Eigenaren willen hun bestaande woningen best wel verduurzamen, als dat kan. Maar wel met als doel een betaalbaar binnenklimaat en een goede gebruikswaarde. Daarvoor is een integrale aanpak onontbeerlijk, betoogt Wouter Jansen van Samenondernemen.nl. Hij is al jarenlang betrokken bij grootschalige initiatieven om de bestaande woningvoorraad te verduurzamen. Op dit moment is de hybride warmtepomp hot. Maar die kan niet zomaar in iedere woning worden geplaatst. Dat bleek onlangs nog bijvoorbeeld bij een grootschalig demoproject, waarin onder de regie van RVO.nl gemeten werd aan 200 grondgebonden woningen die een energetische upgrade hadden gekregen. Warmteafgiftesysteem De hybride warmtepompen konden pas goed functioneren in de bestaande woningen als die adequaat waren geïsoleerd. Daarnaast moest in de meeste gevallen het warmteafgiftesysteem aangepast worden om de warmtepomp effectief te kunnen laten werken bij de lagere watertemperaturen. Plaatsing van ventilatoren op de radiatoren werd als een eerste verbetering met succes uitgevoerd. Natte zijde Het belangrijkste is echter dat de gehele natte zijde meer aandacht verdient om tot een optimaal functionerend verwarmingssysteem te kunnen komen. Het plaatsen van lage temperatuur radiatoren en convectoren is technisch gezien noodzakelijk om tot het meest aantrekkelijke en rendabele systeem te komen. Zo verdient de woningeigenaar ook snel zijn geld weer terug. Samenvoegen Een hybride verwarmingssysteem vraagt ook in een bestaande woning om een doordachte aanpak om het vereiste rendement te realiseren. Op basis van een praktisch technisch ontwerp kunnen de verschillende apparaten conform de gebruikerswensen samengevoegd worden tot een effectief verwarmingssysteem. Het is dus slim dat de installateur of technisch
Auteur: Ruud
Thomas Bieren werkt al sinds 2012 als personeelsbemiddelaar bij Actief Werkt!. Hoewel er met man en macht getrokken wordt aan jongeren en werkenden om ze te enthousiasmeren voor de techniek, leiden wervingscampagnes niet tot de gewenste resultaten. “We merken er niets van, het tekort blijft structureel.” Op het moment van schrijven staan er 209 vacatures open voor de installatiebranche op hun website. Dat is een ‘normaal’ aantal voor personeelsbemiddelaar Actief Werkt!. “We zien weliswaar dat de economie wat afvlakt en de behoefte aan tijdelijke krachten ook afneemt, maar in zijn totaliteit overtreft de vraag nog altijd ruimschoots het aanbod. Zeker als het gaat om vacatures voor loodgieters en elektrotechnici in vaste dienst en werkvoorbereiders.” Zij-instromers Aangezien het aanbod van reguliere opleidingen en het bestaande reservoir aan werkenden achterblijft, leidt Actief Werkt! zelf al jarenlang zij-instromers op via maatwerktrajecten. Dat gebeurt onder andere via de eigen vakschool in Emmen. De kandidaten worden vervolgens geplaatst bij een werkgever die dan bijvoorbeeld via een BBL-traject het verdere scholingstraject voor zijn rekening neemt. Fraai salaris De zij-instromers komen uit alle hoeken en gaten. “We zien nu vooral een aanwas van mensen met een horeca- en retailachtergrond. Het zijn harde werkers die er niet voor schuwen om vroeg op te staan. Installateurs beginnen immers vaak al rond een uur of 7 ’s ochtends.” Zijn ze eenmaal binnen bij een bedrijf, dan kunnen ze meestal rekenen op een fraai salaris en riante secundaire arbeidsvoorwaarden. Daar hebben onder andere de loonstijgingen van de afgelopen jaren hebben aan
Installatiegeluid speelt vandaag de dag een steeds grotere rol en wordt ook steeds kritischer bekeken. Denk bijvoorbeeld aan toe- en afvoerroosters voor luchtbehandeling of aan meerdere lucht/water-warmtepompen die buiten in woonwijken opgesteld staan en overlast veroorzaken; een recenter probleem. Logischerwijs ontstaan er dan ook steeds meer eisen en regels betreffende installatiegeluid. Er lijkt er echter ééntje doorheen te slippen, waar ik mij regelmatig toch over verbaas. Door de jaren heen heb ik regelmatig de aansluitpunten van keukenleveranciers ontvangen en recent kwam het ook voor toen ik bij mijzelf een nieuwe keuken liet plaatsen. Bij deze keukens, die ook steeds vaker verbonden zijn met de woonkamer, wordt vaak gevraagd om één afvoer van 40 mm t.b.v. de gootsteen; door de klant gerealiseerd. Op deze afvoer eindigt de gootsteen en hierop wordt ook de vaatwasser (naast de gootsteen) aangesloten via de sifon. In renovatie kan je niet altijd anders, maar bij nieuwbouw is dit doodzonde. Het afpompen van de vaatwasser creëert vrijwel altijd een gorgelend geluid in de afvoer van de gootsteen, wat zeer makkelijk voorkomen kan worden door hier gewoon een losse aansluiting voor te creëren. Aanvullend is volgens de NTR3216 deze 40 mm afvoer ook nog eens te klein! Voor het staande deel is namelijk een gereduceerde middellijn van 44 mm van toepassing, ofwel 50 mm leiding. Dus bij de volgende keuken waarvan je de aansluitpunten ontvangt: denk eens verder dan het staatje van de keukenleverancier; deze loopt voor mijn gevoel namelijk vaak nog wat op achter op de rest.
