Voor technische installaties in woningen bestaan vele oplossingen en producten. Per project dienen de beste keuzes te worden gemaakt. Het gaat fout als voordelen te zwaar worden gewogen en nadelen verwaarloosd. Adviseur ir. Sjoerd Eegerdingk behandelt voorbeelden uit zijn praktijk. Deze maand over het gebruik van drinkwater. Drinkwater is in Nederland erg goedkoop en ondanks een toegenomen milieubewustzijn bestaat er weinig motivatie om minder water te gebruiken. Een uitzondering zijn de algemeen toegepaste toiletreservoirs met waterbesparende spoelknop of spoelonderbreker. Kosten Door extra gebruik en meer periodes van droogte vragen drinkwaterbedrijven om bewustwording en besparing. De politiek is terughoudend met prijsverhogingen, omdat water een basisvoorziening is en men lage inkomens wil ontzien. Deze argumenten gelden echter ook bij energiebelastingen en brandstofaccijnzen. Net als in België zou een basisgebruik kunnen worden vrijgesteld van verhoging. 1000 liter drinkwater kost in Nederland ongeveer € 1,40 tegenover € 2,- tot € 8,- in België. Basisgebruik Het drinkwatergebruik in Nederland is ongeveer 45 m3 per persoon per jaar en 100 m3 per jaar voor een huishouden. Het meeste water wordt gebruikt voor douchen en toiletspoeling. Slechts 2 procent wordt echt geconsumeerd. In België ligt het gebruik ongeveer 33 % lager. Een basisgebruik van 30 m3 per persoon lijkt redelijk. Gebruikersgedrag De grootste besparing kan worden bereikt door een aangepast gebruikersgedrag. Mensen met een camper of caravan weten dat een voorraad van 100 liter water voldoende kan zijn voor vele dagen gebruik. Tijdens het tandenpoetsen, scheren, handenwassen en spoelen wordt de kraan ten dele geopend en tussendoor
Tag: artikel editie juni 2025
Bij de renovatie van oudere gebouwen met houten balkconstructies en vloeren komen installateurs vaak voor uitdagingen te staan, vooral bij het aanleggen van nieuwe sanitaire voorzieningen. Zo ook in dit project, waar een nieuwe badkamer werd gecreëerd op de eerste verdieping en hiervoor een deel van een bestaande slaapkamer werd omgebouwd. Het aanleggen van een traditionele riolering bleek niet haalbaar omdat er geen ruimte was voor het plaatsen van een 110 mm afvoer voor de toilet en de keuken zich onder de nieuwe badkamer bevindt. Er is daarom gekozen voor een compacte vermaler van SFA Sanibroyeur, die het mogelijk maakt om sanitaire afvoeren via een kleine leiding tussen de houten balken door te leiden en aan te sluiten op de reeds bestaande 40 mm keukenafvoer. Door te kiezen voor deze oplossing kon de nieuwe badkamer zonder ingrijpende constructiewerkzaamheden worden gerealiseerd. De bestaande houten balken bleven intact, en de dunne afvoerleidingen konden eenvoudig tussen de balklagen door worden geleid richting de bestaande keukenafvoer. Dit vereenvoudigde de renovatie aanzienlijk. Waardevolle techniek Daarnaast bood de installatie een efficiënte en betrouwbare afvoeroplossing voor alle sanitaire voorzieningen in de badkamer, zonder afhankelijk te zijn van een conventionele riolering met grote afvoerbuizen. Het project laat zien dat vermalers een waardevolle techniek kunnen zijn voor situaties waarin traditionele afvoersystemen moeilijk te implementeren zijn De belangrijkste kenmerken van de toegepaste Sanipack Pro up: • Afvoerdiameter: De vermaler maakt gebruik van een afvoerleiding met een diameter van slechts 32 mm, wat ideaal is voor installatie in een houten vloerconstructie
We hebben er al talloze keren over geschreven: douchewc’s. De strekking is eigenlijk altijd hetzelfde; ze winnen aan populariteit, maar breken niet echt door bij het brede publiek. Komt daar nu eindelijk verandering in of toch niet? We spraken erover met ‘toiletprofessor’ Johan Molenbroek en kregen gaandeweg het gesprek ook meer inzicht in andere toilettrends. Op de ISH had ieder zichzelf respecterend A-merk wel een douchewc op zijn stand staan. Vaak voorzien van allerhande slimme snufjes, zoals een afstandsbediening en een waterstraal die met minimaal watergebruik en met een speciale beweging de toiletpot zo hygiënisch mogelijk reinigt. In de vorige editie van IZ, waarin een terugblik was opgenomen op de sanitairhallen van de ISH, zoomden we in dat kader specifiek in op de QuantumFlush van Vitra. Toiletprofessor Johan Molenbroek is een begrip in de branche en in de media. De inmiddels gepensioneerde professor van de TU Delft heeft door de jaren heen een reputatie verworven als dé toiletdeskundige van Nederland. Hij publiceerde uitgebreid over de ontwikkelingen op dit vakgebied en begeleidde ook studenten en promovendi die onderzoek deden naar verschillende toepassingen. En nog steeds volgt hij alle ontwikkelingen op de voet en is hij als consultant betrokken bij projecten die raakvlakken hebben met toiletten. Monitoring Molenbroek signaleert verschillende interessante trends. Zo spreekt hij vol lof over het ‘Onehundredrestrooms’ initiatief. Het bedrijf erachter is een internationale speler en levert high end toiletten voor publieke ruimtes, voorzien van allerlei digitale snufjes. Dit past in een bredere ontwikkeling, waarin toiletbezoek wordt gezien als
