Duurzaam tapwater

5 december 2023

Zeker 40 tot 70 % van de energie die nodig is voor het opwarmen van tapwater, is eenvoudig terug te winnen. Dat zegt Luuk Dijkhuis van de Vereniging Duurzaam Tapwater Nederland. Volgens de kersverse voorzitter moeten we nu stappen zetten, want “het doucheputje is het grootste energielek in de woning.”

De Vereniging Duurzaam Tapwater Nederland bestaat nog maar kort. Volgens voorzitter Dijkhuis was de oprichting broodnodig. “De afgelopen decennia heeft de focus gelegen op energie-efficiënte verwarming, isolatie en het beperken van transmissieverliezen van woningen. Op die terreinen zijn aansprekende resultaten geboekt. Maar de aandacht voor tapwater is daarmee wel achtergebleven.”

NTA 8800
Ter illustratie wijst Dijkhuis onder andere op de NTA 8800 waarin slechts een COP van 1 wordt gevraagd voor het toestel dat warm tapwater maakt en er weinig aandacht is voor de wijze waarop de productie van warm tapwater plaatsvindt. En dat terwijl in de nieuwbouw inmiddels 50 % van het energiegebruik gaat naar de productie van warm tapwater, “want we douchen vaker en langer”.

Omslag
Er is een omslag nodig. Het zou al flink helpen als de installateur vaker de klant attendeert op mogelijkheden om energie te besparen bij de productie van warm tapwater. Helaas gebeurt dat nog maar zelden, merkt Dijkhuis. “Ik zie desondanks wel een groei van het aantal douche-wtw’s en warmtepompboilers dat wordt afgezet.”

Leden
De Vereniging Duurzaam Tapwater Nederland telt op het moment 6 actieve leden: AB Sales & Trade, ACO, Itho Daalderop, Technea, QBlue en Luxor. “Daarnaast hebben zich onlangs 3 potentiële kandidaten voor het lidmaatschap aangemeld.” De vereniging ontwikkelt en produceert oplossingen die de energievraag voor warm tapwater in woningen substantieel reduceren. Te denken valt dan onder andere aan warmtepompboilers, douche-wtw’s, recirculatiedouches en slimme boilers.

Speerpunten
Maar de vereniging heeft ook andere speerpunten. “Zo is legionella een belangrijk thema, wij proberen vooral kennisuitwisseling te stimuleren.” Nauw daarmee verbonden is regelgeving. “Wij zoeken de samenwerking op met andere partijen om warm water hoger op de agenda te krijgen, bijvoorbeeld om ervoor te zorgen dat het de aandacht krijgt die het verdient in de BENG-eisen. Ook wordt er met de overheid overlegd over mogelijke subsidies om de verduurzaming van warm tapwatersystemen te stimuleren.”

Extra werk
Maar er valt nog meer werk te verzetten. Veel installateurs blijken onvoldoende bekend te zijn met het brede scala aan oplossingen dat beschikbaar is voor de verduurzaming van de warm tapwater productie. Ook zit men nog vaak met vragen over het installatieproces en het exacte ruimtebeslag.

Circulariteit
Hoewel er steeds meer aandacht is voor circulariteit in de installatiebranche, zijn er nog fikse stappen te zetten, zegt Dijkhuis. Hij merkt dat producenten nu actief toenadering zoeken tot recyclebedrijven, ja ze in een aantal gevallen zelfs opkopen. Een positief teken, “maar wat betreft reparatiemogelijkheden en refurbishing is er nog een lange weg te gaan”.

Toekomst
Met alleen techniek en circulariteit gaan we echter het niet redden, waarschuwt Dijkhuis. Hij wijst ook op het belang van gedragsverandering. Dat impliceert allereerst zuiniger om leren gaan met alle materialen en de energie die voorhanden is. Maar ook om consumenten te stimuleren om korter te douchen. Daarnaast verwacht Dijkhuis dat schoon en veilig tapwater en energieopslag belangrijke thema’s zullen worden in de nabije toekomst.

