Categorie: Techniek

Slim installeren

Slim installeren

Erwin de Haan (foto) werkt al bijna twintig jaar bij Intergas. “Ik ben ooit begonnen als salesmanager, maar ontdekte al snel hoe belangrijk, en vaak onderschat, het trainen van onze klanten is. Wat begon met het uitleggen van producten, is uitgegroeid tot het ontwikkelen van op maat gemaakte trainingen. Die trainingen zorgen er mede voor dat installateurs onze producten slim en veilig kunnen installeren.” Een interview. Tegenwoordig is Erwin opleidingsmanager bij Intergas en in die functie verantwoordelijk voor het trainingsaanbod van de fabrikant. Deze trainingen zijn bedoeld om installateurs te ondersteunen met kennis die direct toepasbaar is in de praktijk. Is er veel veranderd de afgelopen 20 jaar? “Absoluut. De installatiebranche is enorm in beweging. Intergas heeft sinds drie jaar een grote trainingslocatie in het midden van het land, en de vraag naar trainingen is flink toegenomen. Dat komt deels door de instroom van nieuwe vakmensen: zij-instromers zonder technische vooropleiding, die behoefte hebben aan praktische en toegankelijke scholing. Jarenlang was het een vrij beroep, waardoor een generatie installateurs is ontstaan zonder formele technische basis. Dat vraagt om trainingen die niet alleen over het toestel gaan, maar juist over de installatie erachter. Fabrikanten, opleiders en brancheorganisaties spelen hierin een belangrijke rol. Steeds meer fabrikanten nemen hun verantwoordelijkheid door trainingen aan te bieden die gericht zijn op veiligheid, systeemdenken en vakmanschap. Daarnaast is het vak zelf sterk veranderd. Installateurs werken steeds vaker met nieuwe technieken zoals hybride warmtepompen, lage temperatuurverwarming, slimme thermostaten en geavanceerde regeltechniek. Deze innovaties maken het mogelijk om woningen

Projecten

Projecten

Eén van de leuke dingen aan installatietechniek is dat het werk zo divers is. Natuurlijk zijn er ook klussen die veel op elkaar lijken. Maar in principe is iedere situatie toch weer anders en vraagt die situatie om specifieke oplossingen. Dat leert ook dit artikel met uiteenlopende projectvoorbeelden. Tulpenbollen drogen op waterstof Bij Dogterom Family Farm in Oude Tonge is een Bosch UT-L verwarmingsketel geïnstalleerd. De ketel gaat op waterstof draaien en levert de benodigde proceswarmte voor het droogproces. Dit soort ketels – met vermogens van 650 tot wel 25.000 kW – worden vaak geïnstalleerd in situaties waar grote hoeveelheden warmte gevraagd worden in combinatie met robuustheid, bedrijfszekerheid, energie-efficiëntie en hoge rendementen. Ze doen hun werk op aardgas, groengas en (bio)olie. Minder bekend is dat ze ook werken op waterstof; een brandstof waarmee geen CO2 wordt uitgestoten. Dogterom Family Farm koos voor de Bosch UT-L verwarmingsketel met een waterstof-voorzetbrander. De nieuwe, door Bosch geselecteerde en samen met installatiebedrijf Ateco geplaatste Dreizler-brander gaat zorgen voor een veilige en gecontroleerde ontbranding van waterstof. Vanuit de brede duurzame ambitie van Goeree-Overflakkee worden binnen het project H2GO ook andere kansen van groene waterstof op het Zuid-Hollandse eiland verkent. Aansluiting op een bedrijf zoals Dogterom Family Farm is daarbij mogelijk een kansrijke optie.   Groene kerk De Eshof, een protestantse kerk in Hoevelaken, werd drie jaar geleden erkend als ‘groene kerk’ vanwege haar inzet voor duurzaamheid. Die lijn trekt de gemeenschap nu verder door: recent werd een lucht/waterwarmtepomp van Renson geïnstalleerd, die het gasverbruik met

