Categorie: Techniek

Hybride innovatiekracht

Hybride innovatiekracht

In Drunen zijn 89 sociale huurwoningen verduurzaamd met een hybride warmtepomp. Een innovatieve prefab-skid met hybride warmtepomp én een dakkap met geïntegreerde buitenunit besparen uren werk op locatie. Het resultaat: een tevreden opdrachtgever en meer comfort voor bewoners. In het Brabantse Drunen zijn 89 sociale huurwoningen gerenoveerd en verduurzaamd. De keuze voor een hybride systeem kwam voort uit de praktische omstandigheden van de bestaande bouw. Via slimme prefab-oplossingen is het installatieproces gestroomlijnd en konden de woningen in korte tijd worden aangepakt. De samenwerking tussen opdrachtgever, bouwbedrijf, installateur en toeleveranciers bleek cruciaal voor het succes. Een logische vervolgstap De opdrachtgever van het project, woningcorporatie Woonveste, had al eerder ervaring opgedaan met dezelfde type woningen in dezelfde straat. “Dit is fase twee van een eerder renovatieproject”, zegt Frank van Driel, projectleider bij Woonveste. “We wilden de woningen op korte termijn verduurzamen in het kader van de nationale prestatieafspraken. Daarom hebben we ingezet op een beproefd renovatieconcept met de toevoeging van een hybride warmtepomp.” De uitvoer lag in handen van renovatiespecialist Knaapen Groep. Zij schakelden onder andere installatiebedrijf Breman in om de werktuigbouwkundige en elektrotechnische installaties uit te voeren, inclusief de warmtepompinstallatie. Drie scenario’s, één uitkomst Aan de start van het project onderzocht Breman drie verduurzamingsscenario’s: een basisvariant met ventilatie en isolatie, een hybride scenario en een gasloze variant. “De voorkeur ging uit naar gasloos, maar de beganegrondvloeren lagen op zand en konden niet goed geïsoleerd worden,” vertelt Ben Hoeke, projectleider bij Breman. “Voor all-electric zouden we dan te veel vermogen nodig hebben.

Innovatie in Nederland

Innovatie in Nederland

De koel- en klimaatsector in Nederland speelt een cruciale rol in de energietransitie en verduurzaming. Innovatie is hierbij een drijvende kracht voor efficiëntere en duurzamere oplossingen én het versterken van de concurrentiepositie van bedrijven binnen deze sector. Hergebruik van restwarmte Nederland staat vol met koelinstallaties voor koel- en vrieshuizen, supermarkten, horeca, de gebouwde omgeving, fabrieken, gezondheidszorg, landbouw en visserij. Al deze koelinstallaties onttrekken warmte aan de processen waarvoor ze zijn opgesteld en stoten deze warmte bijna allemaal uit naar de omgeving. Onderzoek heeft uitgewezen dat de hoeveelheid warmte die wordt uitgestoten voldoende zou kunnen zijn voor het verwarmen van een groot deel van de woningen en gebouwen in Nederland, mits verwarmd met lage temperatuurverwarming. De restwarmte van deze koelsystemen kan worden uitgekoppeld binnen het eigen gebouw als er een passende warmtevraag is, maar kan ook worden gebruikt voor een lokaal warmtenet. Zo kunnen nabijgelegen gebouwen, processen en woningen hiermee verwarmd worden. Opslag van energie Netcongestie ontstaat wanneer er een overvloed aan duurzaam opgewekte elektriciteit aan het net wordt toegevoegd op momenten met veel zon en/of wind, terwijl de afname stabiel of laag is. Dit gebeurt bijvoorbeeld midden op de dag als iedereen aan het werk of naar school is en elektrische auto’s onderweg zijn. Als we erin slagen om op deze momenten deze elektrische energie op te slaan om deze later op de dag weer te gebruiken, helpt dit enorm om congestie te voorkomen en hoeven we geen duurzame opwekking af te schakelen. Energieopslag is er in allerlei vormen, zoals

