Hoogwaardig hergebruik

Wat behelst hoogwaardig hergebruik eigenlijk? Je kan bijvoorbeeld denken aan kabelgoten die uit een slooppand
worden gehaald en opnieuw 1:1 worden gebruikt in een renovatietraject. Of gerefurbishte cv-ketels die weer een woning ingaan. Als je bij de oud ijzerboer aanklopt, kan hij alleen laagwaardig hergebruik faciliteren door de materialen te recyclen.

‘Om’
“Moeilijk, moeilijk, moeilijk”, luidde het antwoord nog enkele jaren geleden als we als IZ vroegen aan slopers, fabrikanten, groothandels, adviseurs en installateurs of hoogwaardig hergebruik ooit de maatstaf kon worden in de installatiebranche. Inmiddels zijn de partijen wel om. Zie ook artikelen in het april- en novembernummer van IZ van vorig jaar.

Kennisevent
DGMR en BBA organiseerden afgelopen najaar een kennisevent over ‘circulair bouwen’ waarbij Atze Boerstra en Gert-Jan Wesenbeek uitgebreid ingingen op de mogelijkheden om circulair te installeren. IZ sprak na afloop met Wesenbeek.

Componenten
Circulariteit bestrijkt dus een breed spectrum: van laagwaardig hergebruik – lees recycling - tot hoogwaardig hergebruik – lees het 1 op 1 opnieuw benutten van installatiemateriaal -. Een belangrijk aspect hierbij is het onderscheid tussen statische en dynamische componenten, vertelt Wesenbeek.

Echt duurzaam?
Statische componenten zijn bijvoorbeeld leidingen, kabelgoten en schakelmateriaal. In theorie kan je deze componenten relatief makkelijk hergebruiken. Dat ligt anders voor dynamische componenten, zoals ventilatoren, verdeelkasten, warmtepompen, cv-ketels en regelkleppen. Deze onderdelen en systemen zijn aan voortdurende vernieuwing onderhevig, waarbij de rendementen verbeteren. Dat kan al snel leiden tot spanningen. Zo klinkt het heel milieubewust om een oude warmtepomp opnieuw te gebruiken, maar stel dat de energieprestaties significant minder zijn dan van nieuwe systemen; ben je dan wel echt zo duurzaam en toekomstbestendig bezig?

Plug & Play
Het is zomaar een voorbeeld. Circulariteit brengt de nodige hoofdbrekens met zich mee. Zeker als je te zijner tijd weer componenten en systemen Plug & Play beschikbaar wil stellen voor hoogwaardig hergebruik. Wesenbeek: “In theorie gaan circulariteit en Plug & Play goed samen. Denk aan een virtueel model, waarin je vastlegt waar de Plug & Play oplossingen zitten en hoe je ze eenvoudig kan terugwinnen uit een pand om te hergebruiken in een ander project. In de praktijk zie ik toch wel de nodige hobbels. Zo worden om de zoveel jaar connectoren vernieuwd – bijvoorbeeld bij de overgang van USB naar USB C - waardoor je niet zomaar een systeem kan hergebruiken.”

Voorkant
Een terugkerend refrein tijdens interviews over dit onderwerp is dan ook dat eigenlijk al van alles aan de voorkant geregeld moet worden. Waar moet je dan aan denken? Het begint al met wet- en regelgeving. Zo is vorig jaar in het EU-Publicatieblad een richtlijn verschenen die de reparatie van kapotte of defecte goederen bevordert, ook wel bekend als de ‘Richtlijn recht op reparatie’. De consument kan producten voortaan eenvoudiger laten repareren in plaats van ze te vervangen en reparatiediensten worden toegankelijker, transparanter en aantrekkelijker.

Contracten
Daarnaast wijst Wesenbeek op het belang van goede garantievoorwaarden en de keuze van contractvormen. Zo kan onder andere in het bouwcontract al worden vastgelegd dat een x-percentage van het aantal installaties uit duurzaam hergebruikte systemen bestaat. De opdrachtgever speelt een sleutelrol in het aanjagen van dergelijke initiatieven. “Maar een architect moet er ook welwillend tegenover staan. Zichtcomponenten hergebruiken betekent immers ook concessies durven doen.” De bouwkolom dient daar vervolgens invulling aan te geven. Het liefst in de vorm van partnerships, omdat je dan al veel aan de voorkant kan regelen en niet gedurende het bouwproces voortdurend wijzigingen hoeft door te voeren.

Bevestiging
Een van issues die speelt, is de bevestiging van installaties aan de gebouwschil. Kan dat op een wijze zodat de installatie weer eenvoudig valt los te koppelen en vervolgens te demonteren? En, is de opdrachtgever eventueel bereid om kleurverschillen, minimale beschadigingen of iets mindere prestaties te accepteren?

Gezondheid
Hoe zit het trouwens met gezondheidsaspecten? “We weten al van experimenten met kartonnen luchtkanalen, dat er een risico was op bacteriën en schimmelgroei, zeker als er binnen vocht achterbleef.” En zo kunnen kunststofleidingen ook niet zomaar overal worden hergebruikt voor sanitaire doeleinden. “Bij aantasting zet zich biofilm af tegen de binnenwanden, een voedingsbodem voor legionella.”

Warmtepomp
Nemen we heel concreet een systeem als de warmtepomp onder de loep, dan zie je al snel alle uitdagingen die komen kijken om hergebruik mogelijk te maken. Voor de omkasting en batterijen valt gemakkelijk een nieuwe bestemming te vinden, maar voor de resterende componenten liggen de zaken anders. Zo stapt de sector nu massaal over op natuurlijke koudemiddelen. Het gevolg is dat de oude leidingen niet zomaar hergebruikt kunnen worden, omdat natuurlijke koudemiddelen hogere drukken vereisen. Vragen, vragen en nog eens vragen.

Verdienmodel
Misschien de belangrijkste is wel dat adepten van circulair bouwen vaak ook voorstander zijn passieve bouwkundige oplossingen. Daarmee rijdt je de installateur in de wielen, omdat die immers gebaat is bij het naar binnen schuiven van zoveel mogelijk techniek. Hoe ga je dat probleem te lijf?

Kansen
Er zijn verschillende mogelijkheden. Zo zijn er al installateurs die zich ook op het bouwkundig vlak gaan bewegen en de isolatie van een pand voor hun rekening kunnen nemen. Een andere optie is om meer hoogwaardige technische oplossingen te verkopen, zodat de marges interessanter worden. En uiteraard valt er nog flink wat winst te behalen door efficiënter te produceren en manuren te besparen. Dus: prefabben 