herinnerd. Binnen dit proces zal naar verwachting de overstap op circulair bouwen de komende jaren steeds meer aandacht krijgen. Wet- en regelgeving gaan ervoor zorgen dat we bij nieuwbouw en verbouwingen slechts een zeer lage milieubelasting mogen hebben. Installaties zijn doorgaans verantwoordelijk voor gemiddeld een derde van de totale milieubelasting bij nieuwbouw of verbouwingen. Het is dan ook geen Rocket Science om tot de conclusie te komen dat op ons vakgebied de komende jaren grote veranderingen gaan plaatsvinden.

Principes

Circulariteit is op zichzelf een duidelijk begrip; je zorgt voor een gesloten kringloop van materialen en grondstoffen. Er zijn verschillende manieren om dit voor elkaar te krijgen. Samenvattend zien wij 4 belangrijke hoofdthema’s/principes die een gebouw en/of installatie circulair maken, namelijk:

 Flexibel bouwen: sta in het ontwerp stil bij het faciliteren van functieverandering van gebouwen en installaties over een tijdsbestek van tientallen jaren.
 Demontabel bouwen: denk na over de manier waarop een gebouwin­stallatie ontworpen wordt, zodat deze weer (geheel) schadevrij uit elkaar te halen is.
 Minimaliseer milieu-impact door materiaalkeuze of hergebruik: ga na of materialen uit gebouwinstallaties vervangen kunnen worden door materialen met een lage milieubelasting. Denk aan biobased alternatieven of direct hergebruik.
 Materiaalarm bouwen: denk na of een installatie dezelfde functie kan behouden, maar te ontwerpen is met minder materialen.

Meedenken

Essentieel in dit verhaal is dat zowel leveranciers als installateurs meedenken in het ontwerpproces met deze 4 principes in het achterhoofd. Vanuit de ervaring van de installateur kunnen er in het ontwerp al circulair verantwoorde keuzes gemaakt worden. Zo zien wij dat installateurs in sommige projecten in het ontwerpproces essentiële input geven over welke onderdelen geschikt zijn voor hergebruik. En wellicht nog belangrijker, hoe onderdelen gereviseerd en hersteld dienen te worden om ze weer als nieuw te laten functioneren.

Circulaire principes in de praktijk

Onderstaand drie toonaangevende projecten waar nadrukkelijk gebruik is gemaakt van circulaire gebouwinstallaties.

1. Hergebruik en herbestemmen installaties: kantoor Merosch
Onze huisvesting in Bodegraven is een mooi voorbeeld van hoe materialen zijn hergebruikt op een alternatieve manier. Als we kijken naar de installaties hebben bijvoorbeeld de bestaande cv-leidingen een nieuwe functie gekregen als balustrade van het entresol en zijn bestaande roosters hergebruikt in het nieuwe ventilatiesysteem. Het beperken van materiaalgebruik stond centraal bij de herbestemming.

2. Demontabele installaties:
AICS II
AICS II is een reeds opgeleverd modulair schoolgebouw dat volledig kan worden gedemonteerd en herbouwd op een andere locatie in de toekomst. De leidingen en kanalen in de modules zijn aan elkaar te klikken en los te maken door stekkerbare verbindingen. De modules hebben eigen decentrale luchtbehandelingskasten die dus niet losgekoppeld hoeven worden. Lasdozen en bekabeling kunnen in de units worden ontkoppeld, gebundeld en teruggetrokken om in de nieuwe situatie weer te worden ingezet. Demontabel bouwen staat bij dit project centraal.

3. Hergebruik installaties: AICS SE

Zandkasteel

In dit iconische gebouw in Amsterdam Zuidoost wordt het oud-ING-hoofdkantoor (het Zandkasteel) getransformeerd tot een internationale school. Hierbij wordt rekening gehouden met de volgende uitgangspunten: de bezettingsgraad zal meer dan verdubbelen, de installaties zijn 30 jaar oud en de nieuwe gebruikers hebben andere wensen en behoeftes.

100% circulair

Toch wordt er in dit project ingezet op een zo circulair mogelijk uitgevoerde renovatie. Dit is onder andere terug te zien in het hergebruiken van verouderde luchtbehandelingskasten, die worden gereviseerd en met garantie en bedrijfszekerheid worden hergebruikt. Hetzelfde geldt voor onder andere de liften, data- en elektra-installatie, verlichtingsarmaturen en het leidingwerk van verschillende w-installaties. Interessant aan de verlichting is dat bestaande TL/PL-armaturen worden omgebouwd naar led en worden teruggeplaatst. Een mooi voorbeeld hoe energiezuinig en circulair bouwen samenkomen.

Leveranciers van de toekomst

Voor een transformatieproject zijn wij met meerdere grote luchtbehandelingskastleveranciers in gesprek gegaan. De meeste zien voor zichzelf uitsluitend een businesscase weggelegd in het leveren van nieuwe kasten en onderdelen voor het luchtbehandelingssysteem. Tot we het gesprek aangingen met Orange Climate, die inzien dat er in hun verdienmodel het nodige gaat veranderen het komende decennium. Zij leveren een bestaande, 30 jaar oude, luchtbehandelingskast gereviseerd weer af met dezelfde garantie en bedrijfszekerheid als een nieuwe luchtbehandelingskast. Uiteraard zullen er een aantal onderdelen zijn die vervangen dienen te worden. Het grootste deel wordt schoongemaakt, behandeld en opnieuw weer ingezet. Dit zijn de leveranciers die circulaire renovatie mogelijk maken. Wij kijken uit naar meer projecten en samenwerkingen zoals deze, zodat binnen de circulaire bouw óók de circulaire gebouwinstallaties in de praktijk vormgegeven worden 

Nordin Oudshoorn, junior adviseur Merosch