Veilig het dak op

Er is de laatste tijd veel te doen rond het veilig installeren van zonnepanelen. Door een aantal maatschappelijke ontwikkelingen – hoge energieprijzen, de inzet op duurzaamheid en stimulering van de overheid op dit gebied – is de vraag naar zonnepanelen onder Nederlandse huishoudens toegenomen. Tegelijkertijd blijft er een tekort aan vakmensen, die het werk wel moeten doen. Kortom: de markt staat onder druk, en het risico op onveilige situaties neemt toe.

‘Installateur zonnepanelen overleden na val van vier verdiepingen’, ‘Installateur zonnepanelen overlijdt na val van zes meter hoogte’ en ‘Tientallen ongelukken bij installatie van zonnepanelen.’ Wie online zoekt op ongevallen bij de installatie van zonnepanelen, komt tal van artikelen tegen over ongevallen door onveilige situaties bij het werken met zonnepanelen – soms dus met dodelijke afloop.

De druk neemt toe
Het probleem verergert, zo waarschuwde de Nederlandse Arbeidsinspectie (NLA) in januari van dit jaar al. Het is gissen waar dit precies door komt, maar de enorme vraag naar zonnepanelen gecombineerd met het beperkte aantal vakmensen die het werk moeten doen, heeft er waarschijnlijk iets mee te maken. De druk neemt toe, en dit heeft gevolgen voor het zo veilig en gezond mogelijk werken. In veel gevallen worden de zonnepanelen bijvoorbeeld via een ladder omhoog gebracht en er wordt soms gewerkt zonder valbeveiliging.

Goede gesprekken
Helen Klijnen is adviseur namens ArboTechniek, het platform op gebied van veilig en gezond werken in de techniek. Ze komt regelmatig in aanraking met de problematiek rond het veilig werken op hoogte. “Onlangs was ik tijdens de Bewust Veilig-dag op pad door Nederland met de Vakbus van Wij Techniek, die ArboTechniek speciaal op deze dag mocht ‘lenen’. Bij de bedrijven die zich hadden aangemeld en waar ik langs ging, vonden goede gesprekken plaats.” Waar liepen de medewerkers vooral tegenaan? Helen: “Hier, maar ook breder in de branche, zie ik dat er geen onwil is, maar wel een gebrek aan kennis. Medewerkers zijn vaak gewoon niet op de hoogte van de juiste veiligheidsmaatregelen, het moet volgens hun allemaal ‘snel, snel, snel’. Dat terwijl hun leidinggevende vaak hamert op veilig werken.”

Te weinig oog voor context
En ander voorbeeld dat Helen met de Vakbus bij een bedrijf tegenkwam, was een gebrek aan aandacht voor veilig en gezond werken in het voortraject. Ook dit komt vaker voor in de techniekbranche, aldus Helen. Ze legt uit. “De arboverantwoordelijke bij dit bedrijf kreeg terug van zijn monteurs dat offertes soms met te weinig oog voor context worden uitgewerkt. Daardoor gaven zij aan soms voor verrassingen te komen te staan, bijvoorbeeld dat er opeens een zwembad aanwezig is, wat de situatie complexer en dus tijdsintensiever maakt om veilig te werken. Voor dit soort zaken kun je allemaal maatregelen nemen in je offertetraject. Toen ik het dit vertelde aan de mensen bij het bedrijf en hen meenam in hoe je dit op een handige manier kunt doen, merkte je dat het kwartje viel. Ze waren erg blij met deze tips en konden er verder mee.”

Een beladen onderwerp
Er is veel voorlichtingsmateriaal beschikbaar: de Arbocatalogus, het Arboportaal van de SER, toolboxen van ArboTechniek. Toch is het gebrek aan kennis het probleem, zo blijkt wel uit Helens ervaringen. “Dat klopt. Men zoekt echt die toegankelijke, praktische tools, dus daar wordt momenteel aan gewerkt. Maar het is ook een beladen onderwerp, omdat de ongevallen die gebeuren vaak ernstig zijn. Tegelijkertijd is er de enorme vraag van de klant en het financiële aspect. En ja, veilig werken op hoogte kost op de korte termijn geld. Maar voor elk arbo-thema geldt: op de lange termijn levert het je veel meer op: je bent bezig met je vak, kunt langer door en de kans op dure en levensgevaarlijke ongevallen is veel kleiner.”

Geen onwil
Mari Garcia, vanuit werkgeversorganisatie Techniek Nederland betrokken bij het thema veilige en gezonde arbeidsomstandigheden, herkent het beeld dat Helen schetst en bevestigt dat het geen onwil is. Mari: “Ik merk vanuit de praktijk dat ieder bedrijf en ieder vakmens veilig wil werken, daar is geen discussie over. De wetgeving en regels die beschrijven op welke manier dat kan, zijn echter vaak niet bekend. Ook vanuit Techniek Nederland maken wij veel informatie beschikbaar. Zo organiseren wij regelmatig webinars en workshops waar wij kennis over veilig en gezond werken graag willen overbrengen. Daarnaast heeft ArboTechniek natuurlijk de arbo-adviseurs beschikbaar, die bedrijven kosteloos kunnen helpen. Want als je écht weet hoe je op verschillende werklocaties veilig en gezond kunt werken, zetten we stappen vooruit en zorgen we ervoor dat medewerkers fit en vitaal blijven, vóór en na pensionering. En we voorkomen zo samen dat zich onveilige situaties voordoen.”

NLA: veel onveilige situaties
De NLA constateert op basis van de cijfers dat zich veel onveilige situaties voordoen en waarschuwt voor de gevaren. In een reactie lichten ze dit toe: “Er zijn dit jaar twee mensen overleden tijdens het installeren van zonnepanelen. Dat is verschrikkelijk voor alle nabestaanden. Iedereen wil dat zijn partner, ouder, broer of zus ’s avond veilig thuiskomt. Helaas zien we nog te vaak dat er onveilig gewerkt wordt in deze sector. Bij onze controles zien we dat in meer dan 70 procent van de gevallen de Arbowet overtreden wordt. Denk daarbij aan installateurs die panelen via ladders omhoog brengen. Maar vaak ontbreekt het ook aan steigers, leuningen of dakrandbeveiliging. Met een paar simpele maatregelen kan veel ellende en verdriet worden voorkomen. We handhaven streng op het niet naleven van de wet- en regelgeving. Dan wordt het werk stilgelegd en dan volgt er een boete. Sommige bedrijven zijn zelfs meerdere maanden stilgelegd.” 