Luchtfilters

Het thema ‘luchtkwaliteit in gebouwen’ houdt de gemoederen in veel gesprekken en in de media regelmatig bezig. Bijvoorbeeld als het gaat om fijnstof, wat bijdraagt aan een hele waaier aan ziekten. Door fijnstof overlijden in Nederland jaarlijks een paar duizend mensen eerder dan zij zonder deze stofdeeltjes zouden doen. Ook in menig discussie over het coronavirus komt ‘luchtkwaliteit en ventilatie’ vaak ter tafel. Als het gaat om luchtkwaliteit en ventilatie spelen luchtfilters een zeer belangrijke bijrol.

Met luchtfiltersystemen is de hoeveelheid fijnstof en andere luchtverontreiniging effectief te beperken. De toegenomen aandacht voor fijnstof heeft tot gevolg gehad dat de bijbehorende normen zijn veranderd. In juni 2018 heeft de wereldwijde ISO 16890 richtlijn ‘Luchtfilters voor algemene ventilatie’ de plek overgenomen van de Europese EN779 standaard. Deze ISO 16890 richtlijn stelt eisen aan het vangstrendement van fijnstof van luchtfilters. Dankzij deze norm is het daarom mogelijk om filters te selecteren die fijnstof werkelijk tegenhouden. Sinds de introductie van deze ISO-norm worden luchtfilters op een andere manier beoordeeld en geclassificeerd, niet meer met de classificatie volgens NEN-EN 779. Ze worden tegenwoordig ingedeeld in klassen, bepaald door de rendementen op stofvangst. De richtlijn heeft het bovendien mogelijk gemaakt om filters van over de hele wereld onderling te vergelijken.

Selectie luchtfilters
De relatief nieuwe ISO-norm bevat veel informatie en is redelijk complex. En hoewel luchtfilters een belangrijke rol spelen bij het verbeteren van binnenluchtkwaliteit, is een voorwaarde uiteraard dat ze op de juiste wijze worden geïnstalleerd en onderhouden. ISSO-publicatie 27 ‘Luchtfilters voor comfortinstallaties’ biedt de kennis en handvatten om dit te kunnen doen. Deze kennis is ontwikkeld voor iedereen die die zich bezighoudt met het ontwerpen, installeren en onderhouden van luchtfilters in ventilatiesystemen en luchtreinigers in de woningbouw en de utiliteitsbouw. De publicatie geeft een overzicht van de invloeden die een rol spelen bij het selecteren van luchtfilters voor ventilatiesystemen en luchtreinigers.

Wegwijs maken
“De laatste versie van ISSO-publicatie 27 was van 2013,” vertelt Harry van Weele, een van de schrijvers die binnen ISSO verantwoordelijk was voor deze herziening. “Sinds die tijd hebben zich meerdere ontwikkelingen voorgedaan die vroegen om een herziening van de publicatie, waaronder uiteraard de introductie van de ISO 16890 richtlijn. Daarom zijn we een kleine twee jaar geleden gestart met de herziening en uitbreiding van deze uitgave. Sinds de ISO-norm is het proces rondom luchtfilters voor comfortinstallaties wat ingewikkelder geworden. ISSO-publicatie 27 helpt mensen die ventilatie-installaties ontwerpen, installeren en onderhouden door dat hele proces. Zo helpt de publicatie hen bijvoorbeeld om de juiste filter bij een gebouw te kiezen, en om de juiste vervangingsfrequentie toe te passen.” Nieuw in de uitgave is onder meer een, indicatieve, vergelijkingstabel tussen de luchtfilterklassen NEN-EN779 en NEN-ISO 16890. Hoewel het niet mogelijk is de luchtfilterklassen één op één met elkaar te vergelijken, bevat de publicatie wel een door Eurovent ontwikkelde tabel die een indicatieve vergelijking geeft.

Onderhoud noodzakelijk
Periodiek onderhoud is noodzakelijk om luchtfilterinstallaties te laten doen waarvoor ze ontworpen zijn. Publicatie 27 geeft richtlijnen voor het opstellen van een onderhoudsplan. Het gaat daarbij niet alleen om de vervangingsfrequentie van filters, maar bijvoorbeeld ook om de manier waarop verontreinigde luchtfilters verantwoord zijn te vervangen of af te voeren. Behalve de te volgen werkwijze bij het periodieke vervangen van filters, noemt de publicatie ook wat te doen als luchtfilters vervuild zijn geraakt door bijvoorbeeld calamiteiten in de buurt van een gebouw. Speciale toepassingen van ruimten als laboratoria en cleanrooms vereisen een andere dan de standaard aanpak voor filteronderhoud. De publicatie gaat hier nader op in.

Aanpassen aan corona
Deze herziening van ISSO-publicatie 27 was eigenlijk al iets eerder verwacht, meldt Harry van Weele eerlijkheidshalve. “Maar toen was het maart 2020 en kwam corona. Op dat moment was het ineens een geluk bij een ongeluk dat de publicatie nog niet helemaal definitief was”, zegt Van Weele, “en is extra kennis toegevoegd over het onschadelijk maken van virussen, schimmels en bacteriën en maatregelen in tijden van pandemieën/griepepidemieën. We besteedden in de uitgave sowieso al aandacht aan een aantal technieken en maatregelen hoe luchtfilters kunnen bijdragen om de verspreiding van besmettelijke virussen te voorkomen.”

Ook standalone units opgenomen
De publicatie behandelt enerzijds luchtfilters voor ventilatie en luchtbehandelingssystemen en anderzijds standalone units voor luchtreiniging. Deze luchtreinigers zijn vaak, behalve met een hoog rendement fijnstoffilter, ook uitgerust met aanvullende systemen zoals UV-C- techniek. Ook toevoeging van nanozilverdeeltjes of TiO2 wordt toegepast, om de lucht te desinfecteren door micro-organismen en virussen te doden of elektrostatische elementen om stofdeeltjes te binden. Ook wordt relatief vaak ionisatie toegepast om de lucht te desinfecteren tegen micro-organismen, geuren te bestrijden en stof te laten neerslaan.
Van Weele: “Technieken zoals toegepast in de standalone luchtreinigers zijn in het afgelopen coronajaar ook toegepast in apparaten om retourlucht te reinigen, specifiek als maatregel tegen een coronabesmetting. Die apparaten konden we zodoende direct meenemen in de publicatie, zoals welk type filters erbij past en wat hun werkwijze is.” 