Innovatie en vakmanschap

Innovatie en vakmanschap

De koude- en klimaatinstallaties van morgen stellen andere eisen aan technici dan de systemen van gisteren. Met slimme totaaloplossingen, digitalisering en veranderende regelgeving wordt ‘slim installeren’ dé sleutel tot duurzame en efficiënte projecten. Maar hoe blijft de vakman vooroplopen? De installatiesector is in rap tempo aan het veranderen. Nieuwe technologieën, strengere regelgeving en Europese en nationale verduurzamingsdoelstellingen dwingen de branche om anders te denken én te werken. Slim installeren betekent tegenwoordig meer dan alleen technisch vakmanschap: het vraagt om een integrale blik waarbij de vanuit traditie gescheiden vakdisciplines zoals koelen, verwarmen, ventileren en elektrotechniek worden samengevoegd. Daarnaast vraagt het om kennis van digitalisering en een flexibele houding ten opzichte van veranderende eisen. Voor de technici en monteurs die actief zijn in deze vakdisciplines, maar ook voor nieuwkomers in de sector, is dit een kans om hun rol verder te versterken en bij te dragen aan de energietransitie en verduurzaming van Nederland. Van losse componenten naar totaaloplossingen De koude- en klimaatsector maakt de beweging van losse systemen naar geïntegreerde totaaloplossingen. Steeds vaker worden complete installaties en zelfs complete bouwdelen in de fabriek geassembleerd, onder ideale omstandigheden. Dat betekent op de bouwplaats minder losse onderdelen, minder faalkosten en een kortere bouw- en installatietijd. Voor monteurs verandert het werk: waar vroeger veel tijd ging naar het koppelen van systemen, draait het nu om het slim plaatsen, aansluiten en inregelen van in de fabriek geassembleerde units. Dit vraagt om andere vaardigheden, zoals de verdieping in andere vakdisciplines, het kunnen lezen van digitale installatieschema’s en

Van -38 naar +60 graden

Op 14 en 15 oktober jl. organiseerde Daikin, fabrikant van verwarmings-, koel-, ventilatie-, luchtreinigings- en vriestechnologieën, een persmoment voor internationale journalisten ter gelegenheid van de opening van zijn nieuwe European Development Center (EDC) in Gent. Naast een rondleiding stond een paneldiscussie op het programma over de uitdagingen en de versnelling van de energietransitie. Wat is de volgende stap in de energietransitie? Om maar meteen met de deur in huis te vallen: de basiswarmtepomptechnologie werkt inmiddels; de volgende stap is nu de systeemintegratie. De sprekers benadrukten dat er belangrijke uitdagingen zijn op het gebied van controle en strategieën om de werking van meerdere warmtepompen in een warmtenetwerk te optimaliseren voor de beste efficiëntie. Cruciaal is de noodzaak om warmtepompen duurzaam te maken. Dit betekent: – overschakelen van traditionele koudemiddelen naar alternatieven; – vervangen van strategisch waardevolle materialen zoals koper door bijvoorbeeld aluminium; – creëren van een circulaire economie door middel van slimme recycling- methoden. Gent als blauwdruk Gent, de stad waar het R&D Center van Daikin is gevestigd, streeft naar klimaatneutraliteit in 2050. De stad werkt met een warmtevisie, gebaseerd op een mix van individuele en collectieve oplossingen en richt zich daarbij op drie concrete actiegebieden. Wethouder Filip Watteeuw lichtte deze tijdens de paneldiscussie toe: “We focussen ons op de installateur door actieve werving en opleiding te ondersteunen. Bovendien zien we de installateur als dé partij om bewoners te overtuigen van warmtepompoplossingen. Ook zetten we ons in voor een verbetering van de ‘klantreis’. Via een one-stop-shop voor renovatieadvies wordt de ervaring

