Sanitaire Technieken

De laatste tien jaar is er in de sanitaire techniek steeds meer aandacht voor duurzame en hygiënische oplossingen. In dit artikel wordt een aantal voorbeelden van innovatieve hygiënische en duurzame oplossingen besproken. De meeste zijn te bewonderen tijdens de komende VSK-beurs.

Legionellapreventie en ook de corona­crisis hebben ertoe bijgedragen dat fabrikanten van sanitaire kranen steeds meer aandacht hebben voor hygiënisch ontwerpen. Je kan daarbij denken aan het beperken van de groei van biofilm en bacteriën, de mogelijkheid om automatisch te spoelen, het thermisch desinfecteren en een bediening zonder aanraken (non touch).

Glad
In ziekenhuizen en zorginstellingen is het motto “glad van buiten en glad van binnen”. Op ruwe materialen kunnen bacteriën en vuil zich makkelijker verzamelen. Bij de materiaalkeuze wordt steeds meer rekening gehouden met de biofilmvormingspotentie van de materialen die in contact staan met drinkwater. Rubber en zacht PVC zijn wat dat betreft echte boosdoeners. Biofilmvorming en kalkaanslag worden ook voorkomen door de watersnelheid in de kraan zo hoog mogelijk te houden. Je ziet dan ook dat de kranen steeds makkelijker zijn te demonteren om het inwendige schoon te kunnen maken of vervangen.

Geen keerkleppen
Een andere belangrijke ontwikkeling is de thermostatische douchemengkraan zonder keerkleppen. De traditionele versies hebben altijd een EB-keerklep in beide wateraansluitingen. Vaak functioneren die na verloop van tijd niet meer. Zowel Rada als Delabie leveren deze mengkranen zonder keerkleppen, met glad binnenwerk, een buitenzijde waaraan je je niet kunt verbranden en met de mogelijkheid tot eenvoudige thermische desinfectie door onderhoudspersoneel.

Automatisch spoelen
Steeds meer tappunten worden uitgevoerd met automatische spoeling, omdat het wekelijks verplichte spoelen in de praktijk lastig te organiseren en controleren is. Sinds kort is er een closetstortbak op de markt met automatische periodieke spoeling via de interne overstort.

Trias Aquatica
Bij duurzame oplossingen gaat het vooral om het beperken van energiegebruik. De laatste jaren is er ook meer aandacht voor het beperken van drinkwatergebruik, nuttig gebruik van hemelwater en overstromingsbestendig bouwen. Daarbij worden de basisprincipes van “Trias Aquatica” toegepast:

1. Beperk het watergebruik door technische waterbesparende oplossingen toe te passen.
2. Inzet van duurzame waterbronnen: gebruik hemelwater en hergebruik afvalwater.
3. Ontwerp duurzame drainagesystemen (SUDS) en voorkom de negatieve impact van lozingen.
4. Beperk het watergebruik

Een trend die duidelijk opgang maakt, is de toepassing van waterbesparende oplossingen. Daarbij kan je onder andere denken aan waterbesparende douchekoppen en wastafelkranen die ondanks de lage volumestroom een goede straal leveren. Rada heeft bijvoorbeeld de ‘Prestogreen’ ontwikkeld voor publieke ruimten. Dit is een zelfsluitende wastafelkraan. De elektronische variant is uitgevoerd met een volumestroombegrenzer van 2 l/min en de mechanische met 3 l/min. De doorlooptijd is bovendien met ongeveer 50% bekort. Ook Delabie heeft elektronische wastafelkranen met een beperkte volumestroom. Velen vragen zich af of we wel straffeloos de volumestroom van tappunten kunnen verlagen, omdat de stroomsnelheid in de toevoerleidingen te laag wordt. Er zijn geen onderzoeken die aangeven dat lagere stroomsnelheden leiden tot meer bacteriegroei of vervuiling. Er is ook nergens een minimumsnelheid voorgeschreven. De enige eis die wordt gesteld, is dat de leidinginhoud wekelijks wordt ververst.

Gebruik van hemelwater
In NEN 1006 wordt het gebruik van hemelwater als huishoudwater onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Na een wat aarzelende start aan het begin van deze eeuw zijn de hemelwaterbenuttingssystemen nu niet meer weg te denken bij nieuwe duurzame projecten. De producten zijn kwalitatief en qua kosten verder geoptimaliseerd op basis van praktijkervaring in binnen- en buitenland. Installateurs worden zoveel mogelijk ontzorgd door de fabrikant. Een spectaculaire nieuwe ontwikkeling is het combineren van het hemelwateropslag en -benutting met warmteopslag (Zie afbeelding op eerste pagina).

