Nieuwe ventilatienorm

Dat ventilatie belangrijk is voor een goed binnenklimaat weten de meeste installateurs wel. Maar dat de vele ontwikkelingen leiden tot nieuwe richtlijnen en aangepaste regelgeving is menig installateur nog onbekend. Wat verandert er zoal?

Allereerst, wat is er zo belangrijk aan die ontwikkelingen in de ventilatie? Het antwoord vloeit voort uit de veranderende wijze van bouwen en installeren. Zo is er een grote focus op energetische verduurzaming, met als consequentie dat we in het afgelopen decennium naast isoleren ook veel luchtdichter zijn gaan bouwen en renoveren. Ook is er veel meer aandacht gekomen voor de kwaliteit van de buitenlucht, de lucht waarmee we onze gebouwen ventileren.

Maatwerk

Hierdoor groeit de vraag naar toepasbare ventilatie-oplossingen op maat. De industrie heeft dan ook niet stil gezeten; vele nieuwe, maar vooral energiezuinige, stille systemen met behoud van de ventilatieprestatie zijn in de afgelopen jaren op de markt gekomen. De aandacht voor een goed werkend ventilatiesysteem als geheel (toevoer-doorstroom-afvoer) is daarbij hét uitgangspunt geworden.

Kritischer kijken

Tegelijkertijd leert de praktijk ons dat we graag ventilatieconcepten blijven toepassen zoals we al vele jaren gewend zijn. En hier zit de crux… Aangezien de omstandigheden veranderen, zouden we ook kritischer moeten gaan kijken naar ventilatie. Want recente onderzoeken leren ons dat er fundamenteel zaken niet goed gaan als we de bouwregelgeving en de aangewezen normen (NEN1087/8087) als referentie aanhouden. Hoe zit dat dan?

Onderzoek leidt tot planvorming

Als de aangebrachte ventilatievoorzieningen en de geïnstalleerde ventilatiecapaciteit minimaal voldoen aan het Bouwbesluit, dan nemen we aan dat de ventilatieprestatie van de systemen ook in orde is. Recent uitgevoerde simulatie-onderzoeken (2016, TNO) en praktijkonderzoeken (2014/2015, BBA/Monicair consortium) wijzen echter anders uit. Het globale beeld van deze onderzoeken is dat met de gebruikelijke ventilatiesystemen in woningen de luchtverversing zo’n 25% van de tijd niet volstaat tijdens aanwezigheid van personen. In met name slaapkamers zien we zelfs uitschieters van circa 40% van de verblijfstijd. Dit terwijl het uitgangspunt in de aangewezen NEN bepalingsmethode 1087 (2001) is dat dit hooguit 5% bedraagt.

Herziening NEN-normen

Inzichten zoals deze hebben geleid tot een plan van aanpak (2016) voor herziening van de bestaande ventilatienormen NEN 1087 en NEN 8087. Het plan is opgesteld door de NEN ventilatiecommissie in samenwerking met het ministerie van BZK en getoetst met de markt.
Belangrijk uitgangspunt in de voorgestelde aanpak is dat nieuwe bepalingsmethoden geschikt moeten zijn om te zorgen voor voldoende luchtstromen in alle vertrekken, comform de Bouwregelgeving. Een nevendoelstelling is om de overheid te adviseren over de aanpassing en uitbreiding van de minimale eisen in deze regelgeving. Het gaat met name om de gewenste ventilatiestromen in de slaapkamer en de benodigde ventilatie in de keuken. Specifiek voor de afvoer van kooklucht doet TNO een grootschalig onderzoek.

Achterlopen

De landelijke bepalingsmethoden voor de ventilatie van gebouwen worden dus rechtstreeks aangewezen en geven invulling aan de prestatie-eisen uit het Bouwbesluit. De bepalingsmethoden zijn opgenomen in de normen NEN 1087 (nieuwbouw) en NEN 8087 (bestaande bouw), beiden uit 2001. Deze normen zijn dus ruim 15 jaar ongewijzigd gebleven en lopen gezien de hiervoor geschetste ontwikkelingen behoorlijk uit de pas met de praktijk.