“Dit is echt een win-win-winsituatie,” zegt Sander Vis, installateur bij Boer en van Veen Kampen, enthousiast over de innovatieve all-electric oplossing van Vaillant. Voor het renovatieproject in Het Want, Dronten, werd gekozen voor de aroTHERM plus warmtepomp. Deze warmtepomp voorkomt geluidsoverlast, is makkelijk te installeren en gebruikt nauwelijks energie. Het project werd begin oktober dit jaar succesvol opgeleverd. Uitdaging Gasloos wonen klinkt ideaal, maar in oudere en compacte woningen kan het een uitdaging zijn. Waar nieuwbouwwoningen vaak standaard ruimte hebben voor duurzame installaties, is dat bij oudere gebouwen niet altijd het geval. De beperkte ruimte maakt het lastig om grote duurzame systemen te plaatsen. Duurzame renovatie In Dronten stonden twaalf appartementen van slechts 63 m2 gereed voor duurzame renovatie. Samen met Vaillant, Flamco en woningcorporatie OFW (Oost Flevoland Woondiensten) zocht Boer en Van Veen Kampen naar een efficiënte, ruimtebesparende oplossing. Die werd gevonden in de Vaillant aroTHERM plus warmtepomp. Dit systeem maakt duurzaam verwarmen ook in de kleinste ruimtes eenvoudig. Efficiënt en stil Sander: “De warmtepompen van Vaillant zijn efficiënt en toekomstbestendig. De aroTHERM plus bleek voor dit project de ideale oplossing voor bestaande, compacte woningen. Het systeem levert hoge temperaturen tot 75 °C en werkt gewoon met bestaande radiatoren. Met een COP van 5,4 is de warmtepomp zuinig. Voor verwarming heeft hij het energielabel A+++. Maar nog belangrijker: hij is fluisterstil. Dit maakt de warmtepomp geschikt voor renovatieprojecten in dichtbebouwde woonwijken zoals Het Want.” Compact en compleet De installatie van de aroTHERM is in één dag voltooid en biedt
Het Friese Wolvega telt slechts 13.335 inwoners, maar heeft de grootste woonboulevard van Nederland. In Home Center laten 200 merken hun producten zien op een oppervlakte van maar liefst 76.000 m2. Klimaatgroep Holland mocht de afgelopen jaren het gigantische magazijn van een nieuwe klimaatinstallatie voorzien. Het resultaat mag er wezen. Home Center is een echt familiebedrijf. De familie Kapenga heeft in 1995 Home Center overgenomen en dit omgezet tot de grootste woonbelevenis van Nederland. Door de jaren heen is men het gigantische complex geleidelijk aan gaan verduurzamen. Verduurzaming Zo werd in 2017 het grootste zonnedak van Nederland officieel in gebruik genomen. De 15.000 panelen wekken bijna 4 megawatt aan duurzame energie op. De stroom wordt voor een deel door Home Center zelf gebruikt. Een ander deel wordt beschikbaar gesteld aan de bezoekers van Home Center die hun elektrische auto of E-bike geheel gratis kunnen opladen. Magazijn Behalve een grote showroom heeft het Home Center ook een indrukwekkend magazijn, dat de laatste jaren is uitgebreid. Dit magazijn is opgedeeld in drie zones, die respectievelijk 11.605 m2, 18.000 m2 en 40.656 m2 aan oppervlakte hebben. De hoogte varieert nogal, de hoogste zone is 16 m hoog, de andere 5 en 7 m. In het magazijn werken in het totaal 38 mensen. Constructie Het magazijn heeft een betonnen fundering. Voor de wanden en het dak is een staalskelet gebruikt, gevuld met PIR-isolatie. De RC-waarde van de gevel bedraagt 4 en van het dak 6. Dat hoeft geen verwondering te wekken. De meeste warmte
Tiny Houses zijn compacte, minimalistische woningen, meestal met een oppervlakte die varieert tussen de 15 en 50 vierkante meter. Ze zijn ontworpen met de nadruk op duurzaamheid, efficiënt ruimtegebruik en een lage ecologische voetafdruk. Dit artikel gaat in op een aantal karakteristieken, waaronder de toegepaste installatietechniek. Tiny Houses winnen aan populariteit. Uit onderzoek blijkt dat Nederland inmiddels 89 projecten telt waar gewoond mag worden in een Tiny House. Maar hoe worden ze geconstrueerd en welke installatietechniek wordt er toegepast? Ik zal er puntsgewijs op ingaan. Constructie en materialen - Tiny Houses worden