Waterzijdig inregelen

Door de sterk fluctuerende gasprijzen neemt het belang van waterzijdig inregelen toe. Wat niet iedere installateur weet, is dat het vanuit nieuwe wet- en regelgeving soms zelfs ook verplicht is. Sander Fielt, productontwikkelaar bij technisch opleider ROVC, en Rudi Tenkink, trainer bij ROVC en installatiespecialist bij TenkinkTechniek weten er meer over.

Waterzijdig inregelen is het optimaliseren van de warmteverdeling in radiatoren of vloerverwarming. “Het is de balans vinden tussen de opwekker, bijvoorbeeld een cv-ketel, het distributiesysteem zoals leidingen, en de afgifte zoals een radiator”, vertelt Sander. “Hierdoor wordt niet alleen het comfort voor de gebruiker geoptimaliseerd – warmte komt daar waar het nodig is –, ook energiebesparing krijgt hierbij aandacht.”

Statisch
Waterzijdig inregelen kun je op twee manieren doen. “Enerzijds heb je statisch inregelen, ofwel het balanceren van alle gebruikers in de maximaal ingeregelde stand met de juiste pompstand”, licht Rudi toe. “Dit is een belangrijk samenspel, waarmee je afsluiters zo ver mogelijk open hebt en de pomp zo energiezuinig mogelijk instelt, maar wel de nodige liters per uur haalt.” Statisch inregelen is een arbeidsintensief proces. Rudi: “Voor optimaal resultaat wordt het proces vaak drie à vier keer herhaald. De installatie wordt meestal eerst op een nagenoeg open stand ingesteld, om vervolgens bij de gebruiker met de grootste invloed (liter/uur) te beginnen met inregelen en toe te werken naar de kleinste gebruiker. Het nadeel hiervan is dat wanneer radiatoren op de bovenverdieping niet gebruikt worden, er evenredig meer flow is over de gebruikers die wel vraag hebben. Bij een modulerende pomp is dit minder het geval, maar het zal altijd iets te veel blijven. Dit kun je controleren met een ultrasone meting op de leidingen”, aldus Rudi.

Toelichting
Figuur 1 en 2 illustreren dit proces, waarbij de cijfers de leidingweerstand voorstellen. In figuur 1 is er nagenoeg geen weerstand: de gebruiker links krijgt hierdoor het meeste water, de rechter het minste. In figuur 2 krijgt iedere gebruiker evenveel water, omdat de optelsom van de weerstand gelijk is aan de weerstand uit de leidingen.

Dynamisch
Anderzijds heb je dynamisch inregelen, waarbij hetzelfde samenspel als bij statisch inregelen een rol speelt. Het verschil is dat alle actoren constant in beweging zijn. Rudi: “De dynamische afsluiters per gebruiker stel je in op het maximaal aantal liters per uur. Dan is het gelijk goed.” Dit is het grote voordeel van dynamisch inregelen: de arbeidsintensiteit is veel lager. “Deze afsluiter zorgt ervoor dat er nooit méér water doorstroomt dan nodig, en er altijd goede afgifte is. De pomp regelt constant op een vaste druk met een minimaal drukverschil van 20kPa voor de juiste werking van de dynamische afsluiters. Mochten er afsluiters gesloten worden, dan regelt de pomp terug omdat de afsluiters automatisch gaan knijpen. Hierdoor ontstaat een groter drukverschil, wat de pomp weer weg wil regelen naar de ingestelde druk om de flow vast te houden.”

90 %
Of je nu statisch of dynamisch waterzijdig inregelt, het is hoe dan ook zaak om de opwekker na het inregelen goed af te stellen. Rudi: “De ketel moet gelijk aan of op 90 % aan capaciteit ingesteld worden van de totale afgifte. Honderd procent is haast nooit aan de orde. Bij vloerverwarming kun je het vermogen zelfs op 80 % afstellen, gezien je hiermee de woning op temperatuur houdt en niet continu op hoeft te stoken.” Hoe je de opwekker na het inregelen goed afstelt, lees je in de handleiding van de fabrikant.

De EPBD-III
Maar wat maakt waterzijdig inregelen nu zo belangrijk? Daar zijn verschillende redenen voor. “Allereerst is er de Energy Performance of Buildings Directive (EPBD-III) die je hiertoe verplicht”, vertelt Sander. “Deze wettelijke richtlijn draait om het optimaliseren van het energiegebruik van woningen en kantoorgebouwen en stelt eisen waaraan verwarmingen, tapwater, koelingen en ventilatie aan moeten voldoen. Zo moeten ze periodiek gekeurd worden en moet een cv-ketel of warmtepomp bij het plaatsen of vervangen waterzijdig ingeregeld worden. En vervang je meer dan een derde van de radiatoren in een pand? Dan dien je thermostaatkranen te plaatsen, mits er een flowregeling mogelijk is.”

Fluctuerende prijzen
Naast wet- en regelgeving, hebben we ook te maken met spanningen op de olie- en gasmarkt die de gasprijzen doen fluctueren. “De verwachting is dat de prijs de komende jaren alleen maar zal stijgen”, zegt Rudi. “En hoewel we weten dat we de komende jaren van het gas af moeten, is nog lang niet elke woning hier geschikt voor. Waterzijdig inregelen kan tijdelijk uitkomst bieden. Je bespaart er tot ongeveer 10 % in het gasgebruik mee”.

Warmtepomp
Dat heeft ook te maken met de warmtepomp die in dit toekomstperspectief steeds belangrijker wordt. Sander: “Cv-ketels hadden altijd voldoende vermogen om te compenseren als het systeem onvoldoende was ingeregeld. De ketel ging als het ware harder werken om toch voor comfort te zorgen. De warmtepomp heeft echter vaak onvoldoende capaciteit om te kunnen compenseren voor een slechte distributie. Hierdoor kunnen klachten en storingen ontstaan, doordat de warmtepomp is beveiligd voor een minimale flow. Dit maakt waterzijdig inregelen nog belangrijker.”

Extra omzet
Sander vervolgt: “Tot slot biedt waterzijdig inregelen je als installateur volgens Techniek Nederland ook een kans om extra omzet te genereren, naast de inkomsten uit regulier onderhoud. Controleer daarom ook bij onderhoud of het waterzijdigsysteem nog functioneert. Hoe? Door te letten op waterdruk, flowinstellingen en of er voldoende temperatuurverschil is bij de radiator of vloerverwarming.”

De kneepjes van het installatievak
De kern van dit verhaal is dat het belang van waterzijdig inregelen van installaties toeneemt en zal blijven toenemen. Tijd dus om hiermee aan de slag te gaan. Gelukkig is het niet complex, als je het aan Sander en Rudi vraagt. “Het vraagt om inzicht in temperatuurtrajecten en flow”, licht Rudi toe. “Daarnaast heb je kennis nodig van de verschillende distributiesystemen. Vloerverwarming werkt net anders dan laagtemperatuur radiatoren. Maar dit verschil kun je heel goed leren.” 