Off-grid

Off-grid

Hoewel we midden in een energietransitie zitten, blijft de aardgasgestookte cv-ketel onverminderd populair. Hoe komt dat en welke andere trends zien we op ketelgebied? Ron M R Bosch, adviseur en HBO-hoofddocent Installatietechniek dook erin voor IZ en vertelt in dit artikel over zijn bevindingen. De markt voor cv-ketels blijft in beweging. Ook in 2025 zien we een sterke vraag naar nieuwe hoogrendementsketels: compacte, efficiënte, toekomstbestendige toestellen die passen in renovatie en bestaande woningen. Diversiteit Welke trends signaleren we op dit moment? • Compact en modulair: door de groeiende aandacht voor biogas, hybride systemen en beperkte installatieruimte winnen modulair opgebouwde, modulerende ketels terrein. • Voorbereid op gastransitie: fabrikanten leveren ketels die snel zijn aan te passen aan bijmengingen van waterstof of biogas. • Slimme energiebesparing: met A-label pompen, lage stand-by vermogens, geavanceerde sensoring én OpenTherm-ondersteuning dalen gaskosten aanzienlijk. Eventueel verder te optimaliseren via een EMS. • Installateursvriendelijk: snelle montage, betrouwbare storingssignalering, onderhoudsvriendelijkheid en lange garanties (tot 12 jaar) vergemakkelijken de werkdag. • Gebruikersvertrouwen en subsidies: belangrijke subsidieregelingen voor isolatie en hybride verwarming stimuleren vervanging en upgrade. Hoog Waarom blijft de verkoop van cv-ketels nog steeds hoog? – Vervangingsvraag blijft groeien: veel woningen hebben nog oude, inefficiënte cv-ketels (15+ jaar). Regelmatig onderhoud of storingen maakt vervanging kosteneffectiever. Subsidies voor duurzame renovatie versterken dat besluit (ISDE/hybride ketel-regelingen). De wetgeving om over te gaan op hybride warmtepomp en cv-ketel is er niet doorgekomen. – Betrouwbare techniek én comfort: ketels van bekende merken worden al jaren beschouwd als zeer betrouwbaar. Installateurs vertrouwen op bewezen technologie met goede service plus after sales van

Oververhitting

Oververhitting

Recentelijk organiseerde DUCO een seminar over oververhitting. Onder andere de bekende meteoroloog Gerrit Hiemstra en TNO-onderzoeker Samuel de Vries gaven acte de présence. Tijdens de bijeenkomst werd aangestipt dat Nederland te maken krijgt met een nieuwe klimaat- en daardoor bouwrealiteit. Waar we vroeger misschien één tropische dag per zomer hadden, staan ons tegen 2100 mogelijk 43 tropische dagen te wachten. Deze klimaatverandering zorgt voor langere hittegolven en hogere temperaturen. Voor de bouwsector betekent dit een fundamentele verschuiving in hoe we denken over comfort in gebouwen. Gevolgen De gevolgen zijn al merkbaar. Tijdens de hittegolf van 2020 steeg het sterftecijfer met 9 %. Mensen slapen slechter, presteren minder en hun gezondheid komt onder druk te staan. Tegelijkertijd groeit het aantal airconditioners explosief – van 2021 tot 2030 verwachten we een verdrievoudiging. Dit zet niet alleen ons elektriciteitsnet onder druk, maar gaat ook volledig tegen onze duurzaamheidsdoelstellingen in. Recentelijk organiseerde DUCO een seminar over deze problematiek Paradox Veel professionals worstelen met dezelf­de paradox. Juist de verduurzaming van woningen – met betere isolatie, kierdichting en HR++-beglazing – vergroot het risico op oververhitting. Een goed geïsoleerde woning houdt warmte vast, zowel gewenst (in de winter) als ongewenst (in de zomer). Overschrijdingsuren Onderzoek van TNO toont dit duidelijk aan: woningen met een Rc-waarde van 4,5 kunnen bij ongunstig spuigedrag tot 50 % meer overschrijdingsuren hebben dan slecht geïsoleerde woningen. De combinatie van goede isolatie met veel glas op het zuiden of westen, zonder adequate zonwering, creëert broeikasgevoelige binnenklimaten. Dit probleem wordt versterkt door het stedelijk

