Tiny Houses

Tiny Houses winnen aan populariteit.

Uit onderzoek blijkt dat Nederland inmiddels 89 projecten telt waar gewoond mag worden in een Tiny House. Maar hoe worden ze geconstrueerd en welke installatietechniek wordt er toegepast? Ik zal er puntsgewijs op ingaan.

- Tiny Houses worden meestal gebouwd met lichte materialen, zoals hout of staal. Hout verdient vaak de voorkeur, vanwege het constructiegemak en de ecologische voordelen.

- Het frame is meestal van houtskeletbouw, met wanden, vloeren en daken die zijn gevuld met isolatiematerialen zoals glaswol of steenwol.

- Vaak worden energiezuinige ramen (HR++ of triple glas) gebruikt om warmteverlies te beperken.

- De buitenmaten van bijvoorbeeld een Heijmans One zijn 3.5 m breed, 9.5 m lang en 6.2 m hoog. Het is redelijk standaard om in deze range te zitten.

- De compacte vorm maakt het eenvoudiger om een hoge isolatiewaarde te bereiken, wat thermische prestaties en energie-efficiëntie bevordert.

- Ventilatie is essentieel, gezien de kleine ruimte. Mechanische ventilatiesystemen met warmteterugwinning (MVHR) worden vaak toegepast om vochtproblemen en schimmelvorming te voorkomen.

- Door de compacte afmetingen van een Tiny House is luchtdicht bouwen van groot belang om energieverliezen te beperken. Dit vereist zorgvuldige detaillering en afdichting, vooral bij aansluitingen tussen wanden, daken en vloeren.

- Tiny Houses maken vaak gebruik van zonnepanelen (PV-systemen) op het dak om elektriciteit op te wekken. Denk bijvoorbeeld aan 10 panelen van 500 Wattpiek elk.

- Ze kunnen ook uitgerust zijn met kleine windturbines of een aansluiting op het net voor een aanvullende stroomvoorziening.

- Vaak hebben ze een thuisbatterij. Bijvoorbeeld een 5 KWh batterijopslag met Energie Management Systeem Jullix.

- Ledverlichting en energiezuinige apparaten worden standaard toegepast om het energiegebruik laag te houden.

- Voor verwarming worden compacte systemen zoals elektrische vloerverwarming, infraroodpanelen of een kleine houtkachel gebruikt (circa 2-3 kW aan vermogen).

- De thermische massa van een Tiny House kan beperkt zijn, waardoor goede isolatie en luchtdichting cruciaal zijn om warmteverliezen en oververhitting te beperken.

- Passieve maatregelen zoals zonwering en zonoriëntatie worden toegepast om de temperatuur in balans te houden.

- Tiny Houses hebben vaak composttoiletten en maken dikwijls gebruik van grijswaterfiltersystemen om water te besparen en hergebruik mogelijk te maken.

- Een regenwateropvangsysteem kan worden geïnstalleerd voor huishoudelijk gebruik. Soms wordt drinkwater uit flessen of een externe watervoorziening aangevuld.

- Mechanische ventilatie met warmteterugwinning (MVHR) systemen worden geïnstalleerd om de luchtkwaliteit te waarborgen en het energieverlies te minimaliseren.

- Dit decentrale systeem kan bijvoorbeeld afkomstig zijn van Solar en Palau. Zo is de Respiro 150 een stil en geruisloos ventilatiesysteem, bekend om zijn efficiëntie en betrouwbaarheid, Het heeft een capaciteit van 60 m3/h en een rendement tot 93 %.

De energielabeling van Tiny Houses is afhankelijk van factoren zoals isolatie, luchtdichtheid, de efficiëntie van technische installaties en het energiegebruik per vierkante meter. Omdat het woonoppervlak kleiner is, kan de relatieve energieprestatie lager zijn dan bij reguliere woningen. De energieprestatiecoëfficiënt (EPC) of BENG-normen (Bijna Energie Neutrale Gebouwen) kunnen worden toegepast, afhankelijk van de permanente of tijdelijke woonstatus.

Een Tiny House heeft relatief veel oppervlakte die aan de buitenlucht blootgesteld is ten opzichte van de vloeroppervlakte, wat nadelig kan zijn. Er is vaak een wens van de bewoners om bio-based en soms ook low-tech te bouwen, wat gevolgen heeft voor de BENG-berekening. Bovendien is er in de vaststelling van de BENG-eisen sprake van uitdagingen met betrekking tot het balanceren van energie-efficiëntie en duurzame bouwmaterialen. Dit vraagt dus om veel expertise bij het selecteren van het juiste installatieconcept, waarbij men mogelijk zelf een airco/warmtepomp monoblock voor actieve koeling en verwarming moet plaatsen om aan de eis te voldoen.

De Heijmans One toont hoe bouwkunde, bouwfysica en installatietechniek samenwerken om de balans te vinden tussen tussen efficiënt ruimtegebruik, energieprestaties en comfort in compacte woningen.

- Bouwkunde: Creatieve oplossingen zoals verzonken installaties en modulaire systemen besparen ruimte. Compacte technische ruimtes en slimme integratie van installaties zoals warmtepompen en ventilatiesystemen dragen bij aan een optimale indeling, zonder concessies te doen aan het woongenot.

- Bouwfysica: Het binnenklimaat in een Tiny House is gevoeliger voor temperatuurschommelingen en vochtproblemen. Goede isolatie, ventilatie en vochtbeheersing zijn essentieel om een comfortabele luchtvochtigheid (40-60 %) en voldoende ventilatiedebiet (30-60 m3/persoon/uur) te waarborgen. Geluidsisolatie is ook belangrijk om geluidsoverlast te beperken.

Installatietechniek in Tiny Houses vereist compacte en energie-efficiënte systemen, zoals warmtepompen, zonnepanelen en balansventilatie met WTW. Daarnaast worden slimme domoticasystemen toegepast, zoals aanwezigheidsdetectie en automatische zonwering om het energiegebruik aan banden te leggen. Energiebeheer gebeurt vaak via een systeem zoals Jullix, dat zonnepanelen en batterijen integreert voor een optimale energiesturing middels een EMS.

Tiny Houses moeten flexibel en toekomstbestendig zijn. Modulaire installatiesystemen kunnen eenvoudig worden aangepast aan nieuwe technologieën, en smart grid-ready huizen kunnen energie terugleveren aan de daarvoor beschikbare woningbatterij. Indien er energie over is, schakelt het energiesysteem op standbye.

- Wikkelhouse: Duurzaam en modulair, gemaakt van bio-based materialen zoals karton, gericht op efficiënt ruimtegebruik en energiebeheer.

- Minitopia: Gericht op innovatieve en duurzame woonvormen, waaronder Tiny Houses, met aandacht voor betaalbare en circulaire oplossingen.

Het werken aan Tiny Houses vereist specifieke kennis van compacte installatiesystemen, energiebeheer en bouwfysica. Installateurs moeten bovendien rekening houden met de complexe BENG-berekening, aangezien deze kleine woningen vaak over het hoofd worden gezien in de bestaande regelgeving en berekeningsmethodiek 

Auteur: Ron M R Bosch, adviseur en HBO-hoofddocent Installatietechniek