meestal gebouwd met lichte materialen, zoals hout of staal. Hout verdient vaak de voorkeur, vanwege het constructiegemak en de ecologische voordelen. - Het frame is meestal van houtskeletbouw, met wanden, vloeren en daken die zijn gevuld met isolatiematerialen zoals glaswol of steenwol. - Vaak worden energiezuinige ramen (HR++ of triple glas) gebruikt om warmteverlies te beperken. - De buitenmaten van bijvoorbeeld een Heijmans One zijn 3.5 m breed, 9.5 m lang en 6.2 m hoog. Het is redelijk standaard om in deze range te zitten. Isolatie en bouwfysica - De compacte vorm maakt het eenvoudiger om een hoge isolatiewaarde te bereiken, wat thermische prestaties en energie-efficiëntie bevordert. - Ventilatie is essentieel, gezien de kleine ruimte. Mechanische ventilatiesystemen met warmteterugwinning (MVHR) worden vaak toegepast om vochtproblemen en schimmelvorming te voorkomen. - Door de compacte afmetingen van een Tiny House is luchtdicht bouwen van groot belang om energieverliezen te beperken. Dit vereist zorgvuldige detaillering en afdichting, vooral bij aansluitingen tussen wanden, daken en vloeren. Technische installaties - Tiny
Met het aantreden van het nieuwe kabinet en het concretiseren van de plannen uit het regeerakkoord op hoofdlijnen wordt steeds duidelijker wat de impact op onze sector is. Met betrekking tot het stikstofdossier waren vanuit het vorige kabinet al de nodige maatregelen doorgevoerd met een grote impact op de bouwactiviteiten in ons land. Ook dit kabinet zit opgescheept met nagenoeg onmogelijk te realiseren doelstellingen en ontkomt er niet aan sectoren hard te raken en in ons geval bouwactiviteiten te vertragen. Projecten worden als gevolg van de maatregelen niet of vertraagd vergund en daardoor uitgesteld. In sommige gevallen haken investeerders af, waardoor projecten zelfs in zijn geheel geschrapt worden. De oorzaak ligt in het beperkt vergunnen van stikstofrechten voor bouwactiviteiten, de inflatie en de in de verschillende cao’s vastgelegde drastisch toegenomen lonen in de bouwsector. Door de vaak lange doorlooptijden zijn lonen en materiaalprijzen tijdens dit proces dusdanig hard gestegen, dat projecten niet meer gerealiseerd kunnen worden binnen de afgegeven kostenraming. Als sector zullen wij ons moeten aanpassen aan deze nieuwe realiteit, simpelweg omdat er geen korte termijnoplossingen zijn. Van belang is om te innoveren op een dusdanig niveau dat de stikstofuitstoot binnen de doelstellingen van de Europese Unie valt en de kosten voor realisatie passen bij de afgegeven kostenramingen. Dit kan gerealiseerd worden door veel meer focus te leggen op digitalisering en robotisering, prefabricage en hergebruik van bouw- en installatie-elementen. Dit leidt niet alleen tot een veel lagere emissie, maar ook tot lagere kosten. Coen van de Sande, directeur NVKL
Als installateur speel je een cruciale rol in de overgang naar duurzame verwarmingsoplossingen. Woningeigenaren zien door de bomen het bos niet meer. Goed advies van een installateur komt dan ook vaak als geroepen. Het gaat tegenwoordig niet meer alleen over het vervangen van de cv-ketel, maar eerder hoe een woning duurzaam kan worden verwarmd. Gelukkig zijn hier genoeg besparende oplossingen voor. Een hybride verwarmingssysteem kan in veel gevallen worden toegepast en levert meteen een flinke besparing op voor de woningeigenaar. Het gasgebruik gaat gemiddeld met 75% omlaag en de jaarlijkse besparing op de energierekening bedraagt zo’n 1000 euro. Tel de huidige subsidie erbij op en de terugverdientijd ligt op zo’n vijf jaar. Uit een recent onafhankelijk onderzoek waarin twee jaar lang zo’n 200 hybrides zijn gevolgd is zelfs gebleken dat bij ruim een derde van de woningen de hybride maar liefst 95% van de verwarming van de woning voor zijn rekening neemt. En dat met conventionele radiatoren. Een correcte installatie bleek cruciaal voor de optimale werking van het hybride systeem. In 20% van de gevallen bleven de prestaties duidelijk achter waardoor de opbrengst voor de eigenaar een stuk minder is. Hier is dus nog veel winst te behalen. Door bijvoorbeeld te kijken naar het totale verwarmingssysteem in de woning. Zijn de radiatoren goed gedimensioneerd? Staan de radiatoren op de juiste plek en zijn ze niet weggewerkt achter bijvoorbeeld een ombouw of gordijnen? Is het afgiftesysteem juist ingeregeld? Zo kunnen we zorgen voor een efficiënte werking èn tevreden klanten! Niet alle