Hybride innovatiekracht

Hybride innovatiekracht

In Drunen zijn 89 sociale huurwoningen verduurzaamd met een hybride warmtepomp. Een innovatieve prefab-skid met hybride warmtepomp én een dakkap met geïntegreerde buitenunit besparen uren werk op locatie. Het resultaat: een tevreden opdrachtgever en meer comfort voor bewoners. In het Brabantse Drunen zijn 89 sociale huurwoningen gerenoveerd en verduurzaamd. De keuze voor een hybride systeem kwam voort uit de praktische omstandigheden van de bestaande bouw. Via slimme prefab-oplossingen is het installatieproces gestroomlijnd en konden de woningen in korte tijd worden aangepakt. De samenwerking tussen opdrachtgever, bouwbedrijf, installateur en toeleveranciers bleek cruciaal voor het succes. Een logische vervolgstap De opdrachtgever van het project, woningcorporatie Woonveste, had al eerder ervaring opgedaan met dezelfde type woningen in dezelfde straat. “Dit is fase twee van een eerder renovatieproject”, zegt Frank van Driel, projectleider bij Woonveste. “We wilden de woningen op korte termijn verduurzamen in het kader van de nationale prestatieafspraken. Daarom hebben we ingezet op een beproefd renovatieconcept met de toevoeging van een hybride warmtepomp.” De uitvoer lag in handen van renovatiespecialist Knaapen Groep. Zij schakelden onder andere installatiebedrijf Breman in om de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties uit te voeren, inclusief de warmtepompinstallatie. Drie scenario’s, één uitkomst Aan de start van het project onderzocht Breman drie verduurzamingsscenario’s: een basisvariant met ventilatie en isolatie, een hybride scenario en een gasloze variant. “De voorkeur ging uit naar gasloos, maar de beganegrondvloeren lagen op zand en konden niet goed geïsoleerd worden,” vertelt Ben Hoeke, projectleider bij Breman. “Voor all-electric zouden we dan te veel vermogen nodig hebben.

Innovatie in Nederland

Innovatie in Nederland

De koel- en klimaatsector in Nederland speelt een cruciale rol in de energietransitie en verduurzaming. Innovatie is hierbij een drijvende kracht voor efficiëntere en duurzamere oplossingen én het versterken van de concurrentiepositie van bedrijven binnen deze sector. Hergebruik van restwarmte Nederland staat vol met koelinstallaties voor koel- en vrieshuizen, supermarkten, horeca, de gebouwde omgeving, fabrieken, gezondheidszorg, landbouw en visserij. Al deze koelinstallaties onttrekken warmte aan de processen waarvoor ze zijn opgesteld en stoten deze warmte bijna allemaal uit naar de omgeving. Onderzoek heeft uitgewezen dat de hoeveelheid warmte die wordt uitgestoten voldoende zou kunnen zijn voor het verwarmen van een groot deel van de woningen en gebouwen in Nederland, mits verwarmd met lage temperatuurverwarming. De restwarmte van deze koelsystemen kan worden uitgekoppeld binnen het eigen gebouw als er een passende warmtevraag is, maar kan ook worden gebruikt voor een lokaal warmtenet. Zo kunnen nabijgelegen gebouwen, processen en woningen hiermee verwarmd worden. Opslag van energie Netcongestie ontstaat wanneer er een overvloed aan duurzaam opgewekte elektriciteit aan het net wordt toegevoegd op momenten met veel zon en/of wind, terwijl de afname stabiel of laag is. Dit gebeurt bijvoorbeeld midden op de dag als iedereen aan het werk of naar school is en elektrische auto’s onderweg zijn. Als we erin slagen om op deze momenten deze elektrische energie op te slaan om deze later op de dag weer te gebruiken, helpt dit enorm om congestie te voorkomen en hoeven we geen duurzame opwekking af te schakelen. Energieopslag is er in allerlei vormen, zoals