Duurzame drainagesystemen
Bij de omgang met hemelwater moet altijd het principe ‘vasthouden, bergen en afvoeren’ leidend zijn. Met duurzame afvoersystemen, kortweg SUDS (Sustainble Drainage Systems) kan hier invulling aan worden gegeven. In ISSO-publicatie 70.1 wordt het ontwerp van deze systemen uitgebreid behandeld. ISSO heeft in 2020 het Praktijkboek Multifunctionele groene daken en gevels ontwikkeld. Deze publicatie biedt praktische informatie en tools aan professionals die begroeide gevels en daken voor gebruik, waterberging en energieopwekking willen realiseren. Als er is gekozen voor een groen dak en/of gevel biedt het praktijkboek ondersteuning bij het ontwerp, de realisatie en het onderhoud.

Energiegebruik
Hierna komen enkele innovatieve toepassingen aan de orde die een bijdrage kunnen leveren aan de energietransitie en aardgasloos installeren. Als eerste aandacht voor het elektrisch douchen met ‘een hoge COP’. Dit kan met de zogenoemde MEED Energeyser die door TNO is ontwikkeld en nu op de markt gebracht wordt door MEED sustainable showersolutions in Nijkerk. Het is een complete douche-unit-module met een elektrische boiler van 12,5 liter/6 kW en een spiraalvormige douche-WTW met membraanpomp. De unit wordt elektrisch aangesloten op twee groepen en een Perilex stekker. Het rendement van de warmtewisselaar is meer dan 80%. Daarmee is de warmtewisselaar energiezuiniger dan een warmtepomp. Bij gebruik van een warmtepomp is bovendien een zeer grote boiler nodig. Het hoogste gebruiksrendement wordt bereikt met gesloten douchedeur.

Gelijkwaardigheidsverklaring
De douche-oplossing van MEED is als warmtapwaterbereider opgenomen in het register van Bureau CRG. Dat houdt in dat de gelijkwaardigheidsverklaring van dit product mee kan worden genomen in de wettelijk verplichte BENG-berekening. Er zijn twee varianten ontwikkeld: Een voor nieuwbouw en een voor renovatie. Men is nu bezig met de ontwikkeling van een variant voor een inloopdouche. Het nadeel daarvan is wel dat het gebruiksrendement iets lager ligt door meer afkoeling. Er is inmiddels een tiental pilotprojecten uitgevoerd en sinds kort ook een aantal commerciële projecten. Alle onderdelen zijn makkelijk toegankelijk voor onderhoud. Het is mogelijk om ook de wastafel en de keukenmengkraan op de boiler aan te sluiten. Deze werken dan zonder warmtewisselaar.

Recirculatiedouche
Een andere duurzame oplossing is de recirculatiedouche van Upfallshower. Deze is geschikt voor (hoofd)douches met een zeer grote volumestroom. Een klein deel vers heet water wordt gemengd met een groot deel gebruikt douchewater. Het opgevangen douchewater wordt vanuit een klein reservoir naast de douchegoot met een pomp via een filter en UV-desinfectie-unit gerecirculeerd naar de koudwaterpoort van de douchemengkraan. Na het uitzetten van het systeem wordt het filter schoongespoeld. Er blijft geen water achter. Iedere gebruiker start dus met schoon water. Het schoonmaken moet wekelijks gebeuren, maar is heel eenvoudig. Voor 10 minuten douchen met een normale regendouche is ongeveer 150 liter water nodig. Daarbij is het energiegebruik 5 kWh, tegenover circa 30 liter water en 1 kWh bij een recirculatiedouche. Daarnaast wordt ongeveer 80% minder water gebruikt. De boiler kan daardoor vele malen kleiner zijn. De Upfallshower kan de EPC verlagen met maximaal 0,18.

Elektrische doorstroomtoestellen
Een trend in All-Electric is het toepassen van elektrische doorstroomtoestellen. De laatste jaren laten een omzetstijging van gemiddeld 35% per jaar zien. Voordelen van doorstromers zijn dat deze geen stilstandsverliezen hebben, nauwelijks wachttijd kennen en een klein volume en gewicht hebben. In gebouwen met een centrale warmtapwatervoorziening is een uitgebreid circulatiesysteem nodig. Deze geeft permanent een groot warmteverlies ook al zijn de leidingen goed geïsoleerd. Warmtepompen hebben moeite om deze energie met een hoge COP te leveren vanwege de benodigde condensortemperatuur van 65°C - 70°C. Een nadeel van doorstroomtoestellen is dat krachtstroom nodig is. Bovendien moet de ontwerper rekening houden met de mogelijke gelijktijdigheid om het net niet te overbelasten 

Auteur: Ing. Oscar Nuijten (Edu4Install)