Slimme kranen zijn al aardig ingeburgerd. Sanitairfabrikanten merken dat vooral sinds de pandemie de belangstelling fors is toegenomen. Waar staan we nu en welke ontwikkelingen mogen we de komende tijd verwachten? IZ sprak erover met Eric Hofmeijer, accountmanager bij Hansa. Wat is precies een ‘slimme kraan’? “Een kraan die inzicht geeft in het watergebruik en eventuele besparingsmogelijkheden én beschikt over een beveiliging tegen verbranding en bacteriegroei”, vertelt Hofmeijer. Consumenten kunnen bijvoorbeeld jaarlijks tot wel 50 % op hun watergebruik besparen door over te stappen op slimme kranen. Ze kunnen daarnaast op warm water besparen. Met name ouders van kleine kinderen zijn geïnteresseerd in het veiligheidsaspect van slimme kranen. Met een slimme kraan kunnen ze de temperatuur van het water op het juiste niveau instellen en zo voorkomen dat kinderen het water per ongeluk te warm zetten. Functionaliteiten Branchebreed zie je dus eigenlijk altijd drie dezelfde functionaliteiten terugkomen. “Ten eerste zijn slimme kranen Touch Free, dankzij een elektronische bediening. Daarnaast gebruiken ze geen onnodig water en hebben ze een automatische spoeling. Nu kan het per fabrikant nogal verschillen waar de accenten precies worden gelegd. Misschien heeft fabrikant x bij de ontwikkeling van zijn slimme kranen assortiment vooral gekeken naar besparingsmogelijkheden, terwijl fabrikant y bijvoorbeeld liever wil dat zijn slimme kranen eenvoudig te integreren zijn in een GB-systeem, om onder andere het legionellabeheer te vergemakkelijken.” Opgang De vraag naar slimme kranen neemt dus toe, maar het verschilt nogal per segment. Je zal ze eerder tegenkomen in de utiliteit dan de woningbouw. “En,
Op 11 maart 2024 is de nieuwe F-gassenverordening 2024-573 in werking getreden. De drie belangrijkste maatregelen in deze Europese verordening zijn: het in grote stappen terugbrengen van het op de Europese markt brengen van synthetische koudemiddelen (F-gassen), het lekdicht bouwen en houden van installaties én een reeks verboden voor het op de markt brengen van producten die F-gassen bevatten. Door dit laatste punt wordt onze sector gedreven richting andere oplossingen om woningen, gebouwen, producten en processen op de juiste temperatuur te houden. Ook moet worden uitgeweken naar alternatieve koudemiddelen die in veel gevallen brandbaar, giftig of zuurstofverdrijvend zijn. Dit vormt een uitdaging in woon- en kantooromgevingen. Dit alles zorgt voor een toename van indirecte oplossingen; een koude-opwekker met een warmtewisselaar tussen het koudemiddel in de machine en een secundair medium in het distributie- en afgiftesysteem. Vaak is dit secundaire medium water en brengt dit niet of nauwelijks risico’s met zich mee. Het vergt echter wel een multidisciplinaire aanpak in de ontwerp-, uitvoerings- en beheerfase. De markt is momenteel nog behoorlijk verdeeld in specialistische bedrijven en mensen op het gebied van systemen gevuld met koudemiddelen en watergedragen systemen. In de komende jaren is er een toenemende noodzaak tot samenwerking tussen beide groepen om te voldoen aan de marktvraag. Bovenstaande veranderingen in onze sector bieden kansen, maar ook zorgen over veiligheid en toenemende lasten voor onze bedrijven. NVKL, de brancheorganisatie van koeltechnische bedrijven, zet zich in om de veiligheid en vakbekwaamheid van installateurs te verhogen, zodat zij goed voorbereid zijn op de
Aan het toilet viel in het (wat verdere) verleden niet zo veel eer te behalen. Zolang de vlotter in de hoog hangende stortbak maar werkte, was het allemaal wel prima. Maar tijden veranderen en tegenwoordig valt over een wc wel wat meer te vertellen. Waterbesparing, hergebruik van water maar ook hygiëne zijn belangrijke ontwerpcriteria geworden. En dan is daar ook nog de douchewc, die al enige jaren een veelbelovende noviteit in sanitairwereld is. Voor de sanitairspecialist dus zeker iets om in de gaten te houden. Maar een veel bredere ontwikkeling is digitalisering van het toilet. Sensoren kunnen allerlei informatie vergaren over de gezondheid van de bezoeker. Het belang van monitoring neemt ook toe vanwege andere redenen, zoals het tegengaan van vervuiling van rioolwater of het terugwinnen van energie, resten en grondstoffen. Met monitoringsdata kan bijvoorbeeld een filtersysteem worden aangestuurd om medicijnresten te verwijderen of fosfaat uit urine te halen. “Mensen zijn dol op dataverzameling”, vertelt toiletdeskundige Johan Molenbroek verderop in deze uitgave. “Deze trend zal zich zeker verder door gaan zetten.” Genoeg interessant leesvoer dus, zelfs over het toilet.