Manuel

Manuel

Stel je voor dat je een hulpmonteur hebt, die altijd voor je klaarstaat. Die nooit klaagt, nooit moe is en in een razendsnel tempo jou de ondersteuning biedt, die je net nodig hebt op dat moment. Maak kennis met Manuel, de virtuele installateur, ontsproten aan het brein van een jonge startup. Het is vaste prik tijdens interviews: DGA’s, monteurs, adviseurs, fabrikanten, leveranciers en wetenschappers die klagen over het gebrek aan nieuwe aanwas en het dalende kennisniveau. Nog meer buitenlandse arbeidskrachten werven is een no-go nu er een breed gedeeld sentiment is in de maatschappij dat de multiculturele samenleving mislukt is. Wat dan? Virtualisatie Volgens het team achter ‘Manuel’ kan virtualisatie flink wat druk van de ketel wegnemen. De vier zakelijke partners behoorden tot de Early Adapters van ChatGTP en zagen al snel de mogelijkheden voor de installatiebranche. Zij ontwikkelden een eigen Agent voor de sector, die de naam Manuel meekreeg. Werkwijze Via de website Manuelchat.nl kunnen bedrijven en ZZP’ers zich aanmelden voor een maandabonnement. Na betaling kan een onbeperkt aantal medewerkers gebruik maken van de Agent. Het loopt als een trein, vertelt Boris van Ast, één van de medepartners. Er hebben zich al honderden bedrijven aangemeld en Manuel springt dagelijks overal in Nederland bij. Waaronder bij Breman, waar nu een pilot loopt. Handleidingen De Agent kan zowel vragen op het gebied van airconditioning als verwarming beantwoorden. Via Manuel heeft de monteur ter plekke altijd en overal actuele handleidingen, storingscodes en technische documentatie binnen handbereik, continu bijgewerkt door de Agent zelf.

Leren

Leren

Robert Boots is al ruim 30 jaar actief in de installatiebranche. Tijdens die periode zag hij begin­nende monteurs vaak tegen het­­- zelfde probleem aanlopen: de kloof tussen de theorie en de praktijk. De afgelopen 1,5 jaar ontwik­kelde hij daarom een geheel nieuwe lesmethodiek. En die slaat aan. Zij-instromers en jongeren die net hun opleiding hadden afgerond, bleken vaak wel de trucjes van het vak te kennen, maar niet de onderliggende algemene principes van de installatietechniek. En, dat zorgde ervoor dat beginnende monteurs zich snel onzeker konden gaan voelen, fouten maakten en minder plezier hadden in hun werk. Met als gevolg: het risico van uitstroom. Opleidingen Tijdens zijn zoektocht naar de oorzaak, stuitte hij op de lesmethodiek van opleidingen. “De docenten kunnen uitstekend hun kennis overbrengen, maar zitten niet bovenop de innovatie. Daarnaast sluit het beschikbare lesmateriaal vaak niet aan op het niveau en de belevingswereld van de leerlingen. De leerling leert dus wel bijvoorbeeld hoe hij een specifieke warmtepomp moet installeren, maar doorgrondt niet goed de werkingsprincipes en oefent vaak met oudere modellen.” Neurodivergentie Wat nu als we dat eens geheel anders aanpakken, dacht Boots. “Mijn lesmethode is erop gericht om mensen met neurodivergentie te kunnen bereiken. Daarmee bedoel ik leerlingen die ADHD hebben, dyslexie of autistisch zijn of in het algemeen jongeren waarvan de hersenen niet iets anders werken dan van de gemiddelde student. Als je die groep kan bereiken, lukt het ook wel om de rest in je verhaal mee te nemen.” Zintuigen Het leverde een zee aan