Veranderingen

Daarnaast is op 11 maart jl. de tweede herziening van de F-gassenverordening van kracht geworden. In deze Europese wet wordt onder andere geregeld dat de hoeveelheid op de markt te brengen koudemiddel met een hoge impact op de opwarming van de aarde in de komende jaren in hoog tempo wordt teruggebracht en in 2050 volledig verboden is.

Tekort
Om een voorbeeld te geven van de snelheid waarmee dit gebeurt: in de vorige versie van deze verordening was het resterende percentage in 2030 nog 21%, voldoende bijvoorbeeld voor het onderhouden van bestaande installaties. In genoemde herziening is dit in 2030 nog maar 5,2%. De afschaling gaat in fases van twee jaar en in het geval van het jaar 2030 dus bijna vier keer zo snel, waardoor er in dat jaar al een dusdanig tekort ontstaat dat we de bestaande installaties zonder grootschalige terugwinning en recycling niet meer kunnen onderhouden. Dit betekent dat er ook in koudemiddelenland een grote transitie gaat plaatsvinden van F-gassen met een hoge impact op de opwarming van de aarde naar alternatieve koudemiddelen.

Alternatieve koudemiddelen
Het tweede belangrijke onderdeel van de F-gassenverordening is het verbod op het op de markt brengen van warmtepompen en airconditioningsapparaten die koudemiddelen bevatten met een hoge impact op de opwarming van de aarde. Ook deze verboden gaan in de komende jaren spelen en zal de fabrikanten van warmtepompen en airconditioningsapparatuur ertoe drijven dat ze alternatieve koudemiddelen gaan toepassen in hun apparaten.

Certificeringplicht
Het derde en laatste belangrijke onderdeel van de herziene F-gassenverordening betreft de certificering van bedrijven en personen die met koudemiddelen werken. Door voornoemde uitfasering van de koudemiddelen met een hoge impact op de opwarming van de aarde en de daarmee verband houdende productverboden, zal de toepassing van alternatieve koudemiddelen in de komende jaren enorm gaan toenemen. De Europese Commissie heeft hierop geanticipeerd door ook een certificeringplicht in de wet op te nemen voor bedrijven en personen die met deze middelen werken. De hoofdgroepen die we op dit moment onderscheiden zijn brandbare koudemiddelen, ammoniak en kooldioxide. De laatste twee lijken, door de zeer specifieke eigenschappen en het gebruik van andere materialen en lasprocedures, voornamelijk voorbehouden aan de industriële koudetechniek.

Logische stap
Rondkijkend op Mostra Convegno 2024 in Milaan, de meest recente grote internationale beurs voor onze sector, tendeert de markt van warmtepompen en airconditioning naar de eerstgenoemde groep koudemiddelen, de zogenaamde ‘brandbare koudemiddelen’. Vooral propaan (R290) lijkt op dit moment de voorkeur te hebben bij fabrikanten. Dit is een logische stap, aangezien de installatiedrukken en montage/lasprocedures gelijkwaardig zijn aan hetgeen we al jaren gewend zijn in onze sector met de huidige koudemiddelen. Er is echter één groot verschil: door de brandbaarheid van propaan speelt de factor veiligheid een hoofdrol bij alle handelingen die met dit middel plaatsvinden. Niet alleen binnen installatiebedrijven, maar ook bij distributeurs, groothandels, transporteurs, inspecteurs en niet in de laatste plaats bij onze klanten. Met de huidige marktomvang en technologie betekent dit dat er tienduizenden vakmensen, maar ook beginners moeten worden opgeleid en gecertificeerd voor het werken met deze nieuwe generatie koudemiddelen. Maar ook dat binnen onze bedrijven niet alleen moet worden geïnvesteerd in opleiding en certificering, maar ook in bijvoorbeeld apparatuur, gereedschap, transportvoorziening en opslag.

Arbeidsmarkt
Er gaat in korte tijd dus veel veranderen op het gebied van warmtepompen en airconditioning. Alle veranderingen hebben een enorme impact op de toch al krappe arbeidsmarkt in onze sector. Vakmensen maar ook beginners moeten worden opgeleid voor het installeren en onderhouden van warmtepompen. Daarnaast vraagt het installeren van warmtepompen in de meeste gevallen nog drie à vier keer zoveel tijd als het installeren van een gasketel voor dezelfde toepassing. Met de toenemende vraag naar warmtepompen en airconditioning met daarbij opgeteld de bouwambities van het kabinet, zorgt dit voor een zeer uitdagende periode voor onze sector. De huidige hoeveelheid instromers zal bij lange na niet voldoende zijn om de markt te bedienen. Gelukkig lijkt er een voorzichtige kentering in onze maatschappij plaats te vinden, waarbij (jonge) mensen steeds meer gaan kiezen voor een beroep in de techniek.

Digitalisering
Digitalisering is niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Met grote stappen digitaliseert de wereld om ons heen en de meesten van ons gaan hier (vaak) ongemerkt in mee. De mobiele telefoon met al zijn mogelijkheden is hiervan een goed voorbeeld en is inmiddels niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven. Bankzaken, navigeren, communiceren, kopen/verkopen en allerhande apparaten bedienen; we doen er van alles mee. De warmtepomp- en airconditioningsector blijft hierin gelukkig niet achter. Er zijn steeds meer mogelijkheden op het gebied van monitoring, bediening en storingsafhandeling zonder ter plaatse aanwezig te hoeven zijn. Tel daarbij op de AI-ontwikkelingen die de koplopers in de markt al in de praktijk toepassen, waardoor voorspelbaar onderhoud op basis van big data en de digitale hulpmonteur al een feit zijn. Dit alles zal in de nabije toekomst gedeeltelijk de druk op de vakman verlagen, maar ook zijn rol en vaardigheden veranderen.

Prefab
Door het hiervoor omschreven tekort op de arbeidsmarkt in onze sector zijn zowel fabrikanten, leveranciers als installatiebedrijven zich meer en meer gaan toeleggen op het prefrabiceren van installaties, onderdelen en apparatuur onder perfecte fabrieksomstandigheden. De installatietijden op de bouwplaats, met weersinvloeden en bouwpartners die op dezelfde tijd op dezelfde plaats moeten werken, kunnen hiermee aanzienlijk worden verkort. We zien het aantal voorbeelden in de praktijk zienderogen toenemen. Neem bijvoorbeeld producten als de monoblock en de ventilatie warmtepomp, waardoor er geen koeltechnische handelingen meer op de bouwplaats hoeven worden uitgevoerd. Zo kan er veel tijd worden bespaard en kunnen faalkosten worden vermeden. Denk ook aan totaalconcepten, zoals de hoge temperatuur warmtepomp voor de utiliteit en industrie, waardoor ook deze grote collectieve systemen met een korte installatietijd op de bouwplaats kunnen worden geïnstalleerd.

Aantrekkelijke sector
Al met al staan we voor een uitdagende periode met grote veranderingen. Tegelijkertijd biedt het ons ook grote kansen om ons te onderscheiden in de markt en te laten zien dat we een aantrekkelijke sector zijn om in te werken. Niet alleen voor jonge mensen, maar ook voor zij-instromers en arbeidsmigranten, met volop ontwikkelingsmogelijkheden en een garantie op een mooie baan die bijdraagt aan het realiseren van de internationale klimaatdoelstellingen 

Artikel en beeld: NVKL