Nieuwe generaties vakmensen opleiden? Familiebedrijf Lomans doet het zelf. Sinds vijf jaar heeft de totaalinstallateur een eigen bedrijfsschool: de Lomans Academy. “Iedereen krijgt hier de ruimte om te leren.” Moderne nieuwbouw, goed uitgeruste lokalen en alle voorzieningen voor inspirerend technisch onderwijs. De term ‘bedrijfsschool’ klinkt misschien wat ouderwets, maar de Lomans Academy in Amersfoort is juist helemaal van nu. In samenwerking met MBO Amersfoort leidt Lomans hier jonge talenten én zij-instromers op via een leerwerktraject. De studenten combineren theorie met praktijk en gaan vanaf dag één op pad met een vaste begeleider. Sietske Lomans, manager van de Lomans Academy: “Op deze manier maken we leren aantrekkelijk én bouwen we structureel aan een nieuwe generatie vakmensen.” Mooi werk En die zijn hard nodig. “We willen samen mooi werk maken” zegt directeur Nienke van Koningsveld. “Met kwaliteit en veiligheid voorop. Zodat de klant tevreden is. En elke dag willen we het weer een stukje beter doen. Dat lukt alleen als je je ontwikkelt. Leren doe je hier dus elke dag, tot aan je pensioen. Daar geloven we heilig in. Daarom krijgt iedereen hier de ruimte voor ontwikkeling. Met opleidingen en trainingen bijvoorbeeld. Maar dus ook met de Lomans Academy.” Samen Dat doet Lomans niet alleen: de totaalinstallateur uit Amersfoort en Capelle aan den IJssel werkt op allerlei vlakken samen met Wij Techniek. Sietske Lomans: “Voor onze zij-instromers, de bbl’ers, de werkplekbegeleiders en onze praktijkopleiders – want die moeten natuurlijk ook bijblijven. Wij Techniek denkt echt met ons mee als het gaat om
Sinds de regelgeving voor werken aan gasgestookte installaties is aangescherpt, kon de kennis daarbij niet achterblijven. Het gaat dan niet alleen om de kennis over de installatie en het onderhoud van de gasketel, maar bijvoorbeeld ook om het werken aan gasleidingen en rookgasafvoersysteem. Sinds De Gasketelwet (ook wel CO-certificering genoemd) van kracht is, stelt deze wettelijke regeling expliciete vakbekwaamheidseisen aan cv-monteurs en installatiebedrijven die gasinstallaties ontwerpen en verwarmingsketels plaatsen, inbedrijfstellen, onderhouden of repareren. Monteurs moeten een theorie- en praktijkexamen afleggen en bedrijven moeten zich certificeren. Die certificering is sinds 1 april 2023 verplicht en de verplichting werd ook opgenomen in het nieuwe Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Het doel van de regelgeving is vooral het aantal koolmonoxide-incidenten terugdringen. Actuele kennis Om aan die vakbekwaamheidseisen en regels voor de certificering te kunnen voldoen, biedt ISSO twee nieuwe kennisproducten aan die via BouwZo beschikbaar zijn. Beide uitgaven kregen recent een uitgebreide update. Actuele kennis is namelijk minstens zo belangrijk als het voldoen aan vakbekwaamheidseisen of een certificering. Sterker nog, het één kan niet zonder het ander. Overigens geldt de regelgeving niet alleen voor alle werkzaamheden aan gebouwgebonden verbrandingstoestellen, maar zijn ook de luchttoevoer en rookgasafvoer van belang. Vandaar dat de kennisproducten van ISSO het brede spectrum van het werken aan gasgestookte installaties omvat. Gasinstallaties tot 130 kW “De certificering volgens de BRL6000-25 geldt voor gasgestookte installaties tot 130 kW. En dan maakt het niet uit of het toestel in een woning, woongebouw, kantoor of utiliteitsgebouw hangt”, vertelt Jos de Leeuw, projectcoördinator Klimaatinstallaties in