Tekort aan technici

De tekorten in de technische sector zijn niet onbekend. Het aantal mensen dat kiest voor een technische opleiding neemt af, wat ervoor zorgt dat het gebrek aan technisch personeel alleen maar groeit. Op welke manieren kan dit bestreden worden?

Techniek Nederland, de vertegenwoordiger van bedrijven in de installatiebranche, schat het huidige tekort in de technische sector op 20.000 arbeidsplaatsen. Doekle Terpstra, voorzitter van de brancheorganisatie, waarschuwde dat de tekorten aan vakmensen in de komende drie tot vijf jaar kunnen oplopen tot 40.000, wat een verdubbeling zou betekenen. Naast deze cijfers blijkt uit recent onderzoek van Ecorys, in opdracht van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), dat Nederland grofweg 23.000 tot 28.000 extra werknemers nodig heeft om aan de energietransitie te werken om de klimaatdoelen te halen. Genoeg werk dus, maar waar halen we dat personeel toch vandaan?

Stimuleren van technisch onderwijs
Deel van de oplossing zit hem in het onderwijs. De keuze voor een technische opleiding is steeds minder populair onder jongeren. In de komende tien jaar daalt het aantal studenten met een technische opleiding dan ook naar verwachting met 24.000, geeft Ecorys aan. Kortom, de belangstelling neemt af. Dat is opvallend, gezien het feit dat de loopbaankansen nergens zo goed zijn als in de techniek. De NVDE pleit daarom voor meer investeringen in omscholing en onderwijs. Opleidingen moeten aantrekkelijker worden, waarbij scholing op maat of leerwerktrajecten een bijdrage kunnen leveren.
In deze strategie kan de technische branche zich ook vinden, blijkt uit de TechBarometer van ROVC. Hierin werden 2.091 personen uit de techniek, werkgevers en cursisten, de hemd van het lijf gevraagd over de status van de technische branche. Uit de ROVC TechBarometer blijkt dat maar liefst 86 procent van hen vindt dat techniek een vast onderdeel moet zijn van de basisschoollessen. Ruim 80 procent denkt dat over vijf jaar op alle middelbare scholen verplichte technieklessen worden gegeven. Dit komt ook terug in het Tienpuntenplan van Techniek Nederland. Wel geeft het merendeel van de technici aan dat initiatieven vanuit het bedrijfsleven het meest effectief zijn om het tekort tegen te gaan, zoals bij leerwerktrajecten gebeurt. Initiatieven vanuit het onderwijs en de overheid volgen op enige afstand. Kortom, zowel het bedrijfsleven, het onderwijs als de overheid hebben een belangrijke rol in het terugdringen van het tekort aan technici.

Bedrijfsinitiatieven voor omscholing
Maar hoe neem je als bedrijf het heft in eigen hand? Voor het bedrijfsleven is er een grote kans te bespeuren in het aantrekken van zij-instromers en het gericht opleiden van deze groep. De kunst is om als werkgever goed te bedenken wat je precies wilt bereiken met het opleiden van medewerkers. Het kan zijn dat er een kwaliteitsslag gemaakt moet worden of dat er een nieuwe productielijn wordt opgezet. Als het doel bekend is, kun je daarna medewerkers doelgericht opleiden. Dat vraagt wel om een andere kijk op vacatures en functieomschrijvingen.
Een mooi voorbeeld hiervan is IJskoud, een bedrijf in koeltechniek. In 2019 is ROVC samen met IJskoud gestart met de IJskoud Academie, om zij-instromers in de koeltechniek snel functioneel inzetbaar te maken. De IJskoud Academie biedt een praktijkgericht leerprogramma dat modulair is opgebouwd. Zij-instromers kiezen de training(en) die hun carrière op dat moment nodig heeft. Na het afronden van de trainingen is de cursist direct inzetbaar voor onderhoudswerkzaamheden in de (koel)techniek.

Functionele inzetbaarheid
De functionele inzetbaarheid van medewerkers is van grote waarde voor de technische branche. Wat moet een medewerker kunnen om zijn dagelijkse werkzaamheden uit te voeren? Waar voor sommige handelingen certificeringen nodig zijn, is dat voor het overgrote deel niet nodig. Om in het voorbeeld van koeltechniek te blijven: voor het toevoegen van koudemiddel in een airco is certificering nodig. Maar voor alle handelingen daarvoor, zoals het monteren en in de beugels hangen van de airco, is geen certificering nodig. Het zijn basishandelingen die je medewerkers makkelijk en snel kunt aanleren. Als je je personeel die specifieke taken leert, maak je ze dus functioneel inzetbaar en kunnen ze snel de werkvloer op.
En als medewerkers eenmaal aan de slag zijn, is het vooral learning by doing. De medewerker ontdekt dan op de werkvloer vanzelf waar zijn of haar kracht zit, wat andere leerdoelen zijn en in welke richting hij of zij zich wil ontwikkelen. Dit komt ook uit de ROVC TechBarometer naar voren: een ruime meerderheid van de technici vindt dat er bij werving meer gelet moet worden op motivatie dan op het voldoen aan alle technische kwalificaties. Oftewel, met een gerichte focus op het goed uitvoeren van basishandelingen kunnen gemotiveerde medewerkers vlot aan de slag.

Digitalisering en kant-en-klaar produceren
Een andere weg die het verkennen waard is, is verdere digitalisering en kant-en-klaar produceren. Hierdoor wordt het tekort aan technici op een andere manier teruggedrongen. Efficiëntie voert de boventoon. Door digitalisering kunnen medewerkers hun werk slimmer en beter doen en zijn ze minder tijd kwijt aan bijvoorbeeld projectadministratie. Kant-en-klare productie kent haar meerwaarde op dit moment vooral in de bouw en in de installatietechniek. Zo worden in nieuwbouwhuizen steeds vaker zogenaamde skids aangeleverd. Dat zijn warmtepompen of andere installaties die compleet op een frame zijn gemonteerd, inclusief alle regel- en meettechniek. Daardoor is er veel minder installatiewerk op de plek zelf.

Aantrekkelijk en toegankelijk
Momenteel zijn er zo’n 150.000 vakmensen werkzaam in de installatiebranche. Met een tekort van 40.000 technici staat ons een flinke opgaaf te wachten. Door zowel vanuit het bedrijfsleven, het onderwijs als de overheid de krachten te bundelen, kan dit tekort worden aangepakt. Leg daarbij de focus op de aantrekkelijkheid van de opleidingen en de technische branche. Het is niet alleen een kansrijke, maar ook zeker een cruciale beroepsgroep voor de samenleving. Door daarnaast te letten op functionele inzetbaarheid wordt er gewerkt aan de toegankelijkheid van een baan in de techniek. Zo wordt de drempel verlaagd en kan het aantal technici snel groeien 

Auteur: John Huizing, directeur ROVC Technische Opleidingen (zie foto hieronder