Manuel

Manuel

Stel je voor dat je een hulpmonteur hebt, die altijd voor je klaarstaat. Die nooit klaagt, nooit moe is en in een razendsnel tempo jou de ondersteuning biedt, die je net nodig hebt op dat moment. Maak kennis met Manuel, de virtuele installateur, ontsproten aan het brein van een jonge startup. Het is vaste prik tijdens interviews: DGA’s, monteurs, adviseurs, fabrikanten, leveranciers en wetenschappers die klagen over het gebrek aan nieuwe aanwas en het dalende kennisniveau. Nog meer buitenlandse arbeidskrachten werven is een no-go nu er een breed gedeeld sentiment is in de maatschappij dat de multiculturele samenleving mislukt is. Wat dan? Virtualisatie Volgens het team achter ‘Manuel’ kan virtualisatie flink wat druk van de ketel wegnemen. De vier zakelijke partners behoorden tot de Early Adapters van ChatGTP en zagen al snel de mogelijkheden voor de installatiebranche. Zij ontwikkelden een eigen Agent voor de sector, die de naam Manuel meekreeg. Werkwijze Via de website Manuelchat.nl kunnen bedrijven en ZZP’ers zich aanmelden voor een maandabonnement. Na betaling kan een onbeperkt aantal medewerkers gebruik maken van de Agent. Het loopt als een trein, vertelt Boris van Ast, één van de medepartners. Er hebben zich al honderden bedrijven aangemeld en Manuel springt dagelijks overal in Nederland bij. Waaronder bij Breman, waar nu een pilot loopt. Handleidingen De Agent kan zowel vragen op het gebied van airconditioning als verwarming beantwoorden. Via Manuel heeft de monteur ter plekke altijd en overal actuele handleidingen, storingscodes en technische documentatie binnen handbereik, continu bijgewerkt door de Agent zelf.

Leren

Leren

Robert Boots is al ruim 30 jaar actief in de installatiebranche. Tijdens die periode zag hij begin­nende monteurs vaak tegen het­­- zelfde probleem aanlopen: de kloof tussen de theorie en de praktijk. De afgelopen 1,5 jaar ontwik­kelde hij daarom een geheel nieuwe lesmethodiek. En die slaat aan. Zij-instromers en jongeren die net hun opleiding hadden afgerond, bleken vaak wel de trucjes van het vak te kennen, maar niet de onderliggende algemene principes van de installatietechniek. En, dat zorgde ervoor dat beginnende monteurs zich snel onzeker konden gaan voelen, fouten maakten en minder plezier hadden in hun werk. Met als gevolg: het risico van uitstroom. Opleidingen Tijdens zijn zoektocht naar de oorzaak, stuitte hij op de lesmethodiek van opleidingen. “De docenten kunnen uitstekend hun kennis overbrengen, maar zitten niet bovenop de innovatie. Daarnaast sluit het beschikbare lesmateriaal vaak niet aan op het niveau en de belevingswereld van de leerlingen. De leerling leert dus wel bijvoorbeeld hoe hij een specifieke warmtepomp moet installeren, maar doorgrondt niet goed de werkingsprincipes en oefent vaak met oudere modellen.” Neurodivergentie Wat nu als we dat eens geheel anders aanpakken, dacht Boots. “Mijn lesmethode is erop gericht om mensen met neurodivergentie te kunnen bereiken. Daarmee bedoel ik leerlingen die ADHD hebben, dyslexie of autistisch zijn of in het algemeen jongeren waarvan de hersenen niet iets anders werken dan van de gemiddelde student. Als je die groep kan bereiken, lukt het ook wel om de rest in je verhaal mee te nemen.” Zintuigen Het leverde een zee aan

Veilige gasinstallaties

Veilige gasinstallaties

Sinds de regelgeving voor werken aan gasgestookte installaties is aangescherpt, kon de kennis daarbij niet achterblijven. Het gaat dan niet alleen om de kennis over de installatie en het onderhoud van de gasketel, maar bijvoorbeeld ook om het werken aan gasleidingen en rookgasafvoersysteem. Sinds De Gasketelwet (ook wel CO-certificering genoemd) van kracht is, stelt deze wettelijke regeling expliciete vakbekwaamheidseisen aan cv-monteurs en installatiebedrijven die gasinstallaties ontwerpen en verwarmingsketels plaatsen, inbedrijfstellen, onderhouden of repareren. Monteurs moeten een theorie- en praktijkexamen afleggen en bedrijven moeten zich certificeren. Die certificering is sinds 1 april 2023 verplicht en de verplichting werd ook opgenomen in het nieuwe Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Het doel van de regelgeving is vooral het aantal koolmonoxide-incidenten terugdringen. Actuele kennis Om aan die vakbekwaamheidseisen en regels voor de certificering te kunnen voldoen, biedt ISSO twee nieuwe kennisproducten aan die via BouwZo beschikbaar zijn. Beide uitgaven kregen recent een uitgebreide update. Actuele kennis is namelijk minstens zo belangrijk als het voldoen aan vakbekwaamheidseisen of een certificering. Sterker nog, het één kan niet zonder het ander. Overigens geldt de regelgeving niet alleen voor alle werkzaamheden aan gebouwgebonden verbrandingstoestellen, maar zijn ook de luchttoevoer en rookgasafvoer van belang. Vandaar dat de kennisproducten van ISSO het brede spectrum van het werken aan gasgestookte installaties omvat. Gasinstallaties tot 130 kW “De certificering volgens de BRL6000-25 geldt voor gasgestookte installaties tot 130 kW. En dan maakt het niet uit of het toestel in een woning, woongebouw, kantoor of utiliteitsgebouw hangt”, vertelt Jos de Leeuw, projectcoördinator Klimaatinstallaties in