Doorvertaling
Deze trends stimuleren fabrikanten om meer bespaardouches op de markt te brengen. En, om slimmere boilers te ontwikkelen die warmte langer kunnen vasthouden en gekoppeld worden aan een duurzame voeding die ‘on demand’ geactiveerd wordt. Bovendien verwacht Dijkhuis dat er douche-wtw’s op de markt komen die van kunststof zijn en eenvoudig gerecycled kunnen worden.

Trias Aqua
Tot slot: Al jaren geleden werden zowel de Trias Aqua en Waterprestatienorm ontwikkeld (zie kadertekst). Volgens Dijkhuis zouden dit waardevolle hulpmiddelen kunnen zijn om de gewenste verduurzaming van onze warm tapwaterproductie te ondersteunen

Maar liefst 750 studentenwoningen op de Leidse Bio Science Park Campus zijn recentelijk voorzien van wtw-installaties voor douchewater. Traject adviseurs en managers schreven het advies, Hoogendoorn Installatietechniek verzorgde het installatiewerk. Laatstgenoemde schakelde Technea en AB Sales & Trade in om een prefab installatie te ontwikkelen voor warmteterugwinning uit douchewater, die eenvoudig te installeren was en precies aansloot op het al aangebrachte leidingwerk. Er is bewust gekozen om een douche-warmtewisselaar toe te voegen aan de decentrale verwarming- en tapwaterinstallatie, onder andere om zo energie- en onderhoudskosten te besparen. Met het terugwinnen van warmte verbetert de efficiency van de doorstromer met een factor
100 % naar COP = 2. In de decentrale opstelling is per twee kamers een technische ruimte gemaakt, die vanaf de buitenzijde te benaderen is. Op deze manier is de douche-wtw in de gestapelde bouw goed toepasbaar en de tapwaterinstallatie met de doorstromer eenvoudig te bereiken. De prefab installatie bestaat uit een metalen frame met een dubbele douche-wtw inclusief aansluitingen, leidingwerk én een doorstromer. Het volledig op maat gemaakt product kon in twee delen in containers aangeleverd worden. Daardoor hoefden de monteurs alleen maar de opstelling uit de container te pakken en de waterleidingen aan te sluiten. De dubbele douchepijp kon vanwege het stalen frame in één keer tegen de achterwand worden geplaatst. Alles was zo ge-engineerd dat de opstelling naadloos aansloot op de al eerder aangebrachte doorstromer, watermeter, leidingen en afvoeren. Dit scheelde enorm veel tijd, kosten en vooral veel afvalstromen op de bouw. Het vermogen van de Clage Cex doorstromers is ingesteld op 11 kWo en kan door de douche-wtw terug schakelen naar de helft van zijn vermogen (± 5-6 kW). Er wordt water met een temperatuur van 60° C geleverd aan het tappunt. De appartementen zijn in gebruik genomen in september 2023.

Oplossing : Prefab frame met dubbele douche-wtw en elektrische doorstromer
Douche-wtw : Technea Shower HR Tube 2-21 Twin HE (576 stuks) Douchegoot-wtw Joulia 10P (129 stuks)
Doorstromer : Clage Cex 11 – 13.5 kW (705 stuks)

Analoog aan de EPC is de Waterprestatienorm of WPN een rekenmethode waarmee voor een gebouw het theoretische watergebruik kan worden berekend, onder een bepaald gebruikerspatroon. Evenals bij de EPC zou een voortdurende aanscherping van de WPN uiteindelijk leiden tot waterneutrale gebouwen. Technisch is dat mogelijk. De Trias Aqua geeft aan hoe je als installateur daartoe de juiste stappen kunt zetten:
- Ten eerste ga je aan de slag met de toepassing van waterbesparend sanitair.
- Vervolgens maak je dankbaar gebruik van schoon, zacht en gratis hemelwater
- Blijft er dan nog een watervraag over, dan kun je ook het afvalwater gaan hergebruiken.

Ieder gebouw kan waterneutraal of zelfs een bron van water worden. Technisch zijn er geen beperkingen. De zuiveringstechniek is al aanwezig, kleinschalig toepasbaar én inmiddels ook betaalbaar. En dat levert een grote bijdrage aan de circulariteit van gebouwen, die waardevaster worden en een hogere verkoop- en verhuurwaarde krijgen.