Hybride innovatiekracht

In het Brabantse Drunen zijn 89 sociale huurwoningen gerenoveerd en verduurzaamd. De keuze voor een hybride systeem kwam voort uit de praktische omstandigheden van de bestaande bouw. Via slimme prefab-oplossingen is het installatieproces gestroomlijnd en konden de woningen in korte tijd worden aangepakt. De samenwerking tussen opdrachtgever, bouwbedrijf, installateur en toeleveranciers bleek cruciaal voor het succes.

Een logische vervolgstap
De opdrachtgever van het project, woningcorporatie Woonveste, had al eerder ervaring opgedaan met dezelfde type woningen in dezelfde straat. “Dit is fase twee van een eerder renovatieproject”, zegt Frank van Driel, projectleider bij Woonveste. “We wilden de woningen op korte termijn verduurzamen in het kader van de nationale prestatieafspraken. Daarom hebben we ingezet op een beproefd renovatieconcept met de toevoeging van een hybride warmtepomp.”
De uitvoer lag in handen van renovatiespecialist Knaapen Groep. Zij schakelden onder andere installatiebedrijf Breman in om de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties uit te voeren, inclusief de warmtepompinstallatie.

Drie scenario’s, één uitkomst
Aan de start van het project onderzocht Breman drie verduurzamingsscenario’s: een basisvariant met ventilatie en isolatie, een hybride scenario en een gasloze variant. “De voorkeur ging uit naar gasloos, maar de beganegrondvloeren lagen op zand en konden niet goed geïsoleerd worden,” vertelt Ben Hoeke, projectleider bij Breman. “Voor all-electric zouden we dan te veel vermogen nodig hebben. Daarom kwamen we uit bij de hybride oplossing: wél verduurzamen, maar met behoud van een cv-ketel als back-up.”

Hybride systeem op prefab skid
Om de installatie te stroomlijnen en tegelijk voldoende flexibiliteit te behouden voor de monteurs, werd gekozen voor een prefab skid-oplossing. Deze skid bevat onder meer de binnenunit van de warmtepomp, een buffervat en een externe pomp. “We besparen hiermee tijd in de woning, maar onze monteurs houden voldoende installatiewerk over om hun vakmanschap in te zetten”, zegt Hoeke. “Het is de ideale balans tussen prefab en handwerk.”
De prefab skids werden geleverd door een technische groothandel. Dit zorgde voor een uniforme en efficiënte aanpak over de hele lijn. “Het monteren van de binnenunit wordt zo eenvoudiger én consistenter.”

Warmtepomp op het dak
Bijzonder aan dit project is ook de plaatsing van de buitenunit van de warmtepomp. Omdat het dak toch werd vernieuwd, werd gekozen voor een prefab dakkap met geïntegreerde buitenunit. Deze werd voorbereid in de installatiefabriek en vervolgens door de dakdekker in één keer geplaatst. “We hebben ook aanvullende onderdelen zoals koelleidingen en elektrakabel al in de fabriek verwerkt,” vertelt Hoeke. “Dat scheelt werk op het dak en verkort de installatietijd op locatie.”
De prefab dakkap bleek ook een esthetisch voordeel te bieden. Omdat alle woningen dezelfde opbouw kregen, oogt het straatbeeld rustig en verzorgd. “Dat was voor de opdrachtgever ook belangrijk,” aldus Hoeke.
Door deze integrale aanpak met dakkap, skid en de juiste afstemming ontstond een nieuwe, slimme renovatiestandaard. Een mooie illustratie van innovatiekracht: verbeteren door te vereenvoudigen.

Project in flow
De samenwerking tussen de betrokken partijen verliep opvallend soepel. “We hebben veel aandacht besteed aan communicatie vooraf,” vertelt Tom van Cuijk, projectleider bij Knaapen Groep. “Iedere twee weken was er een projectoverleg, in sommige fases zelfs wekelijks. Dagelijks stemden we de werkzaamheden op elkaar af. Dat hielp enorm. Na een korte inwerkperiode wist iedereen wat er moest gebeuren en liep het proces vrijwel vanzelf.”

Duidelijke uitleg voor bewoners
Bij een renovatieproject als dit spelen bewoners natuurlijk ook een centrale rol. “We hebben vooraf veel tijd gestoken in heldere communicatie”, zegt Van Cuijk. “Samen met Woonveste organiseerden we bewonersmiddagen en deelden we informatie via informatiebladen en gesprekken op locatie.”
Een belangrijk aandachtspunt was de uitleg over het verwarmingssysteem. “Veel bewoners moesten wennen aan het feit dat het systeem iets trager opwarmt dan een traditionele cv-ketel,” aldus Van Cuijk. “Maar de meeste bewoners vinden de bediening intuïtief. Na enige uitleg zijn de reacties vooral positief.”

Tevreden bewoners, tevreden opdrachtgever
Ook woningcorporatie Woonveste is positief over de aanpak. “De reacties van bewoners zijn goed,” zegt Frank van Driel. “Transparantie vooraf levert draagvlak op. Voor de vervanging van de daken moesten de zolders bijvoorbeeld volledig leeggeruimd worden. Daar hebben ze goed gehoor aan gegeven.”
Hij kijkt tevreden terug op het project. “De samenwerking met alle betrokkenen verliep prettig. Het is altijd zoeken naar balans tussen kwaliteit, planning en kosten. Maar dit project laat zien dat het mogelijk is om in relatief korte tijd een grote verduurzamingsslag te maken – mét oog voor de bewoners.”
En misschien nog wel belangrijker: het laat zien hoe innovatiekracht er in de praktijk uitziet. Niet als iets ingewikkelds, maar als een slimme manier om samen sneller, beter en betaalbaarder te werken aan de energietransitie 

Auteur: Rick Bruins namens Vereniging voor Duurzame Warmte - Remeha