Duurzaam bedrijfspand

Duurzaam bedrijfspand

In Broek op Langedijk bouwde Duteco een innovatief en duurzaam bedrijfspand. Het resultaat is een levend voorbeeld van de expertise van het installatiebedrijf. Voor de klimaattechniek viel de keuze op een VRV 5-systeem met het koudemiddel R-32. Met de bouw van het nieuwe pand laat Duteco zien waar ze voor staan: duurzaamheid, innovatie en vakmanschap. In Broek op Langedijk ontwikkelde de totaalinstallateur een werkomgeving die tevens dienst doet als showroom voor klanten. Centraal in het ontwerp staat het VRV 5-systeem van Daikin, gecombineerd met een luchtbehandelingskast en een slim gebouwbeheersysteem. “Ons pand weerspiegelt wie we zijn en wat we onze klanten kunnen bieden,” zeggen directeuren Raymond Graaman en Frank Verburg. Jong merk met diepe wortels Duteco is in 2021ontstaan uit de fusie tussen Climapartners en Woldhuis Installatietechniek. Hiermee werd kennis en ervaring uit meerdere decennia samengebracht. “We zijn een jong merk met een stevige basis,” vertelt Graaman. “Dat geeft ons de vrijheid én de verantwoordelijkheid om voorop te lopen in duurzame techniek.” Gebouw met een missie Het pand moest niet zomaar een kantoor worden, maar een tastbare vertaling van de visie van Duteco op duurzaamheid. Vanaf het eerste ontwerp is nagedacht over het gebruik van duurzame materialen en innovatieve techniek. “We wilden een plek creëren waar klanten meteen zien wat wij doen – en vooral hóé we dat doen,” aldus Graaman. VRV 5 met R-32 Voor de klimaattechniek viel de keuze op Daikin en specifiek op het VRV 5-systeem met het koudemiddel R-32. “We zochten een oplossing die aansluit bij

Warmtepompen

Warmtepompen

De markt trekt aan en ondertussen zetten fabrikanten volop in op innovatie. Tijdens de afgelopen ISH was duidelijk te zien waar dit toe leidt. Meer R290, meer systeemintegratie, meer digitalisatie en meer monoblocks. Natuurlijk waren er nog meer trends te bespeuren. Zoals nieuwe oplossingen voor woningen met een beperkte technische ruimte of de groeiende populariteit van lucht-lucht warmtepompen. IZ zette het allemaal op een rijtje. R 290 Bij het eerste bezoek aan de stand van Mitsubishi Electric kregen we eigenlijk al direct vrijwel alle trends op een presenteerblaadje aangereikt. De fabrikant vertelde onder andere over de impact die de herziening van de F-gassenregeling in 2024 heeft op de markt. Men stapt en masse over op het koudemiddel R290 oftewel propaan. Zelf liet de fabrikant bijvoorbeeld de Ecodan lucht/water-warmtepomp uit de PUZ-WZ serie zien, waarvan de nieuwste monoblock-versie gebruik maakt van R290. Deze Ecodan familie is al enige tijd verkrijgbaar met verwarmingsvermogens van 5 en 6 kW en wordt nu uitgebreid met versies van 8,5, 10 en 12 kW. Overigens was het opmerkelijk hoeveel fabrikanten nu monoblock-versies van warmtepompen in de markt zetten. Zoals bijvoorbeeld Renson en alpha innotec. De redenen liggen voor de hand. Je bespaart er ruimte mee en de monteur heeft geen F-gassen certificering nodig om ze te plaatsen. Airco Als het gaat om lucht/lucht-warmtepompsystemen kon men op de stand van Mitsubishi Electric de modellen MSZ-RZ en MUZ-RZ met het koelmiddel R290 zien. Om de veiligheid extra te verhogen, zijn de apparaten niet alleen met leksensoren uitgerust maar