Concept

Ook is, met het uitkomen van nieuwe Europese bepalingsmethoden voor ventilatieproducten, -componenten en de energieprestatie van ventilatiesystemen, de aanpassing van de Nederlandse normen alleen maar belangrijker geworden.
Een nieuw normontwerp (Ontw. NEN 1087:2019) is het afgelopen jaar in concept ontwikkeld en wordt aan de markt voorgelegd ter commentaar. Het normontwerp sluit geheel aan op de eisen in de Bouwregelgeving, zowel op het huidige Bouwbesluit 2012 als de gepubliceerde conceptversie van het toekomstige Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL) dat per 1 januari 2020 van kracht zal worden.

Meer aandacht voor B&U

In dit nieuwe normontwerp zijn meerdere zaken aangepakt en aangepast. Als we de vergelijking maken met de huidig aangewezen norm(en) dan valt het volgende op:
Er zijn aparte hoofdstukken voor utiliteitsbouw en woningbouw opgenomen in het normontwerp. Naast nieuwbouw is voorgesteld het normontwerp ook voor bestaande bouw van toepassing te laten zijn. NEN 1087:2019 is daarmee de opvolger van de huidige normen NEN 1087 en NEN 8087.
Ook is de berekening van de volgens BB2012 vereiste ventilatiecapaciteit en de verhouding tussen toe- en afvoerhoeveelheden uitgewerkt op formule-niveau. Doel is de veel gemaakte fouten in de praktijk te voorkomen door de berekeningswijze ondubbelzinnig voor te schrijven in de norm.
De bepalingsmethode voor de verdunningsfactor is uitgebreid met een methodiek voor capaciteiten > 1000 l/s (die in de huidige versie ontbreekt) en vereenvoudigd door toevoeging van forfaitaire tabellen en (als bijlage) praktijkvoorbeelden van complexe situaties. Bepalingsmethoden van componenten bestaan nu merendeels uit een verwijzing naar de geldende CEN-normen, die hiervoor in de praktijk door fabrikanten en leveranciers reeds worden gebruikt.

Praktijkprestaties ventilatiesystemen

Een compleet nieuw onderdeel in Ontw. NEN 1087:2019 is de toevoeging van een indicatieve beoordelingsmethode om de kwaliteit van de te verwachten praktijkprestatie van ventilatiesystemen onderling te vergelijken. Aan de hierbij behorende indicatoren worden vooralsnog geen grenswaarden gesteld, maar de verwachting is dat met het accepteren van de methodiek door de markt deze op termijn verwacht kunnen worden.
Ook eventuele andere aanpassingen in toekomstige bouwregelgeving, bijvoorbeeld een hogere wettelijke ondergrens aan de capaciteitseis voor slaapkamers en kookafzuiging, kunnen eenvoudig in de methode worden geïntegreerd.

Wat kunt u alvast doen?

Totstandkoming van een nieuw normontwerp, zeker bij directe aanwijzing vanuit het Bouwbesluit, gaat niet zonder slag of stoot. Het is ook niet zo verwonderlijk, want er spelen nu eenmaal belangen bij veranderingen die soms ingrijpend kunnen zijn voor de praktijk.
Maar we staan aan het begin van 2019 en het normontwerp is er inmiddels. En… het ligt er ook voor u, want uiteindelijk is de installateur een belangrijke partij bij het realiseren van ventilatiesystemen.
Ik nodig u dan ook van harte uit om kennis te nemen en uw mening te ‘ventileren’ over het nieuwe normontwerp 1087 en bijbehorende achtergronden op www.normontwerpen.nen.nl. 

Auteur:
Marco Hofman, ISSO
Projectleider Herziening NEN 1087