Betrouwbaarheid blijft een belangrijke factor waarmee partijen in de bouwsector zich onderscheiden van de concurrentie. Duurzaamheid wordt relatief weinig genoemd door uitvoerende partijen, de W-installateur is hier een uitzondering op. Dit blijkt uit het BouwKennis Jaarrapport Nederland, een grootschalig onderzoeksrapport voor en over de bouw- en installatiesector van marktinformatiespecialist BouwKennis. Hoe komt dat? IZ nam de conclusies van het rapport onder de loep en sprak erover met Dick Reijman, woordvoerder van Techniek Nederland en Carl-Peter Goossen, directeur van adviseur en opleider BouwNext. Belang betrouwbaarheid Op welke drie punten onderscheidt u zich van uw concurrentie? Als antwoord op deze vraag wordt ‘Betrouwbaarheid’ gemiddeld het vaakst genoemd door de onderzochte partijen in de bouwketen. Dit geldt met name voor klusbedrijven, installateurs en aannemers. De nadruk op betrouwbaarheid kan worden verklaard door de groeiende aandacht voor geleverde kwaliteit, beïnvloed door strengere technische eisen en de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Kennis en advies Fabrikanten noemen vooral kennis en advies als Unique Selling Point (USP) of Unique Buying Reason (UBR). Dit sluit aan bij de dynamische markt die volop in transitie is op het gebied van energie, grondstoffen en circulariteit. De rol van fabrikanten als kennisleiders helpt hen om uitvoerende partijen te ondersteunen en te informeren over de laatste ontwikkelingen. Klantgerichtheid Groothandels richten zich vooral op klantgerichtheid om zich te onderscheiden. In een sector die kampt met een tekort aan personeel en technische kennis, is ondersteuning op diverse vlakken essentieel. Door slimme logistiek en praktische oplossingen zoals afvalvrije bouwplaatsen te bieden, spelen groothandels
De koeltechnische sector is volop in ontwikkeling en we staan voor een viertal belangrijke transities om slim installeren mogelijk te maken. Deze transities worden gedreven door ontwikkelingen die onontkoombaar zijn en een grote impact hebben op de branche. De eerste transitie die om de hoek komt kijken, is de uitfasering van F-gassen en de overstap naar alternatieve koudemiddelen. Daarnaast zien we de overgang van gasketels naar warmtepompen. Niet alleen in de nieuwbouw, maar ook in de grote vervangingsmarkt zagen we tot dit jaar een grote toename. Digitalisering en robotisering zijn als derde transitie niet meer weg te denken uit onze sector. Tot slot is daar de overgang naar geïntegreerde installaties. Waar we voorheen separate installaties hadden voor koelen, verwarmen en ventileren, zien we deze functies nu steeds vaker in één apparaat terug. Er zijn twee belangrijke drijfveren voor bovengenoemde transities. Ten eerste moeten we verduurzamen en zijn er Europese wetten die ons als sector dwingen om andere koudemiddelen toe te passen en warmtepompen te installeren. Ten tweede is er het tekort aan gekwalificeerde monteurs en het uitblijven van de broodnodige grote instroom van nieuw personeel om slimmer te gaan installeren. Van F-gassen naar alternatieve koudemiddelen De Europese F-gassenverordening is herzien en op 11 maart 2024 in werking getreden. Deze verordening regelt een versnelde uitfasering van F-gassen als koudemiddel in koel- en klimaatinstallaties. Dit gebeurt door in grote stappen de hoeveelheid F-gassen die op de Europese markt gebracht mag worden terug te brengen. In 2030 mag nog slechts 5,2% van de