Slim installeren

De eerste transitie die om de hoek komt kijken, is de uitfasering van F-gassen en de overstap naar alternatieve koudemiddelen. Daarnaast zien we de overgang van gasketels naar warmtepompen. Niet alleen in de nieuwbouw, maar ook in de grote vervangingsmarkt zagen we tot dit jaar een grote toename. Digitalisering en robotisering zijn als derde transitie niet meer weg te denken uit onze sector. Tot slot is daar de overgang naar geïntegreerde installaties. Waar we voorheen separate installaties hadden voor koelen, verwarmen en ventileren, zien we deze functies nu steeds vaker in één apparaat terug.
Er zijn twee belangrijke drijfveren voor bovengenoemde transities. Ten eerste moeten we verduurzamen en zijn er Europese wetten die ons als sector dwingen om andere koudemiddelen toe te passen en warmtepompen te installeren. Ten tweede is er het tekort aan gekwalificeerde monteurs en het uitblijven van de broodnodige grote instroom van nieuw personeel om slimmer te gaan installeren.

Van F-gassen naar alternatieve koudemiddelen
De Europese F-gassenverordening is herzien en op 11 maart 2024 in werking getreden. Deze verordening regelt een versnelde uitfasering van F-gassen als koudemiddel in koel- en klimaatinstallaties. Dit gebeurt door in grote stappen de hoeveelheid F-gassen die op de Europese markt gebracht mag worden terug te brengen. In 2030 mag nog slechts 5,2% van de hoeveelheid F-gassen ten opzichte van 2015 op de Europese markt worden gebracht. Deze hoeveelheid is te klein om de bestaande installaties in het veld te onderhouden. Aangezien de vervangende koudemiddelen zoals propaan, kooldioxide en ammoniak risico’s met zich meebrengen, betekent dit concreet dat er meer handelingen door (service)monteurs moeten worden uitgevoerd. Denk hierbij aan een risico-analyse voor je aan het werk kunt, het veiligstellen van de omgeving, het informeren van de klant en het gebruik van specifieke persoonlijke beschermingsmiddelen.

Van gasketels naar warmtepompen
Het Europese REPowerEU-plan moet ervoor zorgen dat we versneld onafhankelijk worden van Russisch aardgas. Eén van de belangrijkste maatregelen van dit plan is de transitie van gasketels naar warmtepompen. Dit betekent een grote omslag in onze sector. Bedrijven die zich hebben gespecialiseerd in het installeren en onderhouden van cv-ketels moeten zich in toenemende mate op warmtepompen richten. Hiervoor is het vereist dat deze bedrijven beschikken over een F-gassen bedrijfscertificering en de monteurs die ze in dienst hebben over een F-gassenpersoonscertificering. Ook zal een bredere kennis op het gebied van regeltechniek en elektrotechniek een absolute vereiste worden. Daarnaast vraagt het installeren van een warmtepomp zeker vier keer zoveel tijd als het installeren van een traditionele hr-gasketel. Hiervoor is niet alleen expertise en kennis nodig, maar ook extra tijd binnen het bedrijf. Dit leidt tot problemen, aangezien er al een tekort aan goed gekwalificeerd personeel is.

Digitalisering
Digitalisering is inmiddels ook in onze sector een containerbegrip geworden en kent vele gezichten en toepassingen. Denk aan de digitale werkbon en het feit dat bijna alle monteurs beschikken over een laptop, tablet of smartphone om hun werk te kunnen doen. Ook zijn de bediening en het beheer van de regelsystemen van koel- en klimaatinstallaties in toenemende mate digitaal en op afstand, waarbij we soms niet eens meer bij de klant hoeven te komen. Deze systemen vragen ook weer specifieke kennis en vaardigheden van (service)monteurs. Er is echter nog een ander aspect in digitalisering dat vaak onterecht op één hoop wordt geveegd met bovengenoemde zaken: robotisering.

Robotisering
Robotisering is een innovatieve ontwikkeling die ervoor zorgt dat we sneller, efficiënter en effectiever gaan bouwen. Hierdoor neemt de kwaliteit toe en nemen bouwtijden, faalkosten en de werkdruk bij monteurs af. We zien een toenemende ontwikkeling van de toepassing van prefab-bouw. Door bouwkundige elementen zoals gevels onder ideale omstandigheden (namelijk schoon en droog) in een fabriek te bouwen, kan veel tijd op de bouwplaats worden bespaard. Bovendien kan dit werk deels door robots worden uitgevoerd. Hierdoor neemt de werkdruk op onze monteurs af en kunnen bouwplanningen worden verkort. Het vraagt echter wel een gedegen ontwerp en werkvoorbereiding om te voorkomen dat zaken alsnog moeten worden aangepast of hersteld op de bouwplaats. Gezien de grote tekorten aan vakmensen zal de ‘bedreiging’ dat robots onze werkzaamheden gaan overnemen in onze sector niet aan de orde zijn.

Geïntegreerde systemen
We signaleren in onze sector een trend van de toepassing van geïntegreerde systemen voor koelen, verwarmen en ventileren. Waar we vóór deze toepassing traditioneel separate installaties installeerden, kan dit nu sneller en gemakkelijker met gecombineerde functies in één apparaat. Hierdoor kan de installatietijd op de bouwplaats worden verkort met als resultaat een afname van de faalkosten. Dit vraagt wel meer expertise en vaardigheden van installatiebedrijven en hun ontwerpers, werkvoorbereiders en monteurs. Zo moeten zij nu kennis hebben van drie vakgebieden die voorheen in veel gevallen strikt gescheiden waren, zowel tussen bedrijven onderling als binnen bedrijven.

Kansen en mogelijkheden
Slim installeren biedt dus veel kansen en mogelijkheden voor installatiebedrijven, maar is ook hard nodig gezien de tekorten aan goed personeel en de toegenomen installatietijd. Niet alleen door de uitfasering van F-gassen naar alternatieve koudemiddelen waar meer risico’s op het gebied van veiligheid aan kleven, maar ook door de overstap van gasketels naar warmtepompen 