Leefklimaat

Ruim één op de drie Nederlanders leeft in een ongezonde woning. Dat is de pijnlijke conclusie van de Healthy Home Barometer 2022, een jaarlijks onderzoek in opdracht van de VELUX Group. Gelukkig zijn er manieren om dit cijfer terug te dringen – met een belangrijke rol voor de installatietechniek.

VELUX vroeg researchinstituut RAND Europe, een non-profitorganisatie voor beleidsstudies, om onderzoek te doen naar de relatie tussen het leefklimaat in gebouwen en huizen en de gezondheid van de mensen die er verblijven. Uit de resultaten blijkt dat een slecht binnenklimaat een negatief effect heeft op de mentale en fysieke gezondheid, het welzijn en de productiviteit van mensen.

Tekortschieten
De cijfers liegen er niet om. 37 % van de Nederlandse bevolking – miljoenen mensen dus – leeft in een woning die simpelweg tekort schiet. De meest voorkomende problemen zijn lawaai, vocht, schimmel, kou en een gebrek aan daglicht. Daarnaast ervaart 27 % overlast door geluid van buren of vanaf de straat. Onder mensen met een laag inkomen is dit zelfs 37 %. Hierdoor kunnen slaapproblemen ontstaan.

Vochtproblemen
15 % van de Nederlanders heeft last van lekkage, vochtige muren en daken of rotte kozijnen en vloeren. Ook dit kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid, zoals astma of andere ademhalingsproblemen. Onder mensen met een laag inkomen is 11 % niet in staat om het eigen huis op te warmen; dit kan wederom ademhalingsaandoeningen en hart- en vaatziekten teweegbrengen.

Licht
Rond de 3 % woont in een huis dat te donker is, en loopt daarom een groter risico op slaapproblemen en depressie. Hier komt nog eens bij dat de gezondheidsrisico’s toenemen wanneer een woning meerdere gebreken tegelijk vertoont. Wie vier verschillende mankementen moet verdragen, heeft een vier keer zo grote kans om daar ook echt de fysieke of mentale lasten van te ondervinden.

Lage inkomens
Eén ding is volkomen helder: Nederlanders met een laag inkomen worden onevenredig hard geraakt. Daarom heeft de Rijksoverheid terecht ingezet op de renovatie van de slechtste huizen – vaak sociale huurwoningen. Dit zou voor 2030 gerealiseerd moeten worden. Maar ook de particuliere woningeigenaar zal moeten worden gestimuleerd. De overheid geeft al een zetje in de vorm van subsidies, zoals de ISDE-subsidie. Toch zijn het de marktpartijen die het klusje uiteindelijk moeten klaren. Hierbij zal de gemiddelde Nederlander, die zelf te weinig kennis van zaken heeft om de beste keuzes te maken, door deskundigen bij de hand moeten worden genomen.

Impact coronacrisis
Sinds de coronacrisis is het probleem alleen maar groter geworden. Thuiswerken is immers normaal geworden; de woning dient nu ook als kantoor. Hoewel velen genieten van de vrijheid en flexibiliteit die dit oplevert, hebben Nederlanders met een slechte woning het nakijken. Zij moeten zich nu nóg langer in vochtige, donkere, koude en gehorige ruimtes bevinden.

Balans
Vaak is de hoop dat de verduurzaming van woningen in Nederland het probleem vanzelf zal oplossen. Maar dat is te makkelijk gedacht. Er is namelijk een cruciale balans tussen energiezuinigheid aan de ene kant en wooncomfort en gezondheid aan de andere kant. Deze balans wordt helaas nog vaak uit het oog verloren, waardoor woningen wél zuiniger worden, maar niet gezonder.

