Innovatie in Nederland

De koel- en klimaatsector in Nederland speelt een cruciale rol in de energietransitie en verduurzaming. Innovatie is hierbij een drijvende kracht voor efficiëntere en duurzamere oplossingen én het versterken van de concurrentiepositie van bedrijven binnen deze sector.

Hergebruik van restwarmte
Nederland staat vol met koelinstallaties voor koel- en vrieshuizen, supermarkten, horeca, de gebouwde omgeving, fabrieken, gezondheidszorg, landbouw en visserij. Al deze koelinstallaties onttrekken warmte aan de processen waarvoor ze zijn opgesteld en stoten deze warmte bijna allemaal uit naar de omgeving. Onderzoek heeft uitgewezen dat de hoeveelheid warmte die wordt uitgestoten voldoende zou kunnen zijn voor het verwarmen van een groot deel van de woningen en gebouwen in Nederland, mits verwarmd met lage temperatuurverwarming. De restwarmte van deze koelsystemen kan worden uitgekoppeld binnen het eigen gebouw als er een passende warmtevraag is, maar kan ook worden gebruikt voor een lokaal warmtenet. Zo kunnen nabijgelegen gebouwen, processen en woningen hiermee verwarmd worden.

Opslag van energie
Netcongestie ontstaat wanneer er een overvloed aan duurzaam opgewekte elektriciteit aan het net wordt toegevoegd op momenten met veel zon en/of wind, terwijl de afname stabiel of laag is. Dit gebeurt bijvoorbeeld midden op de dag als iedereen aan het werk of naar school is en elektrische auto’s onderweg zijn. Als we erin slagen om op deze momenten deze elektrische energie op te slaan om deze later op de dag weer te gebruiken, helpt dit enorm om congestie te voorkomen en hoeven we geen duurzame opwekking af te schakelen. Energieopslag is er in allerlei vormen, zoals individuele toepassingen (thuisbatterij), collectieve oplossingen met grote accupakketten, maar ook in water- en zoutoplossingen. Daarnaast kunnen we op momenten dat er een overvloed is aan duurzaam opgewekte stroom koel- en vriescellen een paar graden dieper laten koelen. Als er een tekort aan duurzaam opgewekte stroom of netcongestie is, kunnen we de opgebouwde lagere temperatuur weer laten oplopen naar de gewenste waarde.

Waterstof als energiedrager
Een lange tijd onderbelichte en door beleidsmakers genegeerde energiedrager is waterstof. Waterstof is geen energiebron, maar een energiedrager die geproduceerd moet worden met elektriciteit en vindt zijn toepassing vooralsnog in industriële hoog temperatuur toepassingen in Nederland die niet of nauwelijks geëlektrificeerd kunnen worden. Naast het exclusief voor waterstofproductie realiseren van duurzame opwekking zoals zon en wind, kan er ook op piekmomenten gebruik worden gemaakt van de overcapaciteit die hier ontstaat voor de productie van waterstof. Waterstof kan dus als lange termijn opslagbron voor duurzaam opgewekte elektriciteit worden ingezet, waardoor deze optimaal wordt benut en netcongestie kan worden voorkomen.

Duurzame koeltechniek
De koeltechnische sector heeft goede oplossingen die bij kunnen dragen aan de energietransitie. Bij het grootste deel van de koelinstallaties in Nederland wordt nog geen gebruik gemaakt van de restwarmte die uit de installatie vrijkomt, terwijl de technologie al beschikbaar is. Vaak kan deze restwarmte al in het gebouw zelf gebruikt worden, bijvoorbeeld voor warm tapwater of de verwarming, maar de warmte kan ook gebruikt worden voor gebouwen in de omgeving. Denk bijvoorbeeld aan de toepassing van kleinschalige warmtenetten voor het verwarmen van een naastgelegen woonwijk of gebouw aan een industrieterrein, waarbij genoemd warmtenet ook nog eens kan dienen als warmtebuffer. Deze oplossingen zouden gestimuleerd moeten worden door de overheid. De samenleving, adviesbureaus en totaalinstallateurs moeten bekender worden met deze mogelijkheden. Ook moet de koeltechnische sector eerder betrokken worden bij de bouw van woningen, wijken en bedrijven (terreinen) om deze unieke innovatieve kennis in te brengen.

Geïntegreerde oplossingen
De koel- en klimaatsector beweegt steeds meer richting totaaloplossingen voor koelen, verwarmen en ventileren. Door dergelijke integrale installaties in de fabriek onder ideale omstandigheden te produceren, zijn er op de bouwplaats minder technici nodig om separate systemen ter plaatse op te bouwen. Hiermee wordt de afhankelijkheid van weersomstandigheden en bouwplanning gereduceerd.
Door implementatie van de herziene Europese F-gassencertificering worden HFK-koudemiddelen versneld uitgefaseerd. Dit betekent dat er in de komende jaren een transitie naar alternatieve koudemiddelen met een laag aardopwarmend vermogen (GWP) plaatsvindt. Genoemde koudemiddelen brengen ook risico’s met zich mee ten opzichte van de huidige HFK-koudemiddelen. In de Europese verordening is vastgelegd dat mensen die werken met alternatieve koudemiddelen, zoals bijvoorbeeld propaan, ammoniak en kooldioxide, opnieuw gecertificeerd moeten worden. De oude F-gassendiploma’s waarover veel mensen in onze sector beschikken volstaan hiervoor niet meer. Door de complexiteit en kosten van deze certificeringen heeft de industrie hierop gereageerd, bijvoorbeeld door te innoveren naar monoblock warmtepompen ten behoeve van kleinschalige installaties zoals woningen en klein zakelijke toepassingen. Hiervoor is het dus niet nodig dat technici die deze apparaten plaatsen volledig gecertificeerd moeten zijn. Wel moeten ze over minimale kennis beschikken om dergelijke apparaten op een verantwoorde manier en plaats te installeren zonder daarbij zichzelf, de klant en/of de omgeving in gevaar te brengen.

Onderwijs en arbeidsmarkt
Meer aandacht voor koel- en klimaattechniek in het regulier onderwijs is essentieel. De instroom van jongeren in onze branche moet worden bevorderd. Daarnaast is het belangrijk om zij-instromers te werven, enthousiasmeren en opleiden voor een langdurige en succesvolle loopbaan in onze branche. Het behoud van mensen en sterk werkgeverschap zijn cruciaal om de uitstroom van werknemers uit de branche te beperken. Een hogere tevredenheid op management- en leiderschapsthema’s binnen onze lidbedrijven draagt hieraan bij. Met meer mensen kunnen we de verduurzaming versnellen.

Conclusie
De Nederlandse technologische industrie, vertegenwoordigd door sectoren zoals koel- en klimaattechniek, elektrotechniek, opslagtechniek en de waterstofsector, kan door haar innovatiekracht een grote bijdrage leveren aan de succesvolle uitrol van de energietransitie en het voorkomen van netcongestie. Samenwerking met beleidsmakers is en blijft een kritische succesfactor om zaken versneld te implementeren en belemmeringen in wetgeving en vergunningsverstrekking te reduceren. Het one size fits all principe zal moeten worden losgelaten: alle technologieën, energiedragers en bronnen zijn nodig voor een toekomstbestendige, onafhankelijke, flexibele en betaalbare energievoorziening 