The Come Back Kid

Er was een moment dat ventilerend Nederland haar hart vasthield. Na de perikelen in Vathorst leek balansventilatie ten dode opgeschreven. Maar niets is minder waar. Technologische vernieuwingen, een stijging van het algemene kennisniveau en de groeiende vraag naar duurzame woningen hebben de afgelopen jaren juist gezorgd voor een enorme vraag naar balansventilatiesystemen.

Jelmer de Jong is sinds 2006 werkzaam als Ventilatieconsultant bij Brink Climate Systems. Hij vertegenwoordigt daarnaast zijn werkgever en de Vereniging Luchttechnische Apparaten (VLA) in Nederlandse en Europese normcommissies.
Voordat hij bij Brink Climate Systems aan de slag ging, verdiende hij jarenlang de kost als Productmanager bij Climarad. De Jong heeft kortom nauwgezet alle ontwikkelingen op ventilatiegebied kunnen volgen de afgelopen decennia.

Onderzoek

“Rond 2008 waren er stevige discussies over het wel of niet functioneren van balansventilatie. We hebben ons wel eens afgevraagd of de politiek dergelijke systemen zou gaan verbieden. Zover is het gelukkig niet gekomen, wel wees grootschalig onderzoek van BBA Binnenmilieu in opdracht van het RIVM uit uit dat er veel mis was met alle typen geinstalleerde ventilatiesystemen.”

Bewonersgedrag

Zo bleek menig installateur uit prijsoverwegingen de geluidsdemper(s) weg te laten. De gevolgen laten zich raden; bewoners zetten het ventilatiesysteem uit of standaard op de laagste stand. Daarnaast vereisen standaard ventilatiesystemen actief bewonersgedrag. Denk aan het openen en sluiten van roosters bij systemen met natuurlijke toevoer, of het schoonmaken dan wel vervangen van filters bij balansventilatiesystemen. Wordt dit achterwege gelaten, dan krijg je last van een slecht binnenklimaat, geluidsklachten en kan de energierekening fiks oplopen. “Rond 2008 was dit nauwelijks bekend bij bewoners.”

Kennisniveau omhoog

Wat is er sindsdien veranderd? “Allereerst is het algemene kennisniveau in de branche flink opgeschroefd. Dat had deels te maken met het nieuwe Bouwbesluit uit 2012. Hierin is een 30 dB eis opgenomen voor installatiegeluid binnenshuis. Installateurs moesten zich de juiste kennis eigen maken om aan die eis te kunnen voldoen om zo juridische problemen te voorkomen. Tegelijkertijd zijn de installaties geavanceerder geworden. De traditionele systemen hadden een driestandenschakelaar. Tegenwoordig zijn er balansventilatiesystemen die werken op basis van aanwezigheids-, vocht- en CO2-detectie meer en meer gemeengoed aan het worden. Ook daarvoor is extra kennis nodig.”

Opleidingsaanbod

Gelukkig is de branche hier goed op ingesprongen. Het opleidingsaanbod is de laatste jaren verruimd. Tegenwoordig kunnen installateurs zowel bij kennisinstituten, vakverenigingen, fabrikanten als leveranciers trainingen en opleidingen volgen.

Installatiegemak

Bovendien wordt het steeds eenvoudiger om balansventilatiesystemen te installeren.
“Tot een jaar of 10 geleden waren er alleen centrale oplossingen op de markt. Een installateur moest door het hele pand kanalen aanbrengen. Nu zijn er ook decentrale balansventilatiesystemen beschikbaar. Met die systemen hoef je alleen maar per ruimte een kanaaltje door de muur aan te brengen en te koppelen aan een WTW-unit. Een andere innovatie die het werk makkelijker maakt, is het zogenaamde ‘mengen over binnendeuren’ (zie kadertekst). “Dit WTW-systeem werkt zonder toevoerkanalen, maar met ventilatie-units boven de binnendeuren.”

Kanalen

Tot slot is het assortiment aan kanalen voor de luchtverdeling uitgebreid. “Vaak hebben balansventilatiesystemen rechthoekige metalen kanalen die veelal in de vloer worden ingestort. Dit type kanalen vergt veel aandacht bij het ontwerp, omdat er anders geluidsoverspraak tussen ruimtes kan voorkomen. Tegenwoordig zijn er ook kunststof kanalen op de markt, die je via een verdeler naar alle toe- en afvoerventielen in de ruimtes voert.” Tot slot; steeds meer installateurs gaan prefab oplossingen aanbieden. Ze zetten in een fabrieksachtige omgeving onder geconditioneerde omstandigheden systemen of halffabricaten in elkaar. Zo neemt het risico op fouten en faalkosten af en is de montage op de bouwplaats in een mum van tijd gebeurd.

Gebruikersgemak

Wat geldt voor het installatiegemak, geldt ook voor het gebruikersgemak. Ook op dat vlak is forse vooruitgang geboekt de afgelopen jaren, vertelt De Jong. “Anno 2008 had 95% van de systemen een driestandenschakelaar, die handmatig werd bediend. Nu werken de meeste balansventilatiesystemen op basis van aanwezigheidsdetectie of indicatoren voor de luchtkwaliteit. De debietinstellingen en dergelijke worden automatisch geregeld, zodat de bewoner er geen omkijken meer naar heeft en bovendien de kans op slecht naregelen drastisch afneemt.”
Daarnaast biedt de opkomst van zoneregelingen verschillende voordelen voor de gebruiker. “Zo kan je overdag de woonkamer meer ventileren en ’s nachts de slaapkamers. De zones worden beter overeenkomstig de wensen van gebruikers geconditioneerd, het geluid wordt beperkt en energetisch gezien valt het resultaat gunstiger uit dan vroeger. En dat is ook voelbaar in de portemonnee.”

Onderhoudsgemak

Op het gebied van onderhoudsgemak ziet De Jong daarentegen weinig progressie. Filters vervangen blijft een hot issue, ondanks het feit dat de bewoner er op verschillende manieren op gewezen wordt, tegenwoordig zelfs via apps. “In koopwoningen doen de eigenaren het wel, voor huurwoningen is het verstandiger om het uit te besteden”, heeft De Jong ervaren. “Er zijn wel onderzoeken gaande naar filters met een langere levensduur en filters die eenvoudiger zijn te reinigen.”

Toekomst

De toekomst ziet er zonnig uit voor balansventilatie. “Het marktaandeel bedraagt nu circa 40%. Ik verwacht binnen 5 jaar een stijging tot circa 65%. Dat heeft alles te maken met onze duurzaamheidsdoelstellingen als maatschappij. Zowel in de renovatie als nieuwbouw zijn warmtepompen en lt-verwarmingssystemen in opkomst. In tegenstelling tot traditionele oplossingen gaan die slecht samen met de gevelroosters van natuurlijke ventilatiesystemen. In de oude situatie met de cv-ketel plus radiatoren en convectoren kon je makkelijk compenseren voor de koudeval achter de gevelroosters. Dat lukt niet meer als je werkt met lage temperaturen. Door balansventilatie toe te passen voorkom je dit soort problemen en blijft een hoog comfort gewaarborgd.”

Plug & Play

Verder voorziet De Jong een verdere doorontwikkeling van balansventilatiesystemen, waarbij het accent zal liggen bij systeemintegratie en gebruikers- en installatiegemak. “Balansventilatiesystemen worden in toenemende mate gekoppeld aan andere duurzame oplossingen, zoals PV-systemen. Daarnaast voorzie ik een groei van het aantal intelligente en automatische regelingen. En tot slot zal de installateur nog meer op zijn wenken worden bediend met Plug & Play oplossingen.” 