Slim

Slim

De behoefte aan geintegreerde oplossingen neemt sterk toe. Niet alleen vanwege de regelbaarheid, maar ook omdat ze minder ruimte innemen. IZ sprak met Airspot en Prado die op een slimme manier ventilatie en verlichting integreren in hun producten. En dat op een esthetisch aantrekkelijke manier. Airspot is geen onbekende in de installatiewereld. Mede-eigenaar Cornel van den Thillart wist 10 jaar geleden al handig in te springen op een ergernis van architecten en andere bouwpartijen. “Ze stoorden zich aan de aanblik van plafondventielen. In samenwerking met TNO is toen de Airspot ontwikkeld.” Het standaard gamma bestaat uit 8 modellen, maar uiteraard is het ook mogelijk om de Airspot te personaliseren. Opbouw Heel kort door de bocht is de Airspot een element dat de ventilatie met een verlichtingspunt combineert. De Airspot beschikt over een instortbox die compatible is met alle luchtkanalen en elektra voorzieningen. Voordat de vloer of het plafond wordt gestort, plaats je de instort box op de plek waar de spot zal komen. De zijkanten worden vervolgens afgewerkt met stucwerk. “Op deze manier oogt het plafond aantrekkelijker, omdat het mooi en strak kan worden afgewerkt zonder beeldverstorende elementen.” Luchtzijdig Zowel de toevoer als afvoer van lucht vindt plaats via de armaturen. De lucht wordt recht naar beneden ingeblazen met een lage snelheid. Op die manier waaiert de lucht snel uit, zodat er een goede luchtverdeling plaatsvindt. Per armatuur wordt er ieder uur ongeveer 23 – 37 m3 aan verse lucht de ruimte ingebracht. Een afvoerpunt verwerkt ongeveer 30 m3 aan

Nieuwe eisen apparatuur

Nieuwe eisen apparatuur

We lijken in Nederland afscheid te hebben genomen van de koude, donkere dagen. Zo zijn er voor deze tijd van het jaar al een aantal warmterecords gemeten in De Bilt. Om de warmte buitenshuis te houden, stappen steeds meer mensen over op de aanschaf van airconditioning en warmtepompen. In het jaarlijkse rapport ‘European State of Climate’ wordt gesteld dat het klimaat in Europa twee keer sneller opwarmt dan de rest van de wereld. De behoefte aan airconditioning in ons land zal in de komende jaren alleen nog maar verder toenemen. Een duidelijk waarneembare trend is dat airconditioners steeds vaker gebruikt worden voor verwarming, aangezien ze zonder uitzondering ook een warmtepompfunctie hebben. Met name voor de thuiswerkplek is dit een veel gekozen oplossing. Op deze manier hoeven gebruikers niet de gehele woning te verwarmen gedurende de thuiswerkdag. F-gassenverordening Naast de toenemende vraag naar airconditioning is de koeltechnische markt volop in beweging. Zo zijn er grote veranderingen op komst die niet alleen een grote impact hebben op bedrijven die actief zijn in onze sector, maar ook op eindgebruikers. Op 11 maart 2024 is de tweede herziening van de F-gassenverordening van kracht geworden. Deze verordening is van grote invloed op diverse sectoren, waaronder de warmtepomptechnologie, die een cruciale rol speelt in de verduurzaming van de gebouwde omgeving en de energietransitie. De verordening bestaat uit drie belangrijke onderdelen waar de sector op in moet spelen: • Uitfasering koudemiddelen In deze Europese wet wordt onder andere een uitspraak gedaan over de hoeveelheid koudemiddel met een hoge

Van gas naar elektrisch

Van gas naar elektrisch

Met de stijgende gasprijzen, strengere regelgeving én beschikbare subsidies maken steeds meer bedrijven de overstap naar verwarming en koeling middels warmtepompen. In hallen, magazijnen en distributiecentra gaat dat vaak nog gepaard met twijfel: zijn warmtepompen wel krachtig genoeg? Wat zijn de kosten? En hoe verhoudt dat zich tot traditionele gasheaters? Conventionele halverwarming, zoals gasgestookte heaters of luchtverhitters, heeft decennialang zijn waarde bewezen. Ze zijn relatief goedkoop in aanschaf en eenvoudig te installeren. Maar die voordelen zijn tijdelijk: het gasverbruik is hoog, de energiekosten stijgen en toekomstige aanpassingen richting verduurzaming worden daarmee uitgesteld. Na een paar jaar moet er door de steeds dwingendere wet- en regelgeving vanuit de overheid toch nog worden geswitcht. Een vergelijking op basis van 50.000 m3 gasverbruik per jaar (bij €1,43 per m3 (huidige gasprijs)) laat zien dat traditionele verwarming €71.500 per jaar kost. Maar een lucht/lucht-warmtepomp met een S.C.O.P. van 5,25 verbruikt 79.010 kWh, goed voor €26.863 per jaar. Dat is een besparing van 62% ten opzichte van gas. Uit praktijkcases van Templari Benelux – leverancier van dergelijke warmtepompen – is gebleken dat nagenoeg alle hallen het systeem binnen vijf jaar terugverdienen. Toekomstbestendig Warmtepompen voor hallen zijn allang geen comfortkoelers meer die ‘ook een beetje verwarmen’. Nieuw ontwikkelde systemen – bijvoorbeeld de Kita-modellen van Templari- zijn specifiek ontworpen voor de grote hallen en de koude winters in de Benelux. Ook bij -30°C blijven ze efficiënt en met een S.C.O.P. van 5,25 zijn de installaties zeer zuinig. Het systeem bestaat uit een binnen- en buitendeel, beschikbaar in