Onderschat
Woningcorporaties verwachten bijvoorbeeld vaak dat maatregelen ter verbetering van het energielabel direct de vocht- en schimmelproblematiek oplossen. Een gebrek aan – of verminderde toegang tot – daglicht komt in zulke gevallen überhaupt zelden aan bod. Dit komt onder meer omdat de invloed van het binnenklimaat op de gezondheid nog altijd wordt onderschat. Er is bovengemiddeld veel aandacht voor enkel energieprestaties.
Dat moet anders. Zeker mensen die niet zoveel te kiezen hebben, zoals sociale huurders, zouden gebaat zijn bij goede regelgeving. Niet voor niets roept Tweede Kamerlid Sandra Beckerman van de SP in de Healthy Home Barometer op tot een nationaal actieplan woongenot.

Integrale aanpak
Het is tijd voor een integrale aanpak. Naast energiebesparing moet ook de gezondheid van Nederlanders serieus worden genomen. De Healthy Home Barometer heeft berekend dat het aanpakken van gezondheidsrisico’s in woningen – in het bijzonder de gecombineerde risico’s – de Nederlandse zorg cumulatief 2 miljard euro tot 2050 zou kunnen besparen.

Productiviteit
Renovatie is dus niet alleen noodzakelijk, maar levert ook economisch voordeel op. En niet alleen voor de zorg. Meer daglicht in gebouwen en een vermindering van blootstelling aan vocht en schimmel kan daarnaast 2,8 miljard euro tot 2050 opleveren door betere productiviteit en gezondheid. Meer ventilatie op scholen scheelt 5,2 miljard tot 2050 en bij kantoren is dit zelfs 7,9 miljard.

Rol marktpartijen
Hopelijk komt ook de financiële sector door dit soort bedragen in actie. In deze branche zou namelijk veel meer aandacht moeten zijn voor het binnenklimaat van woningen. Comfort en gezondheid zouden een grotere rol moeten spelen tijdens adviesgesprekken. Nationale-Nederlanden beweegt zich bijvoorbeeld al in de juiste richting: zij zijn aangesloten bij het platform GezondBinnen.nl, dat consumenteninformatie en handelingsperspectief biedt. Naast de integrale aanpak dient er dus ook een samenwerking te ontstaan tussen verschillende marktpartijen.

En de installateur?
En dan de installatietechniek. Installateurs zijn in deze integrale aanpak onmisbaar. Vanzelfsprekend is het van groot belang dat alle systemen goed ontworpen, geïnstalleerd en onderhouden worden. Zoals bekend kan installatiegeluid overlast veroorzaken – precies de overlast die gezondheidsrisico’s oplevert. Oplossingen hiervoor zijn in de branche wel degelijk aanwezig, maar worden lang niet altijd preventief aangebracht of in het standaardontwerp meegenomen.

Gebruiksvriendelijkheid
Daarnaast dient de installateur het als een uitdaging te zien om bewoners een systeem te bieden dat wordt begrepen. De techneuten onder ons vergeten nog weleens dat de gemiddelde bewoner zich helemaal niet bewust is van de eigen invloed op het binnenklimaat, en dat er systemen in de woning zijn aangebracht om dit in de hand te houden. Daarom zijn intuïtief bedienbare oplossingen nodig met gemakkelijke sensorbesturing en eventueel aansluiting op het internet. Dit gebeurt al wel, maar nog niet vaak genoeg.

Kostenplaatje
Daarnaast moeten vooral de kosten binnen de perken worden gehouden. Als de Healthy Home Barometer iets laat zien, is het dat Nederlanders met een laag inkomen de grootste nood kennen. We moeten het deze mensen niet nog lastiger maken dan het al voor ze is. Het is de verantwoordelijkheid van iedereen die zich met de bouw of renovatie van gebouwen en huizen bezighoudt, om te investeren in zowel de gezondheid van de gemiddelde Nederlander als de Nederlandse samenleving in haar geheel. Door energiebesparing en wooncomfort te combineren, verkleinen we de klimaatimpact én vergroten we onze gezondheid, ons welzijn en onze productiviteit. Een betere combinatie is haast niet denkbaar 

Auteur: Marcel Vreeken, VELUX Group